Finshi bamusambilishe ilyo mwali abaice?

Pa sukulu baletusambilisha ukuti ifya mweo fyasangwike fye, lelo takwali abalelondolola ifyo fyaishilebako. Ilyo abafyashi bandi batendeke ukupepa ku baTao, nalekutika ku fyo bashimapepo babo balesambilisha kabili nalebepusha amepusho ayengi. Na lyo line, tabaleyasuka amepusho yonse ayo nakwete.

Cinshi calengele musambilile sana insamushi?

Ilyo natampile fye isukulu, nalitemenwe sana insamushi ica kuti na lintu naile ku yuniversiti, naletemwa ukusambilila ifisambililo fya nsamushi. Naletemwa sana nga namona ifyo ukwishiba insamushi kwalengafwa ukwishiba ifya kucita pa fintu fimo.

Cinshi calengele mutendeke ukusambilila Baibolo?

Mu 1978, umwina mwandi Jinghuei, alitendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili limo limo, na ine wine nalesambililako. Pali ilya nshita, twaleikala mu America. Jinghuei e lyo apwishishe fye ukusambilila amasambililo ya pa muulu mu fya sayansi, e lyo ine nalelundapo amasambililo mu fya nsamushi pa Purdue University mu Indiana.

Mwalemona shani ifyo mwalesambilila muli Baibolo?

Nalitemenwe ukwishiba ifyo Baibolo yalanda pa fyo icalo capangilwe bwino pa kuti abantu baleikalamo. Nalimwene ukuti ifyo Baibolo yalondolola bwino mwi  buuku lya Ukutendeka pa nshiku 6 isho Lesa abuumbilemo icalo fya cine, kabili fyalipusana sana ne fyo abantu bambi balelanda kale. * Na lyo line, palipitile imyaka iingi pa kuti nsumine ukuti kwaliba Kabumba.

Cinshi calengele cimwafye ukusumina ukuti kwaliba Kabumba?

Ifyo nasambilile ukufuma ku bwaice e fyalengele. Nalishibe ukutila nga nasumina ukuti kwaliba Kabumba, ninshi nakaana ifyo nasambilile uko nalepepa ilyo nali umwaice, pantu abaTao basumina ukuti takwaba Lesa nelyo Kabumba.

Nomba cinshi calengele musumine ukuti kwaliba Kabumba?

Nga natontonkanya sana pa fyo ifya mweo fyaishilebako, naleshininkisha ukuti ica mweo icabalilepo ukubako cifwile calipangilwe mu cipesha amano. Ku ca kumwenako, ici ica mweo calingile ukusanda, kabili pa kucita ifi, calingile ukukwata fimo mu nsandensanse ifingalenga cisande. Na kabili, nangu fye lusandesande ulwacepesha lufwile ukukwata fimo ifingalenga lupange ulusandesande na lumbi kabili lufwile no kukwata fimo fingalenga lulebomfya bwino amaka lwakwata. Bushe ifintu fya musango uyu kuti fyacitika shani nga ca kuti takwali uwafipangile? Apo nalisambilila sana insamushi, te kuti nsumine ica musango uyu.

Nomba cinshi calengele mutendeke ukusambilila Baibolo na ba Nte?

Nalesambilila Baibolo na ba Nte nomba naleleka. Lyena ilyo naile mu kutandala ku Taiwan, mu 1995, nalilwele kabili nalefwaya abakunsakamana. Umwina mwandi uwali ku America pali ilya nshita, alilanshenye ne Nte sha kwa Yehova ku Taiwan. Apo mu cipatala tamwali apa kulaala abalwele, ba Nte bansangile pa nse ya cipatala ninshi ninaka. Nte umo alinsendele ku hotela ukuti e ko ndetuushisha. Uyu Nte aleisa lyonse mu kumpempula kabili alintwele na ku cipatala kumbi pa kuti bangundape.

Filya ba Nte bambikileko amano fyalinfikile pa mutima, kabili fyalengele ndetontonkanya pa fyo ba Nte pa miku iingi bali ne cikuuku ku lupwa lwandi. Nalimwene ukuti ifyo basumina fyalilenga bapusanako ku bantu bambi. E ico nalitendeke ukusambilila Baibolo na ba Nte na kabili, e lyo umwaka wakonkelepo nalibatishiwe.

Bushe ifyo mwasumina pali nomba fyalipusana ne fyo mwasambilile ku sukulu?

Awe! Ndabomfya ifyo nasambilila mu nsamushi pa kwafwa basayantisti abasambilila ifyo DNA ibomba. Ukwishiba ifyo DNA ibomba kulalenga twaishiba ifyo ifya mweo fyapangwa kabili kulalenga nashininkisha ukuti ca cine Kabumba alikwata sana amano.

Twebeniko icintu cimo icalenga mushininkishe ukuti Lesa alikwata sana amano.

Lekeni nande pa fyo ifya mweo fisandana. Ifya mweo fimo pamo nga ka amoeba, tafyakwata icilume nelyo icikota, lelo fisanda nga ca kuti ifyaba muli DNA fyayakanikana. Na lyo line, inama e lyo ne fimenwa ifingi pa kuti fisandane, fyena filakumana pa kutila DNA ya mu cilume ne cikota isaakane. Ala cilapapusha ukusambilila pa fyo ifya mweo ifikumana, fisandana!

Nga ca kuti pa myaka iingi ifya mweo fyaleyakanikana pabili pa kuti fisandane, cinshi cingalenga fitendeke ukulasandana fye nga ca kuti icilume cakumana ne cikota? Ifi ifya mweo fibomfya DNA ya cilume ne ya cikota pa kuti fisandane, filalenga basayantisti abatila ifintu fyasangwike fye balefilwa ukulondolola ifyo fyasangwike. Ukulingana ne fyo nasanga, ifyo ifya mweo fisandana filanga fye apabuuta tuutu ukuti Lesa uwafipangile wa mano nga nshi.