Panselyo na ‘Sadiri ni Jucal’

KAN ikapitong siglo B.C.E., nasakop kan Caldeong namamahala na si Nabucodonosor an Jerusalem, sinolo an siudad, asin ginaba an mga lanob kaiyan. Binihag asin binuta nia si Zedequias, an hade kan Juda. Dugang pa, “an gabos na noble nin Juda ginadan kan hade nin Babilonya.”—Jeremias 39:1-8.

An saro sa mga noble o prinsipe kan Juda, na posibleng marhay na ginadan kan mga Babilonyo iyo si Jucal, an aki ni Selemias. An estorya ni Jucal igwa nin sarong epilogo. Pero, bago niato estudyaran iyan, helingon niato kun ano an sinasabi kan Kasuratan manongod ki Jucal asin sa saiyang panahon.

“Dai Sinda Manggagana sa Saimo”

Sinugo ni Jehova an propetang si Jeremias na magdara nin mensahe nin paghokom tumang sa Juda asin Jerusalem. Sinabihan nin Dios si Jeremias na an mga hade, prinsipe, saserdote, asin mga tawo sa Juda “makikilaban tumang” sa saiya. “Alagad ta dai sinda manggagana sa saimo, huling ‘ako nasa saimo,’” an sabi ni Jehova.—Jeremias 1:17-19.

Durante kan pagsalikop kan Babilonya sa kabisera nin Juda, sa Jerusalem, si Hadeng Zedequias duwang beses na nagpadara nin mga mensahero ki Jeremias tanganing maaraman kun baga masibog si Nabucodonosor hale sa siudad asin tanganing hagadon sa propeta na ipamibi na mangyari iyan. An saro sa mga sugo kan hade iyo si Jucal, na midbid man na Jehucal. An itinao nin Dios na mensahe ki Jeremias iyo na lalaglagon kan mga Babilonyo, o mga Caldeo, an siudad. An siisay man na nag-eerok sa Jerusalem na magdanay dian magagadan sa gutom, damat, asin sa espada. Sa ibong na lado, an mga masuko sa mga Caldeo makakaligtas. Nakapaanggot nanggad sa mga prinsipe kan Juda an mga tataramon ni Jeremias!—Jeremias 21:1-10; 37:3-10; 38:1-3.

Si Jucal an saro sa mga prinsipe na nagsadol ki Zedequias: “Ipagadan tabi an tawong ini [si Jeremias], huli ta . . . pinapaluya nia an mga kamot kan mga lalaking parapakiguerra.” An marigsok na si Jucal kaiba man sa mga naghulog ki Jeremias sa sarong mabaldok na bobon, na kan huri ilinigtas duman an propeta. (Jeremias 37:15; 38:4-6) Sa pagkuyog ki Jehova, si Jeremias nakaligtas sa paglaglag kan Jerusalem, alagad si Jucal minalataw na nagadan kan laglagon an sistema na pinagtiwalaan nia.

Sarong Interesanteng Epilogo

Masasabi na an epilogo sa pagkasaysay manongod ki Jucal “isinurat” sa Jerusalem kaidto pa sanang taon nin 2005. An mga arkeologo nagkokotkot sa sarong lugar na linalaoman nindang manompongan an palasyo ni Hadeng David. An nanompongan ninda sarong mahiwas an sakop  na estrukturang gapo na pinaniniwalaan ninda na rinaot kan sakopon kan mga Babilonyo an Jerusalem sa panahon ni Jeremias.

Dai masierto kun baga ini an palasyo ni David o bako. Pero, namidbid kan mga arkeologo an sarong bagay na nakua—an 1 sentimetro an lakbang na panselyo na gibo sa dalipay na maheheling sa pahina 14. Iyan ginamit kaidto sa pagselyo sa sarong dokumento na haloy nang naraot. An mababasa sa selyo: “Sadiri ni Yehuchal na aki ni Shelemiyahu na aki ni Shovi.” An selyong ini minalataw na hale sa panselyo kan kalaban ni Jeremias na si Yehuchal, o Jucal, na aki ni Selemias.

Isinurat kan arkeologong si Eilat Mazar, na nakabasa kan selyo, na si Jehucal iyo sana an “ikaduwang ministro kan hade,” sunod ki Gemarias, an aki ni Safan, na an ngaran yaon sa selyo na nanompongan sa Siudad ni David. *

An pagtubod sa Tataramon nin Dios dai nakadepende sa pagkadiskobre nin ano man na gibo nin tawo; kundi an kaotoban kan ipinasabong na hula saro nang marigon na basehan na magtubod sa Biblia. An aktuwal na mga pangyayari sa kasaysayan nagpapatunay na eksakto an hula ni Jeremias kan pagkalaglag kan Jerusalem. An makasusupog na katapusan kan mga kalaban ni Jeremias maninigong magpakosog kan satong kombiksion na kun kita maimbod kapareho ni Jeremias, an satong mga kaiwal ‘dai manggagana sa sato huling nasa sato si Jehova.’

[Nota sa Ibaba]

[Ritrato sa pahina 15]

Si Jeremias dai nagpadara sa pangigipit tanganing paluyahon an puersa kan mensahe nin Dios

[Picture Credit Line sa pahina 14]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/ Hebrew University ©Eilat Mazar