1520-ҸИ ИЛИН әввәлләридир. Парис јахынлығында јерләшән кичик Мо шәһәринин сакинләри килсәдә ешитдикләринә инана билмирләр. Онлар Мүгәддәс Китабын латын дилиндә јох, өз ана дилләриндә — франсыз дилиндә охундуғуну ешидирләр!

Мүгәддәс Китабы франсыз дилинә Жак Лефевр д’Етапл (латынҹа Јакоб Фабер Стапүленсес) тәрҹүмә етмишди. О, өз јахын достуна јазмышды: «Тәсәввүр едә билмәзсән, Аллаһ бәзи әразиләрдәки садә [халгын] Онун Кәламыны баша дүшмәјә неҹә көмәк едир».

Һәмин вахт Парисдә олан католик килсәси вә илаһијјатчылар Мүгәддәс Китабын инсанларын ана дилинә тәрҹүмә олунмасынын әлејһинә идиләр. Бәс Мүгәддәс Китабы франсыз дилинә тәрҹүмә етмәјә Лефеври нә вадар етмишди? О, садә халгын Аллаһын Кәламыны баша дүшмәсинә неҹә көмәк едә билди?

Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәчиси олмаздан өнҹә Лефевр һәјатыны бүтүнлүклә фәлсәфә вә илаһијјатла бағлы классик әсәрләрин әслини бәрпа етмәјә һәср етмишди. О гејд етмишди ки, әсрләр боју едилән тәрҹүмәләр вә сәһвләр уҹбатындан гәдим әлјазмалар әксәр һалларда тәһриф олунур. Гәдим әлјазмаларын дүзҝүн мәнасыны тапмаг үчүн о, католик килсәсинин әсас тутдуғу Мүгәддәс Китабы — Латын Вулгатасыны дәриндән арашдырмаға башлады.

Мүгәддәс Китабы дәриндән арашдырмасы нәтиҹәсиндә Лефевр белә гәнаәтә ҝәлди ки, «илаһи һәгигәти арашдырмаг... әсл хошбәхтлик ҝәтирир». Буна ҝөрә дә о, фәлсәфәни арашдырмағы дајандырыб бүтүн ҝүҹүнү Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәсинә һәср еләди.

1509-ҹу илдә Лефевр, Вулгатаја етдији шәхси гејдләри дә дахил олмагла, Зәбур китабынын латын дилиндә олан беш фәргли тәрҹүмәсинин мүгајисәсини ҝөстәрән нәшр дәрҹ етди *. Өз дөврүндәки илаһијјатчылардан фәргли олараг, Лефевр Мүгәддәс Китаб ајәләрини тәбии вә садә дилә тәрҹүмә етмәјә чалышырды. Онун Мүгәддәс Китабы бу ҹүр арашдырмасы һәмин дөврүн Мүгәддәс Китаб алимләринә вә дини ислаһатчылара ҝүҹлү тәсир бағышламышды. (« Лефеврин Мартин Лүтерә тәсири» адлы чәрчивәјә бахын.)

Католик олдуғу үчүн Лефевр әмин иди ки, Мүгәддәс Китаб садә халга дүзҝүн шәкилдә өјрәдилдији тәгдирдә килсәдә реформасија ола биләр. Бәс садә халг Мүгәддәс Китабы неҹә баша дүшә биләрди? Ахы о дөврдә әлјазмаларын демәк олар ки, һамысы латын дилиндә иди.

Лефеврин Аллаһын Кәламына олан севҝиси ону тәшвиг етди ки, бу китабы әһалинин чоху үчүн әлчатан етсин. Бу мәгсәдә чатмаг үчүн о, 1523-ҹү илин ијун ајында франсыз дилиндә Инҹилин дөрд Мүждәсини ики ҹилддә дәрҹ етди. Бу китаблар кичик өлчүдә идиләр, буна ҝөрә дә гијмәтләри ади өлчүлү китаблардан ики дәфә уҹуз иди. Бу исә о демәк иди ки, имканлы  олмајанлар да Мүгәддәс Китабы ала биләрдиләр.

Халг бу иши алгышлады. Кишили гадынлы, һамы Иса Мәсиһин дедикләрини өз ана дилиндә охумаға о гәдәр һәвәсли иди ки, 1200 нүсхәнин һамысы бир нечә ајын ичиндә сатылды.

Лефеврин Инҹилин өн сөзүндә јаздығы сөзләрә әсасән, онун Мүгәддәс Китабы франсыз дилинә тәрҹүмә етмәкдә мәгсәди о иди ки, «латын дилиндә Мүгәддәс Китаба саһиб олан инсанларла јанашы, килсәнин садә үзвләри дә илаһи һәгигәтләрдән аҝаһ олсунлар». Бәс нә үчүн Лефевр истәјирди ки, садә халг Мүгәддәс Китабда әслиндә нә јазылдығыны билсин?

Лефевр билирди ки, инсан тәлимләри вә фәлсәфә католик килсәсини корлајыб (Марк 7:7; Колослулара 2:8). Онун фикринҹә, Инҹилин «олдуғу кими бүтүн дүнјада бәјан олунмасынын вә ҹамааты аздыран инсан тәлимләринә сон гојмағын вахты чатыб».

Лефевр һәмчинин Мүгәддәс Китабын франсыз дилинә тәрҹүмә олунмасына гаршы чыханларын әсассыз дәлилләрини ифша етмәк үчүн әлиндән ҝәләни едирди. Онлары икиүзлүлүкдә иттиһам едәрәк дејирди: «Садә халгын Инҹили өз ана дилиндә охумасыны истәмәјәнләр онлара Иса Мәсиһин әмрләринә әмәл етмәји неҹә өјрәдә биләрләр?» (Ромалылара 10:14).

 Ајдындыр ки, Сорбонанын — Парис Университетинин илаһијјатчылары тезликлә Лефеври сусдурмаға ҹәһд ҝөстәрәҹәкди. 1523-ҹү илин август ајында онлар Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәләрини вә шәрһләрини «килсә үчүн зәрәрли» һесаб едәрәк етиразларыны билдирдиләр. Франса кралы I Франсискин мүдахиләси олмасајды, Лефеврә кафир дамғасы вурулаҹагды.

Лефевр јол вермәди ки, Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәси илә бағлы јаранан сөз-сөһбәт ону ишиндән јајындырсын. 1524-ҹү илдә Инҹилин (Әһди-Ҹәдид) тәрҹүмәсини тамамладыгдан сонра франсыз дилиндә Зәбур китабыны нәшр етди. Бунун сајәсиндә иманлы инсанлар Аллаһа «даһа иманла вә даһа сәмими һиссләрлә» дуа едә биләҹәкдиләр.

Сорбонадакы илаһијјатчылар вахт итирмәдән Лефеврин нәшрләрини ҹидди шәкилдә јохламаға башладылар. Онлар әмр вердиләр ки, онун тәрҹүмә етдији Инҹил ҹамаатын ҝөзү гаршысында јандырылсын. Диҝәр нәшрләринин исә «Лүтерин кафирлијини дәстәкләдијини» иддиа етдиләр. Илаһијјатчылар Лефеври өзүнү мүдафиә етмәјә чағырдылар, анҹаг о сусмаға үстүнлүк верди вә Страсбурга гачды. Орада о, еһтијатлы шәкилдә Мүгәддәс Китабы тәрҹүмә етмәјә давам етди. Бәзиләри Лефеврин бу һәрәкәтинин горхаглыг олдуғуну десә дә, о әмин иди ки, бу ҹүр давранышы Аллаһын Кәламындакы дәјәрли мирвариләри гијмәтләндирмәјән инсанлара ән ҝөзәл ҹавабдыр (Мәтта 7:6).

Гачмасындан тәхминән бир ил сонра Крал I Франсиск Лефеври дөрдјашлы оғлу Чарлијә тәрбијәчи тәјин етди. Бунун сајәсиндә Лефеврин Мүгәддәс Китабын тәрҹүмәсини тамамламасы үчүн кифајәт гәдәр вахты олду. О, 1530-ҹу илдә Император V Карлын иҹазәси илә Франсадан кәнарда, Антверпендә Мүгәддәс Китабын там тәрҹүмәсини дәрҹ етди *.

Лефевр сон нәфәсинәдәк үмид едирди ки, килсә инсан адәт-әнәнәләриндән әл чәкиб Мүгәддәс Китабдакы саф елмә гајыдаҹаг. О һесаб едирди ки, «һәр бир мәсиһи Мүгәддәс Китабы шәхсән мүталиә етмәлидир, һәтта бу, онун борҹудур». Мәһз бу сәбәбдән о, әлиндән ҝәләни едирди ки, Мүгәддәс Китаб һәр бир инсан үчүн әлчатан олсун. Килсә реформасијасыны ҝөрмәк арзусу Лефеврин үрәјиндә галса да, о, бир шејә наил олду — садә халга Аллаһын Кәламыны нәсиб етди.