Төврат нәдир?
Мүгәддәс Јазыларын ҹавабы
Азәрбајҹан дилинә «Төврат» кими тәрҹүмә едилән ибрани сөзү («тоһраһ») «ҝөстәриш», «тәлим» вә ја «ганун» мәнасыны верир (Мәсәлләр 1:8; 3:1; 28:4). Ашағыда ҝәтирилән нүмунәләр бу ибрани сөзүнүн Мүгәддәс Китабда неҹә ишләндијини ҝөстәрир.
«Тоһраһ» сөзү әсасән Мүгәддәс Китабын илк беш бөлмәси олан Јарадылыш, Чыхыш, Лавилиләр, Сајлар вә Ганунун тәкрарында јазылыб. Төврат Муса пејғәмбәр тәрәфиндән јазылдығы үчүн «Мусанын Төвраты» да адланыр (Јушә 8:31; Нәһәмја 8:1). Төврат бир китаб шәклиндә јазылыб, амма сонрадан даһа раһат истифадә едилмәси үчүн бөлмәләрә ајрылыб.
«Тоһраһ» һәмчинин исраиллиләрә верилән ганунлара да аид ишләнир. Мәсәлән, «ҝүнаһ гурбанына даир ганун [тоһраһ]», «ҹүзама даир ганун» вә «нәзириләрә даир ганун» (Лавилиләр 6:25; 14:57; Сајлар 6:13).
«Тоһраһ» бәзән дә валидејнләр, мүдрикләр вә Аллаһ тәрәфиндән верилән ҝөстәриш вә тәлими билдирир (Мәсәлләр 1:8; 3:1; 13:14; Әшија 2:3).
Төвратда нә јазылыб?
Төвратда Аллаһын бәшәријјәти јаратмасындан Мусанын өлүмүнә гәдәр олан һадисәләр гәләмә алыныб (Јарадылыш 1:27, 28; Ганунун тәкрары 34:5).
Орада Мусанын ганунуну јазылыб (Чыхыш 24:3). Бу ганун 600 низамнамәдән ибарәтдир. Бу гајдалардан ән мәшһуру Шима вә ја јәһудиләрин иман рәмзи адланан гајдадыр. Шиманын бир һиссәсиндә дејилир: «Аллаһын Јеһованы бүтүн гәлбинлә, бүтүн варлығынла, вар ҝүҹүнлә севмәлисән» (Ганунун тәкрары 6:4—9). Иса пејғәмбәр бу әмри «биринҹи вә ән бөјүк әмр» адландырмышды (Мәтта 22:36—38).
Орада Јеһованын ады тәхминән 1800 дәфә јазылыб. Төвратда Аллаһын адыны чәкмәк гадаған едилмир, әксинә Аллаһын халгынын бу ады чағырмасы бујрулур (Сајлар 6:22—27; Ганунун тәкрары 6:13; 10:8; 21:5).
Төврат һагда јанлыш фикирләр
Сәһв. Төвратдакы ганунлар әбәдидир вә һеч вахт гүввәдән дүшмәјәҹәк.
Доғру. Бәзи Мүгәддәс Китаб тәрҹүмәләриндә Төвратда Шәнбә ҝүнү, каһинлик вә Кәффарә ҝүнү кими хүсуси низамнамәләрин әбәди олдуғу јазылыб (Чыхыш 31:16; 40:15; Лавилиләр 16:33, 34; «Мүгәддәс Китаб Ширкәти», 2009). Лакин бу ајәләрдәки ибрани сөзү әсасән мүтләг әбәди ҝәләҹәји јох, гејри-мүәјјән ҝәләҹәји нәзәрдә тутур. Муса илә бағланан ганун әһдинин јазылмасындан 900 ил сонра Аллаһ бу әһди «јени әһд»лә әвәз едәҹәјини билдирмишди (Әрәмја 31:31—33). «Аллаһ “јени әһд” демәклә әввәлки әһдин көһнәлдијини ҝөстәрир» (Ибраниләрә 8:7—13). 2000 ил әввәл Иса Мәсиһин өлүмү илә бу әһдин әсасы гојулмушдур (Ефеслиләрә 2:15).
Сәһв. Јәһудиләрин шифаһи әнәнәләри вә Талмут јазылы ганун топлусу олан Төврата бәрабәрдир.
Доғру. Мүгәддәс Китабын һеч бир јериндә дејилмир ки, Аллаһ Мусаја Төвратда јазыланлардан әлавә шифаһи ганунлар вериб. Әксинә Мүгәддәс Китабда дејилир ки, «Јеһова Мусаја деди: “Бу сөзләри јаз”» (Чыхыш 34:27). Шифаһи ганунлар, јәни сонрадан гәләмә алынан вә Мишна адланан ганунлар Талмута әлавә олунду. Талмут фәрисиләр тәрәфиндән јарадылан јәһуди адәт-әнәнәләринин јазылы топлусудур. Бу адәт-әнәнәләр чох вахт Төврата зидд олурду. Буна ҝөрә дә Иса Мәсиһ фәрисиләрә демишди: «Сиз өз әнәнәниздән өтрү Аллаһын сөзүнү һечә ендирмисиниз» (Мәтта 15:1—9).
Сәһв. Гадынлара Төврат өјрәдилмәмәли иди.
Доғру. Төвратда белә бир гајда вар иди ки, ганунда јазылан һәр шеј бүтүн исраиллиләрә, гадынлара вә ушаглара да охунмалы иди. Нәјә ҝөрә? «Гануну халга охујун, гој һамы ешитсин» (Ганунун тәкрары 31:10—12).
Сәһв. Төвратда ҝизли мәлуматлар вар.
Доғру. Төвраты јазан Муса пејғәмбәр чатдырмаг истәдији мәлуматы ајдын вә һамынын баша дүшәҹәји шәкилдә јазмышды. Орада һеч бир ҝизли мәлумат јох иди (Ганунун тәкрары 30:11—14). Төвратда ҝизли мәлумат вар фикри Каббалаја, јәни Мүгәддәс Китабын «ујдурулмуш рәвајәтләр» шәклиндә изаһ едилдији мистик јәһуди адәт-әнәнәсинә әсасланыр (2 Бутрус 1:16).
«Тһе Стронҝест Стронҝ’с Ехһаустиве Ҹонҹорданҹе оф тһе Библе» китабынын јениләнмиш нәшринин “Һебреw-Арамаиҹ Диҹтионарј-Ындех то тһе Олд Тестамент” һиссәсинин 8451-ҹи сәһифәсинә бахын.
«Тһеолоҝиҹал Wордбоок оф тһе Олд Тестамент» китабынын II ҹилдинин 672, 673 сәһифәләринә бахын.
Мисал үчүн, «Јәһуди енсиклопедијасы»нда Төврата гаршы Каббал мүнасибәт белә тәсвир едилир: «Төвратда елә дә хүсуси мәна кәсб едән бир шеј јохдур. Орада мүхтәлиф шејләр мүхтәлиф ҹүр изаһ олунур» (Икинҹи бурахылыш XI ҹилд, сәһифә 659).
You May Also Like
ESSENTIAL BIBLE TEACHINGS
Аллаһын ады вармы?
Аллаһа мүхтәлиф сифәтләрлә мүраҹиәт олунур, мәсәлән, Гүдрәт Саһиби, Јарадан, Аға. Амма Онун тәк бир ады вар. Бу ад Мүгәддәс Китабда тәхминән 7000 дәфә јазылыб.
МҮГӘДДӘС КИТАБА АИД СУАЛЛАРА ҸАВАБ
Мәсиһиләр Шәнбәни гејд етмәлидирләр?
Әҝәр гејд етмәк тәләб олунмурса, онда нәјә ҝөрә Мүгәддәс Китабда дејилир ки, шәнбә әбәди әһддир?
МҮГӘДДӘС КИТАБА АИД СУАЛЛАРА ҸАВАБ
Бүтүн динләр ејнидир? Һамысы Аллаһа апарыр?
Мүгәддәс Китабда гејд олунан ики амил бу суаллара ҹаваб верир.