•   Ano an namamati mo pag nadadangog mo an iba na nagmumuda?

  •  Mayo lang—normal na lang sako.

  •  Medyo naaapektaran ako—pero pinapabayaan ko na lang.

  •  Nauuyam ako—habuon ko talagang nakakadangog kaiyan.

•   Gurano ka kaparating magmuda?

  •  Dai lamang

  •  Minsan

  •  Parati

•   Sa hiling mo, gurano kaimportante an isyu manungod sa pagmuda?

  •  Sadit na bagay lang

  •  Seryoso

 Para saimo, seryosong bagay daw an pagmuda? Tibaad sabihon mo, ‘Bako man. May mas darakula pang problema sa kinaban na dapat isipon kisa diyan. Saka, gabos man baga nagmumuda!’ Totoo daw talaga ’yan?

 Maniwala ka man o dai, dakul na tawo an dai nagmumuda. May marahay kaya sindang mga dahilan na tibaad dai pa napag-isipan kan iba. Halimbawa:

•  Bako lang basta mga tataramon an pagmuda. Ipinapahiling kan mga sinasabi mo kun ano an iniisip asin namamati mo. Kaya kun nagmumuda ka, puwedeng iparisa kaiyan na wara kang pakiaram sa namamatian kan iba. Arog ka daw talaga kaiyan?

   An sinasabi kan Bibliya: “An ano man na minaluwas sa nguso minagikan sa puso.”—Mateo 15:18.

•  Kun nagmumuda ka, puwedeng magin maraot an paghiling saimo kan iba. Sinabi kan librong Cuss Control: “Puwedeng magdepende sa pananaram ta kun sairisay an magigin amigo ta, kun gurano kita igagalang kan satong mga kapamilya saka katrabaho, kun gurano karahay an magigin relasyon ta sa iba, kun paano kita makakaimpluwensiya sa iba, kun baga makukua ta o dai an sarong trabaho o promotion, asin kun ano an magigin pagtrato sato kan mga dai ta kabisto.” Sinabi pa kaiyan: “Haputon an sadiri, ‘Mas marahay daw kuta an magigin relasyon ko sa iba kun dai ako nagmumuda?’”

   An sinasabi kan Bibliya: “Halion nindo [an] mapang-insultong pagtaram.”—Efeso 4:31.

•  Kun iniisip kan saro na cool siya pag nagmumuda, bako iyan totoo. Sa libro ni Dr. Alex Packer na How Rude! sinabi niya: “An mga tawong pirming nagmumuda mapagalon pagdangugon.” Sinabi niya pa na kun puro muda an nasa bokabularyo, “dai gayong maipapahiling an pakasabot, kadunungan, intelihensiya, o empatiya. Kun an mga sinasabi mo dai mo pigsasayod nin tultol, bakong malinaw, saka limitado, siguradong magigin arog man kaiyan an isip mo.”

   An sinasabi kan Bibliya: “Dai pabayaan na magluwas sa nguso nindo an lapang mga tataramon.”—Efeso 4:29.

•  Magkaigwa nin goal. Purbaran na dai magtaram nin daing datang mga tataramon sa laog nin sarong bulan o mas halipot pa. Puwede mong ilista sa sarong tsart o kalendaryo an pag-uswag mo. Pero tanganing padagos mo iyan na magibo, tibaad may kaipuhan ka pang gibuhon. Halimbawa:

•  Likayan an mga libangan na makakapano nin daing datang mga tataramon sa isip mo. Sinasabi kan Bibliya: “An maraot na pag-iriba minaraot kan marahay na mga ugali.” (1 Corinto 15:33) Bako lang mga tawo an kaiba sa “pag-iriba” kundi pati man libangan—an hinihiling mong mga pelikula, an kinakawat mong mga video game, saka an dinadangog mong mga musika. Sinabi kan 17 anyos na si Kenneth: “Madali lang mapasabay sa kantang gusto mo dawa pa may mga muda iyan—dahil lang ta magayon su beat.”

•  Ipahiling na matured ka na. May mga tawong nagmumuda dahil paghuna ninda garo na sinda kaiyan adultong pagdangugon. Pero bako iyan totoo. An mga tawong matured nasanay na an saindang ‘kakayahan na makasabot [kaya] namimidbid ninda an pagkakalain kan tama asin sala,’ an sabi kan Bibliya. (Hebreo 5:14) Dai ninda ibinababa an mga pamantayan ninda para lang “pahangaon” an iba.

 An totoo, an muda garo polusyon na nakakapaati sa isip. Dakulon na kaiyan sa kinaban! “Dai mo na pagdagdagan pa,” an sabi kan Cuss Control. “Tumabang ka para mabawasan an maating mga tataramon. Magigin marahay an pagmati mo sa sadiri mo, saka arog man kaiyan an mamamatian saimo kan iba.”