Icipandwa 7

Bushe Ninjipekanya Ukuikalila?

“Limo imona kwati abantu balinsuula sana pa mulandu wa kuti ncili pa ng’anda ya bafyashi nangu ca kutila ndi ne myaka 19, cimoneka kwati nshakakule kano nkatendeke ukuikalila.”—E fyalandile Katie.

“Ndi ne myaka 20, lelo ncili njikala na bafyashi bandi. Nshumfwa bwino pantu nshi-ipingwila ifya kucita. Ndefwaya ukulaikalila.”—E fyasosele Fiona.

KUTI watendeka ukuicitila ifyo ulefwaya ilyo ucili pa ng’anda ya bafyashi. Kwena, ukufwaya ukuikalila takwabipa. Nga fintu twalandilepo mu cipandwa 3, ukufuma fye pa kutendeka, Lesa alefwaya ukuti abana nga bakula bafwile ukulaikalila no kuikwatila indupwa. (Ukutendeka 2:23, 24; Marko 10:7, 8) Nomba kuti waishiba shani nga nauipekanya ukuikalila? Tontonkanya pa fipusho ifyacindama fitatu ifyo ulingile ukwasuka. Ica kubalilapo ni ci . . .

 Cinshi Ndefwaila Ukulaikalila?

Tantika ifili pe samba, ubalilepo umulandu uukalamba ulefwaila ukulaikalila.

․․․․․ Ndebutuka amafya ya pa ng’anda

․․․․․ Ndefwaya ukulaicitila ifintu

․․․․․ Ndefwaya abanandi balencindika

․․․․․ Umunandi e unombele ukuti ndeikala nankwe

․․․․․ Ndefwaya nkayebombako umulimo wa kuitemenwa ku ncende imbi

․․․․․ Ndefwaya nsambilile ifya kuikalila

․․․․․ Ndefwaya ukwangushishako abafyashi icisendo ca kunsunga

․․․․․ Fimbi ․․․․․

Kwena, iyi milandu tayabipa. Nomba mulandu nshi ulefwaila ukufumina pa ng’anda? Ku ca kumwenako, nga ulefuma pa ng’anda pantu fye ulefwaya ubuntungwa, na kuntu ukaya na ko kwine kukaba amafya!

Danielle uwatalile afuma pa ng’anda ilyo ali ne myaka 20, alisambilile ifingi pa lwa kuikalila. Atile: “Takwaba uko wingekala ukwabula ifibindo nangu fimo. Nangu ni lintu uleikalila, incito ulebomba nelyo ukukanakwata indalama kuti fyalenga wafilwa ukucita ifyo wingafwaya.” Carmen, uwaileikala ku calo cimbi pa myeshi 6, atile: “Nali-ipakishe sana imikalile ya kuli cilya calo, lelo ilingi naleyumfwa kwati nshalekwata inshita ya kutuusha! Nalekabila ukubomba imilimo yonse iya pa ng’anda—ukuwamya ing’anda no lubansa, ukulungisha ifyaonaika, ukuwasha ifya kufwala, e lyo ne milimo imbi.”

Wileka abantu bambi balenge wapingula bwangu bwangu ifya kucita. (Amapinda 29:20) Lelo ufwile ukwishiba ukuti icacindama te kukwata fye imilandu isuma iya ukufumina pa ng’anda. Ulekabila no kwishiba ifintu fimo ifingakwafwa ukuisunga bwino. Kanshi natulande pa cipusho calenga bubili ica kuti . . .

Bushe Ninjipekanya?

Umuntu nga alefwaya ukuikalila, afwile aishibapo fimo. Kwati filya  ciba umuntu nga alefwaya ukuya pa lwendo lwa mu mpanga. Afwile ukuipekanya bwino no kusenda fyonse ifyo engakabila mu mpanga. Lelo nga aima fye, kuti acula sana. Abacaice abengi balafuma pa ng’anda no kuya mu kuikalila ninshi tabalaishiba ne fya kuikalila.

Imfumu ya mano Solomone yatile “uwacenjela alalolekesha apo alenyanta.” (Amapinda 14:15) Nga watontonkanya pa tumitwe tukonkelepo kuti twakwafwa ukwishiba nga nauipekanya ukuikalila. Conga ✔ ifyo ulemona ukuti e fyo waishiba ukucita lyena tobesha X ifyo ulingile ukubombelapo.

□ Ukubomfya bwino indalama: Serena umukashana uuli ne myaka 19 atile, “Nshatalabomfyapo indalama shandi ukulipila icili conse, fyonse bandipililako fye. Ndatiina ukufuma pa ng’anda no kuyatendeka ukwishiba ifya kubomfya indalama.” Kuti wacita shani pa kuti wishibe ifya kubomfya bwino indalama?

Baibolo itila: “Uwa mano akomfwa no kulundako ukusambilila.” (Amapinda 1:5) Kanshi kuti cawama waipusha abafyashi bobe indalama isho umuntu umo engabomfya cila mweshi ukusonkela ing’anda, ukushitamo ifya kulya, ne sho engabomfya kuli motoka nelyo isha kwendela. Balombe bakusambilishe ifya kubomfya bwino indalama ne fya kulipila imisonko. *

□ Ukubomba incito sha pa ng’anda: Brian uuli ne myaka 17 atile alipata sana ukuiwashisha. E  mulandu wine ashifwaila ukufuma pa ng’anda. Kuti waishiba shani nga nauipekanya ukuikalila? Aron uuli ne myaka 20 atile: “Kuti cawama waeshako ukwikala umulungu uutuntulu kwati wikala fye weka. Bomfya indalama shobe ukuishitila ifya kulya no kuipekanishisha. Uleiwashisha no kuicishila ifya kufwala. Uleiwamisha ing’anda. Kabili konse uko ulefwaya ukuya, uleya weka ukwabula aba kukushindika nangu abakwisakusenda.” Nga wacita ifi, (1) ukeshiba imilimo ya pa ng’anda iifwaikwa sana e lyo (2) ukalatasha abafyashi bobe pa milimo babomba.

□ Ukumfwana na bambi: Bushe ulomfwana bwino na bafyashi e lyo na bamunonko? Nga tamumfwana bwino, nalimo kuti watontonkanya ukuti ifintu fikawama nga waya mu kwikala no munobe. Lelo tontonkanya pa fyo Eve umukashana uuli ne myaka 18 asosele, atile: “Abanandi babili batendeke ukwikala pamo. Ilyo bashilatendeka ukwikala pamo bali fibusa sana, lelo calibakosele sana ukwikala pamo. Umo ali uwa busaka e lyo umbi ali musanku. Umo alitemenwe sana ifya kwa Lesa lelo umbi tafitemenwe sana. Awe calyafishe ukwikala pamo!”

Kuti wacita shani pa kuti uleumfwana na bantu bambi? Erin umukashana uuli ne myaka 18 atile: “Pa ng’anda e po wingasambilila ifya kulaumfwana na bantu bambi. Kuti wasambilila ne fya kupwisha amafya e lyo ne fya kusuulako ku filubo fya bambi.  Nasanga ukuti balya abafuma pa ng’anda ukuyaikalila pantu balatiina ukukansana na bafyashi babo, tabasambilila ifya kupwisha amafya.”

□ Ukuisambilisha ifya kwa Lesa: Abaice bamo ico bafumina pa ng’anda kufwaya ukuti belasambilila ifya kwa Lesa pamo na bafyashi babo. Bamo na bo bafwaya ukuitantikila programu yabo iya kusambilila Baibolo no kulaya ku mapepo, lelo icicitika ca kuti tapakokola balafilwa ukukonkanyapo, batendeka fye ukucita ifyabipa. Bushe kuti wacita shani pa kuti ‘taubunshishe icitetekelo cobe’? *—1 Timote 1:19.

Yehova Lesa afwaya ifwe bonse ukuishininkishisha ifyo twasuminamo. (Abena Roma 12:1, 2) Tantika ifyo ukalasambilila Baibolo no kulaya ku mapepo, kabili ulekonka ifyo watantika. Lemba pali kalenda ifyo ukalaisambilisha ifya kwa Lesa kabili konka iyo programu pa mweshi umo ukwabula abafyashi bobe ukukucinkulako.

Na mu kulekelesha, icipusho ca butatu ico ulekabila ukutontonkanyapo ca kuti . . .

Finshi Mfwaya Ukucita?

Bushe mafya ulebutuka pa ng’anda? Nelyo bushe ulefwaya ukuti abafyashi belakutungulula? Nga e fyo cili, ninshi uletontonkanya fye pa mafya ukwete pali nomba, tauletontonkanya pa mafya wingasanga ku ntanshi. Ukucita ifyo kwaba kwati  ule-ensha motoka uku ninshi utontele fye amenso pali mirra ya kumwenako ifili ku numa, ubikile fye amano ku fyo ulesha ku numa kabili taulemona ne fili ku ntanshi. Kanshi cinshi wingasambililako? Wilatontonkanya fye pa kufuma pa ng’anda, lelo uletontonkanya sana pa cikalamba ico ufwaya ukucita.

Ba Nte bamo abalumendo na bakashana ico bafumina pa ng’anda kufwaya ukuya mu kushimikila ku ncende shimbi mu calo cabo nelyo ku fyalo fimbi. Bamo bafuma pa ng’anda no kuya mu kubombako umulimo wa kukuula umwa kupepela nelyo ukuya mu kubombela pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova. E lyo bambi bayumfwa ukuti kuti cawama batala baikalila abene pa nshita imo ilyo bashilaupa nelyo ukuupwa. *

Te mulandu ne fyo ulefwaya ukucita, ulingile ukutontonkanyapo sana. Baibolo itila: “Amapange ya wacincila yamulenga ukubomba bwino, lelo onse uususwa ukucita ifintu alola ku kubulwa.” (Amapinda 21:5) Ulekonka ifyo abafyashi balekweba. (Amapinda 23:22) Pepelapo pali uyu mulandu. Kabili ilyo ulepingulapo ifya kucita, uleibukisha amashiwi ya mu Baibolo aya twalandapo.

Kanshi taulingile ukuipusha fye ukuti, Bushe kuti nafuma pa ng’anda? Lelo icipusho icikalamba ico ulingile ukuipusha ca kuti, Bushe ninjipekanya ukuikalila? Nga ca kuti wa-asuka ukuti ee kuli ici cipusho, ninshi naufikapo ukufuma pa ng’anda.

[Amafutunoti]

ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

‘Umwaume akasha wishi na nyina.’—Mateo 19:5.

IFYO WINGACITA

Ipeele inshita yalinga iya kulipila abafyashi bobe indalama shonse isho babomfya ukukushitilamo ifya kulya, ukukulipilila umwa kwikala, ne sho bakushitilamo ifintu fimbi ifyo ukabila. Nga wafilwa, ninshi te kuti ukumanishe ukuikalila.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Umulandu ulefwaila ukufumina pa ng’anda kuti walenga waba ne nsansa ku ntanshi nelyo iyo.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Icikalamba ico ndefwaila ukufumina pa ng’anda ca kuti ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Nangu ca kuti imikalile ya pa ng’anda nayafya, mulandu nshi cingawamina ukukanafumapo bwangu?

● Ilyo ucili pa ng’anda, finshi wingacita ifinganonsha ulupwa lobe kabili ifingakwafwa ukuipekanya ukwisasunga umukashi obe nelyo umulume obe na bana?

[Amashiwi pe bula 52]

“Ca cifyalilwa ukufwaya ukuba no buntungwa bwa kuicitila ifyo ulefwaya. Lelo nga ca kuti ico ulefwaila ukufumina pa ng’anda kubutuka amafunde ya bafyashi, ninshi taulaipekanya.”—E fyalandile Aron

[Icikope pe bula 50, 51]

Ilyo ushilatendeka ukuikalila ufwile ukuipekanya bwino nga filya fi-ipekanya uuleya mu mpanga