1. Lok maber okonyo jo munyomme nining?

 OMEGO mo ma bedo i lobo Canada owaco ni: “Twara acwalo cawa kacel ki dakona ma ka cwalone ki ngat mukene.” En omedde ni, “Ka aloko ki dakona, yomcwinywa medde ameda ki dok konyowa me kanyo peko mo keken ma watye kwede.” Laco mo i lobo Australia ocoyo ni: “Pi mwaki 11 ma dong warii kwede i nyom-mi, pe aweko nino mo acel kato ma pe aloko ki dakona. An kacel ki dakona pe watye ki akalakala mo ma lubbe ki wat matek ma tye i nyomwa. Tyen lok ma pire tek mumiyo man timme aye ni kare ki kare waloko maber i kinwa.” Laminwa mo i lobo Costa Rica owaco ni: “Lok maber pe ojingo nyomwa keken, ento bene onyikowa cok bot Jehovah, ogwokowa ki i atematema, oribowa macalo luot, ki dok oweko marwa odongo.”

2. Jami mene ma romo weko lok maber bedo tek i kin jo munyomme?

² Tika in ki luoti wunongo mit pa lok i kinwu, nyo wunongo ni loko lok ma konyo i kinwu tek? Ngene gire ni i cawa mukene winye pe romo bedo tye, pien nyom ribo dano aryo ma kitgi patpat ma gitye ki roc, ma man kwako kit me timo jami ma lubbe ki tekwarogi ki kit me dongogi. (Rom. 3:23) Medo i kom meno, twero bedo ni kit ma laco gin ki dakone giloko kwede i kingi pe rom. Pi tyen lok magi, John M. Gottman ki Nan Silver ma gikwedo lok i kom nyom guwacci: “Nyom mito tekcwiny, dyere, ki dong diyo cwiny wek wat omedde ki bedo tye matwal.”

3. Gin ango ma okonyo luot mapol me jingo nyomgi?

³ Wek nyom moni ocung, mitte ni laco ki dako gutute matek adada, dok man bikeligi yomcwiny madit. Luot ma gimarre i kingi ginongo mit pa kwo kacel. (Latit. 9:9) Tam kong i kom nyom me mar pa Icaka gin  ki Labeka. (Acak. 24:67) Kadi bed ni onongo dong pi kare malac gubedo kacel macalo laco ki dako, pe tye gin mo ma nyuto ni mar ma i kingi odoko goro. Jo mukene ma gunyomme bene gitye kumeno i kare-ni. Gin ango ma okonyogi? Gin gupwonyo me tito tamgi ki kit ma giwinyo kwede labongo mungone ento i yo me kica. Dongo kit mogo calo niang matut, mar, woro matut ki dong mwolo aye okonyogi me timo man. Kit ma wabineno kwede kombeddi-ni, ka kit magi ma pigi tego-ni gitye i nyom, ci lok i yo maber kare ducu bedo yot.

4, 5. Bedo ki niang matut romo konyo laco ki dako me niang lawote nining? Mi labol.

⁴ Carolok 16:20 waco ni: ‘Ngat ma tye ki niang matut bedo ki kwo maber.’ Man tye gin ma mitte i nyom ki dong i kwo me ot. (Kwan Carolok 24:3.) Lok pa Lubanga tye gin maber pud dong loyo ma niang matut kacel ki ryeko ginonge iye. Acakki 2:18 wacciwa ni Lubanga ocweyo dako wek okony kor laco. Meno aye gin mumiyo mon loko i yo mapat ki co. Tye kono ni laco gin ki dako pe girom, ento pol pa mon gimaro lok i kom kit ma giwinyo kwede ki i cwinygi, jo mukene, ki dong wat ma i kin dano. Lok ma kiloko ki mar dok labongo mungone miyo mon giwinyo ni kimarogi. Kitungcel kono, pol pa co pe gimaro tito tam ma i cwinygi ka maleng ento gimaro lok i kom tic, pekki ki dong kit me cobogi. Co bene gimito ni kiminigi woro.

⁵ Laminwa mo i lobo Britain owaco ni: “Cwara pol kare mito cobo peko oyotoyot labongo kong winyo tamma. Man cwero cwinya adada, kun gin ma amito aye ni en oniang kit ma awinyo kwede ki i cwinya.” Laco mo ocoyo ni: “I kare ma pud wanyomme anyoma wan ki lapal cwinya, onongo pol kare amaro yenyo oyotoyot yo mayot me cobo peko mo keken ma en tye iye. Ento, aniang lacen ni gin ma en mito aye ni myero kong bene awiny tamme.” (Car. 18:13; Yak. 1:19) Laco ma tye ki niang matut myero onge kit ma dakone winyo kwede dok otere i yo ma weko en nongo ni kimare. Medo i kom meno, en myero owek dakone obed ki gen ni etero tamme ki kit ma en winyo kwede calo gin ma pire tek. (1 Pet. 3:7) En dako bene myero otemme me niang tam pa cware. Ka laco ki dakone giniang ticgi kit ma tye kwede i Ginacoya, gipwoyo ki dok gicobo kakare, ci ribbegi bedo gin mamwonya adada. Ki bene, gin giromo ribo wigi i moko tam me ryeko ki dok mupore.

6, 7. (a) I yo ango ma lok ma tye i Latitlok 3:7 konyo kwede jo munyomme me nyuto niang matut? (b) Dako twero nyuto niang matut nining, dok laco myero otute me timo gin ango?

⁶ Luot ma gitye ki niang matut gingeyo ni tye “kare me ling alinga, ki kare me lok.” (Latit. 3:1, 7) Laminwa mo ma dong orii inyomme pi mwaki apar owacci: “Atyeko niang ni i kine mukene ber pe me cako lok moni.” En omedo ni: “Ka ce cwara tye ki tic mapol, aweko kong kare kato manok ma peya acako lokke. Man weko lokwa woto mapwot.” Dako ma tye ki niang matut loko i yo me kica, kun ngeyo ni lok ma kiyero ayera ma ‘giloko i karene kikome’ gudo cwiny dok kipwoyo.​—Kwan Carolok 25:11.

⁷ Laco ma Lakricitayo myero oyelle pe me winyo gin ma dakone waco keken ento en macalo laco myero otit atir ka maleng kit ma en winyo kwede. Laelda mo ma dong orii inyomme pi mwaki 27 owaco ni: “Atute me tito bot dakona lok mukane i pal cwinya kikome.” Ominwa mo acel ma dong onyomme pi mwaki 24 otito ni: “Pe amaro tito pekona ka maleng, pien atamo ni ‘ka aling woko, ci pekona birweny woko.’ Ento dong atyeko niang ni tito kit ma awinyo kwede pe nyuto ni agoro. Ka anongo ni tek me tito kit ma awinyo kwede, alego bot Lubanga wek omiya lok  ma myero aloki ki dok kit ma myero alok kwede. Ingeye, aomo yweyo ka dong acako lok.” Gin ma bene konyo aye lok i cawa ma rwatte, gwok nyo ka luot moni gitye kengi ka kwano ginacoya me nino ducu nyo kwano Baibul kacel.

8. Ngo mukene ma luot ma gin Lukricitayo myero gutim wek nyomgi ocung matek?

⁸ Pire tek ni laco gin ki dakone guleg dok gubed ki miti me dongo diro me lok i kingi. Ki lok ada, twero bedo tek me loko kitwa macon. Ento ka luot moni gimaro Jehovah, gikwayo pi cwiny mere maleng, dok gineno nyomgi calo Lubanga aye oribogi, ci gibibedo ki cwiny me loko kwogi macon, cwiny ma jo mapol gipe kwede. Dako mo ma mwakane tye 26 ocoyo ni, “Wan ki cwara watero lok pa Jehovah i kom nyom ni obedo gin ma pire tek adada, pi meno pe watamo pi pokke wacel. Man weko watute matek me cobo pekkiwa kun wanyamogi kacel.” Kodi gen ma kit man yomo cwiny Lubanga dok kelo mot mapol.​—Jab. 127:1.

9, 10. I yo mapat pat ango ma luot gitwero jingo kwede mar ma i kingi?

⁹ Pien mar aye “tweyo jami ducu, ribogi kacel ma cobo bene maber licwic,” tye kit ma pire tek loyo i nyom. (Kol. 3:14) Mar me ada dongo ka luot ma gigene gikwo kacel i kare me yomcwiny ki peko. Gidoko lurem macok dok bene gitero bedogi kacel calo gin ma pire tek. Nyom ma kit meno cung matek pe pi timo jami mogo madongo kit ma waneno kwede i vidio, TV nyo gajeti akwana-ni, ento ka kitimo jami matino tino calo kwako kor, miyo pwoc ma a ki i cwinyi, tiyo tic mogo ma nyuto mar, bwunyo, nyo penyo ni “ninone owoto nining?” Jami matino tino kit magi kelo alokaloka madit i nyom. Luot mo ma dong gubedo ki yomcwiny i nyomgi pi mwaki 19 gigoyo nyo gicwalo lok ki i cim i kingi i dyeceng “me niang kit ma jami tye ka wot kwede.”

¹⁰ Mar bene konyo laco gin ki dako me niang kit pa lawote. (Pil. 2:4) Lacen, ngec ma kit meno weko margi dongo kadi bed gitye ki roc. Nyom ma ocung matek pe bedo kacel calo pii mugure ento medde ki dongo dok jing ka kare woto ki kato. Pi meno, ka inyomme penye kekeni ni: ‘An tika atye ki ngec muromo i kom ngat ma anyomme kwede-ni? Tika aniang tamme ki kit ma en winyo kwede ki i cwinye i kom lok mogo? An tika acwalo kare me  tamo pi kit mabeco ma ogudo cwinya ci oweko acako bedo ki miti i kome pi tyen mukwongo?’

11. Pingo woro pire tek wek nyom ocung matek? Mi lapor.

¹¹ Kadi wa nyom ma kiwacci yomcwiny tye iye dok jone gurwatte litap calo gin wi jereken ki jereken, tam pa luot ma gimare i cawa mukene pokke. Abram gin ki Cara bene tamgi onongo pokke. (Acak. 21:9-11) Ento, pokke pa tamgi-ni pe okelo ariya i kingi. Pingo? Ngat acel acel otero lawote i yo me deyo ki woro. Me lapore, Abram owaco bot Cara ni “Nen, ba.” (Acak. 12:11, 13, Baibul me leb Lango) Cara kitungcel onongo winyo dog Abram dok obedo ka pakke ni “Rwoda.” (1 Pet. 3:6) Ka luot moni pe giworre i kingi, man pol kare nen i kit ma giloko kwede nyo dwan ma giloko kwede. (Car. 12:18) Ka pe gucobo peko man oyotoyot, bedo calo gitye ka ywayo moro ki lakala kidi i nyomgi.​—Kwan Yakobo 3:7-10, 17, 18.

12. Pingo jo ma pud gutweyo lagit atweya myero tutwalle gutute me lok ki woro?

¹² Jo ma pud gutweyo lagit atweya myero gutute matek me lok i yo me kica ki dok me woro ma weko giloko angonya dok labongo mungo gin mo keken. Laco mo owaco ni, “Kadi bed yomcwiny bedo tye pi mwaki mogo i nge nyom, ento turcwiny i kine mukene bedo tye.” En omedde ni, “Ka icako niang kit ma dakoni winyo kwede, kit ma timo ki jami, ki dong mitine, dok en bene ocako niang megi, ci jami twero cako wot alibany! Ento, wun weng wutwero cung ki tyenwu aryo ka cwinywu yom, wunyuto mwolo, wudiyo cwinywu ki dong wujenge i kom Jehovah.” Man pud dong tye lok ada ya!

13. Pingo mwolo obedo gin ma pire tek wek yomcwiny obed tye i nyom?

¹³ Loko lok maber ka tye i kin jo munyomme bedo calo pii ma mol mot i dye poto. Bedo ki “cwiny mamwol” pire tek pien weko pii meno medde ki mol. (1 Pet. 3:8) Omego mo ma dong onyomme pi mwaki 11 owacci, “Mwolo aye yo mayot me cobo rucurucu ma tye i ot pien weko iwaco ni, ‘Aye balla.’” Laelda mo ma dong onyomme pi mwaki 20 owacci: “I kine mukene wacone ni ‘abalo’ pire tek loyo wacone  ni ‘Amari mada.’” En omedo ni: “Lega aye okonyowa me dongo kit me mwolo. Ka wan ki dakona walego kacel bot Jehovah, ci man poyo wiwa pi roc ma watye kwede ki dok kica pa Lubanga. Man weko wabedo ki neno mupore i komwa kekenwa ki dong peko ma tye.”

14. Cwiny me awaka twero gudo nyom nining?

¹⁴ Cwiny me awaka obedo gin marac dok keto kin dano woko. Weko pe waloko lok i yo maber pien rwenyo miti kacel ki tekcwiny me kwayo kica. Ma ka wacone ki mwolo ni “abalo; tima kica” ngat ma lawaka cako gengo ngeye pi gin ma etimo. Ma ka ye balle, en cako kok i kom ngat mapat. Ka kiwango iye, ma ka tute me yubo wat i kingi, en bedo ki kec cwiny, nyo bene dwoko wange kun tiyo ki leb marac nyo lingalinga. (Latit. 7:9) Ada, awaka twero keto keny woko. Ber me po ni ‘Lubanga dag jo ma wakke, ento timo kica bot jo mamwol.’​—Yak. 4:6.

15. Tit kong kit ma tic ki tira ma tye i Jo Epeco 4:26, 27 twero konyo kwede jo munyomme me cobo tele ma tye i kingi.

¹⁵ Ki lok ada, twero bedo tim me mingo me tamone ni awaka pe twero donyo i nyomwu. Omyero wanen ka watye ki cwiny me awaka dok wajwa woko oyotoyot. Paulo owaco bot Lukricitayo luwote ni: “Ceng pe myero opoti ma nongo pud wujul wutye ki kiniga i cwinywu, dok bene pe wumi kare ki Catan.” (Ep. 4:26, 27) Kwero lubo Lok pa Lubanga keliwa par ma tere pe. Laminwa mo acel oloko ki cwercwiny ni, “I kare mogo, wan ki cwara pe waketo i tic Jo Epeco 4:26, 27.” En omedo ni, “Adwogine obedo ni nino okwero mako wanga woko, dok magi gubedo dyewor mogo ma pud dong giraco loyo i kwona!” Ber adada ka kicobo peko cutcut wek kuc obed tye! Tye kono ni, laco nyo dako myero kong omi kare manok wek cwiny lawote opye ma peya gunyamo lok mo keken. Pire bene tek ni omyero ileg bot Jehovah wek ibed ki cwiny me mwolo. Man bikonyi me keto cwinyi i kom peko moni, ento pe i komi kekeni, pien ka pe itimo kumeno ci nongo itye ka neko mac ki mac.​—Kwan Jo Kolocai 3:12, 13.

16. Mwolo twero konyo jo munyomme me neno kero pa lawote i yo matir nining?

¹⁶ Mwolo konyo jo munyomme me keto cwinygi i kom kit mabeco kacel ki diro ma lawote tye kwede. Me lapore, dako twero bedo ki diro mo ma twero bedo me kony bot jo me ot. Ka laco mwol, ci en pe bibedo ki cwiny ni dakone pyem kwede ento bicuko cwinye me medde ki keto dirone i tic, kun nyutte ni etye ki pwoc pi ticce dok tere calo ngat ma pire tek. (Car. 31:10, 28; Ep. 5:28, 29) Ki bene dako ma mwol pe jenye nyo cayo cware. Pien ka ineno mot, gin aryo ni ducu gitye “kom acel,” ma ka ngat acel cwinye cwer lawote bene cwinye cwer.​—Mat. 19:4, 5.

17. Ngo ma romo konyo nyom me kare-ni wek obed ki yomcwiny ki dok oket deyo i kom Lubanga?

¹⁷ Labongo akalakala, in bene imito ni nyommi obed me yomcwiny dok orii matwal ki bene oket deyo i kom Jehovah calo pa Abram ki Cara nyo Icaka gin ki Labeka. Ka tye kumeno, ci lub cik ma Lubanga omiyo ma lubbe ki nyom. Kwan Lokke wek ibed ki niang matut kacel ki ryeko. Dong mar me ada​—ma obedo “Leb mac ma lyel [pa Jehovah]”​—kun cawa ducu itamo dok ibedo ki pwoc pi luoti. (Wer. 8:6) Tute matek me bedo ki cwiny me mwolo. Ter dakoni nyo cwari i yo me woro. Ka wutimo jami magi duc, nyomwu bikeliwu yomcwiny ki dok bot Wonwu me polo. (Car. 27:11) Ada, kit ma iwinyo kwede ki i cwiny romo bedo calo pa laco man ma dong orii i nyomme pi mwaki 27, ma ocoyo ni: “Kwo labongo dakona tek adada. Wat ma i nyomwa tye ka dongo nino ducu. Man tye pien wamaro Jehovah ki dok waloko i kinwa kare ducu.”