1, 2. (a) Bushe Nabote na bana bakwe abaume babafyengele shani? (b) Mibele nshi ibili iyo twalasambililapo muli cino cipande?

UMWAUME nabamubepesha ukuti nacita umulandu uwa kufwilapo. Balupwa ne fibusa bapapa ukuti uyu mwaume bamusanga no mulandu pa mulandu wa kuti inte ishaishibikwa ukuti finangwa nashimubepesha ukuti nacita umulandu. Abantu abatemwa umulinganya baumfwa ububi ilyo baletamba uko baleipaya uyu umwaume uwa kaele na bana bakwe abaume. Ili te lyashi lya kwelenganya fye. Ifi fine e fyacitikile Nabote umubomfi wa kwa Yehova uwali ne cishinka uwaliko ilyo Imfumu Ahabu yaleteka abena Israele.—1 Isha. 21:11-13; 2 Isha. 9:26.

² Muli cino cipande, twalasambilila pa fyacitikile Nabote, e lyo na pali eluda umo uwali ne cishinka mu cilonganino ca Bena Kristu ba mu nshita ya batumwa uwapangile icilubo icikalamba. Ilyo tulesambilila pali aya amalyashi, twalamona ifyo ukuicefya kwacindamina nga tulefwaya ukulanga ukuti twaliba no mulinganya nga filya Yehova aba. Twalasambilila ne fyo ukuitemenwa ukwelela kwacindamina nga twamona ukuti mu cilonganino muli ulufyengo.

3, 4. Londololeni ifyo Nabote aali. Cinshi Nabote akaniine ukushitisha Imfumu Ahabu ibala lyakwe ilya myangashi?

³ Nabote aali uwa cishinka kuli Yehova pa nshita ilyo abena Israele abengi balekonkelela Imfumu Ahabu iyalecita ifyabipa no mwina mwakwe Namfumu Yesebele uwali no mutima uubi. Abantu abalepepa Baali tabalecindika Yehova kabili tabalekonka amafunde yakwe. Lelo Nabote ena alicindike bucibusa akwete na Yehova ukucila ne fyo acindike ubumi bwakwe.

⁴ Belengeni 1 Ishamfumu 21:1-3. Ilyo Imfumu Ahabu yaebele Nabote ukuti aishitishe ibala lya myangashi nelyo imupeelelemo ibala limbi ilisuma ukucila ilyo akwete, Nabote alikeene. Mulandu nshi akaniine? Nabote aebele Ahabu ati: “Te kuti ciwame kuli ine, nga kukonka ukufwaya kwa kwa Yehova, ukuti ine mpeele imwe impanga ya bupyani iya fikolwe fyandi.” Nabote alikeene ukucita ifyo Ahabu alefwaya pantu amafunde ayo Yehova apeele uluko lwa bena Israele yalikeenye ukushitisha impanga umuyayaya iya mukowa wa fikolwe fya muntu. (Lebi 25:23; Impe. 36:7) Ukwabula no kutwishika, Nabote alemona ifintu ukulingana ne fyo Yehova amona ifintu.

5. Cinshi Yesebele acitile icalengele ukuti Nabote bamwipaye?

⁵ Ku ca bulanda, ifi Nabote akeene ukushitisha ibala fyalengele Imfumu Ahabu no mwina mwakwe ukucita ifyabipa. Pa kuti Yesebele apokele umwina mwakwe ibala lya myangashi, abepeshe Nabote ubufi ubwalengele bepaye Nabote na bana bakwe abaume. Bushe Yehova acitilepo shani pali ulu ulufyengo?

6, 7. Finshi Yehova acitile ifyalangile ukuti alitemwa umulinganya, kabili mulandu nshi ifi acitile fyalengeele balupwa ba kwa Nabote baba ne nsansa?

⁶ Yehova bwangu bwangu atumine Eliya ukuya mukwebelapo Ahabu. Eliya aebele Ahabu ukuti aali ni kepaya kabili ali mupuupu. Bushe Yehova apingwile shani uyu mulandu? Ahabu, umwina mwakwe, na bana bakwe abaume baali no kubepaya nga filya fine Nabote na bana bakwe babepeye.—1 Isha. 21:17-25.

⁷ Nangu ca kuti ulupwa lwa kwa Nabote ne fibusa fyakwe bali sana no bulanda pa fyo Ahabu acitile, ukwabula no kutwishika balisansamushiwe ilyo baishibe ukuti Yehova alishibe ulufyengo ulo Ahabu acitile no kuti ali no kubombelapo pa fyacitike. Na lyo line ifintu fyalyalwike kabili nalimo fyali no kulenga bafilwa ukuba abaicefya, bafilwa no kucetekela Yehova.

8. Finshi Ahabu acitile ilyo Yehova amupingwile, kabili cinshi cacitike?

⁸ Ilyo Ahabu aishibe ifyo Yehova amupingwile, “alepawile ifya kufwala fyakwe no kufwala insamu; kabili alekele ukulya, kabili aleele fye ninshi nafwala insamu kabili ale-enda fye bulanda bulanda.” Ahabu aliicefeshe! Cinshi cacitike ifi aicefeshe? Na kabili Yehova atumine Eliya ukuya mu kumweba ubupingushi bumbi. Uno muku wena amwebele ukweba Ahabu ukuti apo aliicefeshe pa mulandu wa kwa Lesa, Yehova taali na kuleta ububi ubo asobele mu nshiku shakwe. (1 Isha. 21:27-29) Yehova “uubebeta imitima,” alibelele Ahabu uluse.—Amapi. 17:3.

9. Mulandu nshi ukuicefya kwali no kucingilila balupwa ba kwa Nabote ne fibusa?

⁹ Bushe ubu ubupingushi bwakumine shani  abaishibe ifyo Nabote afwile? Ifi Yehova ayalwile ubupingushi bwakwe fifwile fyalyeseshe icitetekelo ca lupwa lwa kwa Nabote ne fibusa fyakwe. Na lyo line, ukuicefya kwali no kubacingilila, kwali no kulenga batwalilila ukupepa Yehova, ukucetekela ukuti Lesa wabo wa mulinganya. (Belengeni Amalango 32:3, 4.) Nabote, abana bakwe abaume na balupwa wabo bakeshiba ifyo umulinganya waba ilyo Yehova akabuusha abalungama. (Yobo 14:14, 15; Yoh. 5:28, 29) E lyo kabili, umuntu uwaicefya alebukisha ukuti “Lesa wa cine akapingula umulimo onse pali conse icafiswa, nampo nga cisuma nelyo cibi.” (Luk. Mil. 12:14) Yehova nga alepingula alamona fyonse ifishingulwikeko ifyo tushingeshiba no kwishiba. Kanshi ukuicefya kulacingilila aba kaele ukukanacita ifingalenga baleka ukuba ifibusa fya kwa Lesa.

10, 11. (a) Finshi fingalenga twaeshiwa mu fyo tumona umulinganya? (b) Ni mu nshila nshi ukuba abaicefya kwingatucingilila?

¹⁰ Mukacita shani nga ca kuti baeluda bapingula fimo ifyo mushishibe bwino bwino icilengele bapingule ifyo nelyo nga tamutemenwe ifyo bapingwile? Ku ca kumwenako, kuti mwacita shani nga bamupoka imilimo mubomba mu cilonganino nelyo nga bapoka uo mwatemwa? Bushe mukacita shani nga abena mwenu, umwana wenu nelyo umunenu atamfiwa mu cilonganino kabili tamutemenwe ifyo baeluda bapingwile? Mukacita shani  nga mwamona ukuti baeluda baelela umuntu uwacitile ulubembu uo mulemona ukuti talingile ukubelelwa uluse? Ifya musango uyu nga fyacitika, kuti fyaesha icitetekelo cesu muli Yehova na mu fyo ateyanya ifintu mu cilonganino. Bushe ukuicefya kukamucingilila shani nga mwaba na ubu ubwesho? Natulande pa nshila shibili.

¹¹ Inshila ya kubalilapo, ukuicefya kukalenga tukasumine ukuti tatwingeshiba ifishinka fyonse. Nangu twingeshiba ifingi pa ficitike, ni Yehova fye e wingamona ifili mu mutima wa muntu. (1 Sam. 16:7) Nga twaishiba ici cishinka, cikalenga tukaicefye, tukeluke ukuti tatwingeshiba fyonse kabili cikalenga tukaaluke na mu fyo tumona ifintu. Inshila ya bubili ya kuti, ukuicefya ku katwafwa ukulanakila baeluda no kulolela pali Yehova ukupwisha ulufyengo ulucitike. Baibolo itila: “Abatiina Lesa wa cine cikabawamina . . . , lelo umubifi tacakamuwamine nangu panono, kabili takatantalishe inshiku shakwe.” (Luk. Mil. 8:12, 13) Ukwabula no kutwishika, nga tuli abaicefya tukanonkelamo e lyo na bantu bambi nabo bakanonkelamo.—Belengeni 1 Petro 5:5.

12. Lyashi nshi nomba twalalandapo, kabili mulandu nshi?

¹² Kwali ifyacitike mu Antioke ya ku Suria ifyalengele cafye sana ku Bena Kristu abaliko mu nshita ya batumwa ukuba abaicefya e lyo no kulaelela. Natulande pa fyacitike tumone ne fyo fingatwafwa ukuibeebeeta pa kuti twishibe ifyo tumona ukwelela ne fyo ukwelela kwaampana ne fyo Yehova amona umulinganya.

13, 14. Milimo nshi umutumwa Petro alebomba, kabili alangile shani ukuti aali uwashipa?

¹³ Umutumwa Petro aali ni eluda uwaishibikwe sana mu cilonganino ca Bena Kristu. Ali ni cibusa wa kwa Yesu, kabili Yesu alipeele Petro imilimo iyacindama sana. (Mat. 16:19) Ku ca kumwenako, mu mwaka wa 36 ninshi Yesu aliya kale ku muulu, Petro alishimikile Korneli na ba mu ng’anda yakwe imbila nsuma. Ici icacitike cali icaibela pantu Korneli aali mwina Fyalo uushasembululwa. Ilyo Korneli na ba mu ng’anda yakwe bapokelele umupashi wa mushilo, Petro atile: “Bushe nani uwingakaanya aba bantu ukubatishiwa mu menshi abapokelele umupashi wa mushilo nga ifwe?”—Imil. 10:47.

¹⁴ Mu mwaka wa 49 ninshi Yesu aliya kale ku muulu, abatumwa na bakalamba mu Yerusalemu balikumene ku kulanshanya nga ca kuti abena Fyalo abasangwike Abena Kristu balingile ukusembululwa. Ilyo baali pali uku kukumana, Petro alishipile ilyo aebele abatumwa na bakalamba ukuti papitile fye imyaka iinono ukutula apo abena Fyalo abashasembulwilwe bapokelele umupashi wa mushilo. Ifyo Petro alandile pa fyo aimwenene na menso fyalyafwile ibumba litungulula mu nshita ya batumwa ukupingula uyu mulandu. (Imil. 15:6-11, 13, 14, 28, 29) AbaYuda na bena Fyalo abali Abena Kristu bafwile balitashishe sana Petro pa fyo ashali na mwenso ukulanda icishinka. Cifwile tacayafishe kuli balya Abena Kristu ukucetekela Petro uwali umukalamba mu fya kwa Lesa!—Heb. 13:7.

15. Cilubo nshi Petro acitile ilyo aali mu Antioke ya ku Suria? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

¹⁵ Tapakokwele ukutula apo kwabelele uku kukumana, Petro aile ku Antioke ya ku Suria. Ilyo aali mu Antioke ya ku Suria aleampana fye bwino na aba bwananyina abena Fyalo. Bafwile balenonkelamo sana mu fyo Petro aishibe ne fyo alebomba umulimo. Kanshi bafwile balipapile sana ilyo Petro alekele ukulya  nabo. Na baYuda bambi abaali mu cilonganino ukubikako fye na Barnaba balikonkelele Petro. Cinshi calengele ukuti eluda uwali umukalamba mu fya kwa Lesa acite ifyali no kulenga mu cilonganino mwaba amalekano? Kabili bushe ukusambilila pa cilubo ico Petro acitile kuti kwatwafwa shani nga eluda alanda nelyo acita ifyatukalifya?

16. Bushe Petro bamulungike shani, kabili mepusho nshi twingepusha?

¹⁶ Belengeni Abena Galatia 2:11-14. Icalengele Petro acite ifi ni co aletiina abantu. (Amapi. 29:25) Nangu ca kuti pa kubala alishibe ifyo Yehova amona abena Fyalo, Petro aletiina ifyo abaYuda abaali mu cilonganino ca mu Yerusalemu bali no kutontonkanya. Ilyo umutumwa Paulo aile ku Antioke alikalipiile Petro kabili amwebele ukuti aali uwa bumbimunda, pantu Paulo na o e ko aali kuli kulya ku kukumana ukwaliko mu Yerusalemu mu mwaka wa 49. (Imil. 15:12; Gal. 2:13) Bushe aba bwananyina abena Fyalo abo Petro alekankamba baumfwile shani pa fyo ashali no mulinganya? Bushe balipunwishiwe? Bushe Petro balimupokele imilimo alebomba pa mulandu ne cilubo acitile?

17. Bushe Petro anonkelemo shani mu fyo Yehova amubelele uluse?

¹⁷ Petro alipokelele ukufunda uko Paulo amufundile. Takwaba Ilembo ililanga ukuti Petro balimupokele imilimo mu cilonganino. Na kuba, Lesa alilengele alemba amakalata yabili ayo babika na mu Baibolo. Muli kalata ya bubili iyo Petro alembele, alandile pali Paulo ukuti “munyinefwe watemwikwa.” (2 Pet. 3:15) Nangu ca kuti ifyo Petro acitile nalimo fyalikalifye abena Fyalo abali mu cilonganino, Yesu umutwe wa cilonganino alitwalilile ukumubomfya. (Efes. 1:22) Ifi ifyacitike fyalilengele aba aba bwananyina baba ne shuko lya kumubelela uluse nga fintu Yesu na Wishi bacita. Tulesubila ukuti takwali uwapunwishiwe pa cilubo uyu muntu uwali ushapwililika acitile.

18. Ni muli finshi twingalanga ukuti tuli ba mulinganya nga filya Yehova aba?

¹⁸ Nga filya fine baeluda baali mu nshita ya batumwa, na muno nshiku mwine baeluda mu cilonganino ca kwa Lesa tabapwililika, “pantu ifwe bonse tulaipununa imiku iingi.” (Yako. 3:2) Bonse twalishiba ukuti tatwapwililika, lelo tulalaba ici cishinka munyinefwe nga atukalifya. Nga batukalifya, bushe tukacita ifikalanga ukuti tumona umulinganya nga fintu Yehova aumona? Ku ca kumwenako, mukacita shani nga eluda alanda fimo ifilelanga ukuti alikwata akapatulula? Bushe mukapunwishiwa eluda nga alanda ifingamukalifya? Mu cifulo ca kwangufyanya ukulanda ukuti uyu munyinefwe talingile ukutwalilila ukuba eluda, bushe mukalolela Yesu umutwe wa cilonganino akacitepo cimo? Bushe mukatontonkanya pa myaka iingi iyo uyo munyinefwe abombela Lesa muli bucishinka nelyo mukabika fye amano ku cilubo acitile? Nga ca kuti munyinefwe uwatukalifye atwalilila ukuba eluda nelyo bamupeelelapo imilimo na imbi, bushe mukasekelela pamo nankwe? Nga muleitemenwa ukwelelela bambi mukalanga ukuti mumona umulinganya nge fyo Yehova aumona.—Belengeni Mateo 6:14, 15.

19. Cinshi tulingile ukupampaminapo ukucita?

¹⁹ Abatemwa umulinganya balalolela ubushiku ilyo Yehova akafumyapo ulufyengo lonse ulo Satana ne calo cakwe baleta. (Esa. 65:17) Kanshi pali ino nshita, natutwalilile ukucita ifilanga ukuti tumona umulinganya nga fintu Yehova aumona, tuleibukisha ukuti tatwishiba ifishinka fyonse kabili natuleelela abatulufyanya.