Pagkabutas sa Pang-uuripon—Kaidto Asin Ngunyan
Nag-abot si Blessing * sa Europa na naglalaom na makatrabaho sa sarong parlor bilang hairdresser. Pero, pakalihis nin sampulong aldaw nin pauruutrong pambubugbog sa saiya asin pananakot na gigibuhan nin maraot an pamilya niya, napiritan siyang magtrabaho bilang hostes.
Inaasahan na 200 sagkod 300 na euro kada banggi an dapat ganaron ni Blessing para mabayadan an utang niya sa saiyang amo na labing 40,000 na euro. * “Iniisip ko pirmi na magdulag,” an sabi ni Blessing, “pero natatakot ako sa puwede nindang gibuhon sa pamilya ko. Mayo akong maginibo.” Arog man kaiyan an nangyayari sa haros apat na milyon na tawong nagin uripon sa industriya nin prostitusyon sa bilog na kinaban.
Haros 4,000 na taon na an nakaagi, sarong tin-edyer na an pangaran Jose an ipinabakal kan saiyang mga tugang. Nagin uripon siya nin sarong prominenteng pamilya sa Ehipto. Bakong arog kan nangyari ki Blessing, kan primero dai minaltrato si Jose kan saiyang kagurangnan. Pero kan sayumahan niya an pang-aakit kan agom kan saiyang kagurangnan, sinahutan si Jose na nagpurbar na manglupig. Kaya, ibinilanggo siya asin ikinadena.—Genesis 39:1-20; Salmo 105:17, 18.
Si Jose nagin uripon kaidtong suanoy na mga panahon; si Blessing nagin uripon ngunyan na ika-21 siglo. Pero, pareho sindang biktima kan haluyon nang negosyo na pagpabakal nin mga tawo o human trafficking, kun sain an mga tawo garo mga produkto na ipinapabakal para sana sa pinansiyal na pakinabang.
GIYERA ASIN AN NEGOSYO NA PANG-UURIPON
Pakikigiyera an nagin pinakamadaling paagi kan mga nasyon para makakua nin mga uripon. Sinasabi na 90,000 an dinarang bihag ni Hading Tutmos III nin Ehipto pagkatapos nin sarong pakikigiyera sa Canaan. Ginibong uripon kan mga Ehipsiyo an mga bihag na ini asin pinagtrabaho sa minahan, sa pagtugdok nin mga templo, asin sa paggibo nin mga kanal.
Sa irarom kan Imperyo nin Roma, nagkakaigwa sinda nin dakul na uripon paagi sa giyera, asin kun minsan, kaipuhan ninda nin mga uripon kaya nakikigiyera sinda. Kinakarkulo na kan inot na siglo, haros kabanga kan populasyon sa Roma mga uripon. Maringis an nagin pagtrato sa dakul na uripon sa Ehipto asin Roma. Bilang halimbawa, an linalauman na lawig nin buhay nin mga uripon sa Roma na nagtatrabaho sa mga minahan inaabot sana nin mga 30 taon.
Sa paglihis nin mga panahon, gruminabe pa an negosyong pagpabakal nin mga uripon. Puon kan ika-16 na siglo sagkod ika-19 siglo, an pagpabakal nin mga uripon sa pag-ultanan kan mga nasyon sa Aprika asin Amerika iyo an saro sa pinakadakulang negosyo sa bilog na kinaban. ‘Kinakarkulo na 25 milyon sagkod 30 milyon na lalaki, babayi, asin aki an kinidnap saka ipinabakal,’ an sabi sa sarong report kan UNESCO. Sinasabi na ginatos na ribong tawo an nagadan pabalyo sa Kadagatan nin Atlantiko. Si Olaudah Equiano, sarong uripon na nakaligtas, nagsabi: “An kurahaw kan mga babaying naghihiribi saka agrangay kan mga naghihingagdan sarong makatakot na marhay na eksena na dai mo haros maisip.”
Makamumundo, an pang-uuripon bako sanang sarong trahedya na nangyari sa kasaysayan. Sigun sa International Labour Organization, mga 21 milyon na lalaki, babayi, asin aki an nagtatrabaho sa ngunyan bilang mga uripon na may hababang suweldo o mayo pa ngani. An mga uripon sa ngunyan nagtatrabaho sa mga minahan, pabrika nin mga bado, gibuhan nin mga ladrilyo o bricks, mga nightclub, asin sa mga harong bilang katabang. Maski ngani ilegal an arog kaining klase nin pang-uuripon, minalataw na nagdadakul pa ini.
KATALINGKASAN SA PAGKAURIPON
Huli sa grabeng pagmaltrato, dakul na uripon an nakipaglaban para sa saindang katalingkasan. Kan inot na siglo B.C.E., sarong rebelyon laban sa Roma an isinagibo kan gladiator na si Spartacus kaiba an mga 100,000 na uripon; pero dai iyan nagin mapanggana. Kan ika-18 siglo, nagrebelde sa saindang mga kagurangnan an mga uripon sa isla nin Hispaniola sa Caribbean. An grabeng pagmaltrato sa mga uripon na nagtatrabaho sa mga tanuman nin tubo an nagin dahilan kan 13 taon na giyera sibil, na kan huri nagresulta sa pagkaestablisar kan independiyenteng nasyon nin Haiti kan 1804.
Pero, an paghali kan mga Israelita sa Ehipto masasabing iyo an pinakamapangganang pagkabutas sa pagkauripon sa bilog na kasaysayan. Posibleng tulong milyon na tawo—an bilog na nasyon—an napatalingkas sa pagkauripon sa Ehipto. Tama sana na mapatalingkas sinda. Ilinaladawan kan Bibliya na nagin masakit an kamugtakan ninda sa Ehipto huling inagihan ninda an gabos na klase nin pang-uuripon. (Exodo 1:11-14) Ipinagbuot pa ngani nin sarong Faraon na gadanon an mga lalaking umboy na Israelita para mapugulan an pagdakul ninda.—Exodo 1:8-22.
Pambihira nanggad an pagkatalingkas kan mga Israelita sa bakong makatanusan na pagtratar kan mga Ehipsiyo huling an Diyos mismo an nagtabang sa sainda. “Naaaraman ko an gabos nindang tinitios,” an sabi nin Diyos ki Moises. “Naghilig ako tanganing iligtas sinda.” (Exodo 3:7, 8, An Marahay na Bareta Biblia) Sagkod ngunyan, taon-taon na isineselebrar kan mga Judio an Paskuwa para girumdumon an pangyayaring iyan.—Exodo 12:14.
AN KATAPUSAN KAN PANG-UURIPON
Sinasabi kan Bibliya na ‘ki Jehova na satuyang Diyos mayo nin [inhustisya]’ asin sinisiyerto kaiyan sa sato na dai siya nagbabago. (2 Cronica 19:7; Malaquias 3:6) Isinugo nin Diyos si Jesus tanganing “ibalangibog sa mga bihag an saindang katalingkasan . . . , tanganing palibrehon an mga inaapi.” (Lucas 4:18) Nangangahulugan daw ini nin katalingkasan sa gabos na literal na uripon? Minalataw na bako. Isinugo si Jesus para patalingkason an mga tawo sa pagkauripon sa kasalan asin kagadanan. Kan huri sinabi niya: “An katotoohan mapatalingkas sa saindo.” (Juan 8:32) Dawa ngunyan, an katotoohan na itinukdo ni Jesus nagpapatalingkas sa mga tawo sa manlain-lain na paagi.—Hilingon an kahon na “ Pagkabutas sa Ibang Klase nin Pang-uuripon.”
Sa katunayan, tinabangan nin Diyos si Jose asin si Blessing na makabutas sa pagkauripon sa magkaibang paagi. Mababasa mo sa kapitulo 39 sagkod 41 kan libro sa Bibliya na Genesis an pambihirang istorya manungod ki Jose. Pambihira man an nangyari ki Blessing sa paghanap niya nin katalingkasan.
Pagkatapos na pahalion si Blessing sa sarong nasyon sa Europa, nagpasiring siya sa Espanya. Nakabisto niya duman an mga Saksi ni Jehova asin nakipag-adal siya nin Bibliya sa sainda. Determinado siyang baguhon an buhay niya, kaya nagkua siya nin regular na trabaho asin pinakiulayan an dati niyang amo na babaan an bulanan na bayad kan saiyang utang. Sarong aldaw, nag-apod ki Blessing an dati niyang amo. Dai na kaini pinapabayadan ki Blessing an utang niya asin naghahagad ini nin tawad sa saiya. Ano an nangyari? Nakikipag-adal na man palan ini nin Bibliya sa mga Saksi ni Jehova! “Papatalingkason ka kan katotoohan sa makangangalas na paagi,” an sabi ni Blessing.
Namundo an Diyos na Jehova sa grabeng pagtrato sa mga uripon na Israelita sa Ehipto; siguradong arog man kaiyan an namamatian niya sa mga nangyayaring inhustisya ngunyan. Iyo, para matapos an gabos na klase nin pang-uuripon, kaipuhan an dakulang pagbabago sa sosyedad nin tawo. Pero nanunuga an Diyos na gigibuhon niya an siring na pagbabago. “Igwa nin bagong mga langit asin sarong bagong daga na hinahalat niyato uyon sa saiyang panuga, asin sa mga ini magdadanay an katanusan.”—2 Pedro 3:13