1, 2. (a) Bwafya nshi abengi abaya ku fyalo fimbi bakwata? (Moneni icikope pa muulu.) (b) Mashiwi nshi umutumwa Paulo alandile, kabili mepusho nshi twalalandapo?

UKUTULA apo ba Osei ^[1] bafumiine ku Ghana no kuya ku Bulaya napapita imyaka ukucila pali 30. Ilyo baile ku Bulaya tabali ni Nte ya kwa Yehova. Ba Osei batile: “Ilyo nafikile fye abantu tabambikileko amano. Imiceele nayo yali fye cimbi cimbi. Ilyo nafumine pa cibansa ca ndeke nalyumfwile impepo iyo nshabalile ng’umfwapo, natendeke fye ukulila.” Apo ba Osei tabaishibishe ukulanda ululimi balanda ku Bulaya, palipitile umwaka uutuntulu pa kuti basange incito. Apo ukwali balupwa kwali ukutali, baletalalilwa kabili balefuluka sana ku mwabo.

² Bushe nga ni mwe mwaile ku calo cimbi, finshi mwingafwaya abantu bamucitila? Bushe te kuti mutemwe nga bamupokelela bwino pa Ng’anda ya Bufumu, nangu ca kuti mwafuma ku calo cimbi nelyo mwalipusanako umushobo? Na kuba, Baibolo ikoselesha  Abena Kristu ati: “Mwilaba ukulapokelela abeni,” e kutila ukuba ne cikuuku ku bantu abo tushaishiba. (Heb. 13:2) Kanshi natulande pali aya mepusho: Bushe Yehova amona shani abantu abaya ku fyalo fimbi? Mulandu nshi tulingile ukwalukila mu fyo tumona abantu abafuma ku fyalo fimbi? Na kabili kuti twalenga shani abafuma ku fyalo fimbi abo twaba nabo mu cilonganino balaumfwa ukuti twalibapokelela bwino?

3, 4. Ukulingana na Ukufuma 23:9, bushe Lesa alefwaya abantu bakwe aba ku kale balesunga shani abalebeshi, kabili mulandu nshi?

³ Ilyo Yehova alubwile abantu bakwe mu Egupti, alibapeele amafunde ayalelanga ifyo bali no kusunga abantu abashali bena Israele abo baile nabo. (Ukufu. 12:38, 49; 22:21) Apo ifintu filafya sana ku bantu abafuma ku calo cimbi, Yehova alipekenye inshila iisuma iyali no kubafwa. Ifunde limo lyalesuminisha abalebeshi ukulatolelesha ifya kulya mu mabala.—Lebi 19:9, 10.

⁴ Mu nshita ya kweba fye abena Israele ukulacindika abalebeshi, Yehova alefwaya balecita ifyo bengafwaya bambi balebacitila. (Belengeni Ukufuma 23:9.) Abena Israele balishibe ‘imikalile ya balebeshi.’ Nangu ni lintu bashilabasangula abasha, abaHebere balebakankamba ku bena Egupti pa mulandu wa kuti balipuseneko umushobo ne mipepele. (Ukute. 43:32; 46:34; Ukufu. 1:11-14) Ilyo abena Israele bali abalebeshi balebasunga buluku-buluku, lelo Yehova alefwaya bena balesunga abalebeshi kwati fye ‘bana calo.’—Lebi 19:33, 34.

5. Finshi fingatwafwa ukulabika amano ku bafuma ku fyalo fimbi nga filya fine Yehova acita?

⁵ Na muno nshiku mwine, Yehova alibika sana amano ku bantu abaya ku fyalo fimbi abo tulongana nabo. (Amala. 10:17-19; Mal. 3:5, 6) Nga tuletontonkanya pa mafya bakwata, pamo nga ukubakankamba nelyo ukukanaishiba ululimi tulanda, kuti twacitapo fimo ifingalanga ukuti tulabalangulukilako kabili tuliba cikuuku.—1 Pet. 3:8.

6, 7. Finshi filanga ukuti Abena Kristu abaliko mu nshita ya bantumwa balisambilile ukukanaba no musobolola?

⁶ Abena Kristu abaliko mu nshita ya batumwa tabalekankamba abashali abaYuda nga fintu abantu bambi balecita. Pa Pentekoste mu mwaka wa 33, Abena Kristu abaleikala mu Yerusalemu balipokelele bwino abantu abafumine ku fyalo fimbi abasangwike Abena Kristu. (Imil. 2:5, 44-47) Ifyo Abena Kristu abaYuda babikile amano ku Bena Kristu banabo filanga ukuti balyumfwikishe umwalola amashiwi ya kuti “ukulapokelela abeni” nelyo ukuba ne cikuuku ku bantu abo mushaishiba.

⁷ Ilyo icilonganino mu nshita ya batumwa caleya cilekula, Abena Kristu batendeke ukuba no musobolola. AbaYuda abalelanda iciGriki batendeke ukuilishanya ukuti bamukamfwila babo balebafyenga. (Imil. 6:1) Pa kupwisha ubu bwafya, abatumwa basontele abaume 7 abali no kushininkisha ukuti tapali nangu umo uulefyengwa. Aba baume bonse bali na mashina ya ciGriki, nalimo abatumwa balefwaya ukupwisha umusobolola uwatendeke ukuba mu cilonganino.—Imil. 6:2-6.

8, 9. (a) Finshi ifingalanga ukuti twaliba no musobolola nelyo tulakankamba aba mushobo umbi? (b) Finshi tulingile ukunukula mu mitima yesu? (1 Pet. 1:22)

⁸ Intambi shesu shilakuma sana ifyo tumona bambi. (Rom. 12:2) Na kabili, tulomfwa uko abena mupalamano, abo tubomba nabo,  nelyo abo tusambilila nabo balanda amashiwi ayalanga ukuti balisuula abafuma ku fyalo fimbi, umutundu umbi, nelyo abapusanako inkanda. Bushe mumfwa shani nga mwaumfwa abantu balesaalula abafuma ku fyalo fimbi? Kabili mumfwa shani nga mwaumfwa umuntu alesaalula icalo mwafumako nelyo intambi shenu?

⁹ Pa nshita imo, umutumwa Petro alekankamba abashali baYuda, lelo alisambilile ukutemwa abantu bonse no mutima onse. (Imil. 10:28, 34, 35; Gal. 2:11-14) Na ifwe nga twailuka ukuti twalikwata umusobolola, tulingile ukuunukula mu mitima yesu. (Belengeni 1 Petro 1:22.) Tulingile ukulaibukisha ukuti tapali nangu umo uwalinga ukupusuka; bonse tatwapwililika te mulandu ne calo twikalamo. (Rom. 3:9, 10, 21-24) Kanshi tatufwile ukulamona kwati twalicila bambi. (1 Kor. 4:7) Tulingile ukulamona bambi nga fintu umutumwa Paulo alemona abantu, aebele Abena Kristu abasubwa ukuti tabali “beni kabili abalebeshi, lelo  . . ba mu ng’anda ya kwa Lesa.” (Efes. 2:19) Nga tulebombesha ukukanaba no musobolola nelyo nga tatulekankamba abantu tukafwala ubuntu bupya.—Kol. 3:10, 11.

10, 11. Finshi Boasi acitile kuli Ruti ifilanga ukuti alemona abalefuma ku fyalo fimbi nga filya Yehova abamona?

¹⁰ Ukwabula no kutwishika, ifyo Boasi acitile kuli Ruti umwina Moabu filanga ukuti alemona abantu abo ashaishibe nga filya fine Yehova abamona. Ilyo Boasi aile mu kumona amabala yakwe ilyo ababomfi bakwe baleseepa, amwene umwanakashi uwafumine ku calo cimbi aletolelesha mwi bala. Ilyo bamwebele ukuti umwanakashi acipoka ulusa ilyo ashilatendeka ukutolelesha barle, Boasi alimusuminishe no kutoola imitwe ya barle.—Belengeni Ruti 2:5-7, 15, 16.

¹¹ Ifyo Boasi alanshenye na Ruti filanga fye ukuti alimubikileko sana amano kabili alishibe na mafya akwete apo afumine ku calo cimbi. Boasi aebele Ruti ukulapalamina ku babomfi bakwe abakashana pa kuti abalumendo abalebomba mwi bala belamucusha. Na kabili amwebele no kulalyako ifya kulya no kunwa amenshi kwati fye mubomfi wakwe. E lyo talemweba amashiwi ya kumukalifya lelo alemukoselesha.—Ruti 2:8-10, 13, 14.

12. Finshi fingafumamo nga tuli ne cikuuku ku bafuma ku fyalo fimbi?

¹² Nangu ca kuti Boasi alicindike Ruti pa fyo atemenwe sana nafyala Naomi, ico atemenwe sana kuli Ruti ca kuti alisangwike kapepa wa kwa Yehova. Ifi Boasi ali ne cikuuku kuli Ruti filanga fye ukuti ni Yehova e walemusakamana pantu ‘aile ku kuuba mwi samba lya mapindo ya kwa Lesa wa kwa Israele.’ (Ruti 2:12, 20; Amapi. 19:17) Na muno nshiku mwine, nga tuli ne cikuuku ku “bantu abalekanalekana” tukalenga bakasambilile icine kabili bakamone ne fyo Yehova abatemwa.—1 Tim. 2:3, 4.

13, 14. (a) Mulandu nshi tulingile ukubikila amano ku kuposha abo tushaishiba nga tuli pa Ng’anda ya Bufumu? (b) Kuti mwacita shani nga cilamukosela ukulanda na bakonka intambi ishapusana ne shenu?

¹³ Kuti twalanga ukuti twaliba ne cikuuku ku bafuma ku calo cimbi nga tulebaposha ne nsansa pa Ng’anda ya Bufumu. Nalimo twalimona ukuti abantu nga e lyo baisa fye ukufuma ku fyalo fimbi balaba ne nsoni kabili balaitalusha ku bantu, pa mulandu wa nkulilo yabo nelyo indalama bakwata. Nalimo kuti balaimona no kuti tabacindama pa mulandu wa mushobo wabo nelyo icalo bafumako.  Tulingile ukuitendekelako ukubalanga ukuti natubabikako amano. Nga ca kuti mwalikwata JW Language app mu lulimi lwenu, kuti yamwafwa ukusambilila ifya kuposha abafuma ku fyalo fimbi mu lulimi lwabo.—Belengeni Abena Filipi 2:3, 4.

¹⁴ Nalimo kuti camukosela ukulanda na bakonka intambi ishapusana ne shenu. Nga cilamukosela, kuti mwatampilapo ukubebako fimo pa bumi bwenu. Nga mwacita ifi nalimo kuti mwasanga ukuti ifyo mwatemwa e fyo nabo batemwa, no kuti mu ntambi shonse isho abantu bakonka mwaliba ifisuma ne fibi.

15. Finshi twingacita pa kuti abafuma ku fyalo fimbi baleumfwa ukuti natubapokelela?

¹⁵ Nga mulefwaya ukwishiba ifyo mwingacita pa kuti abafuma ku fyalo fimbi baleumfwa ukuti mwalibapokelela mu cilonganino, yipusheni amuti, ‘Bushe nga nine nali ku calo cimbi finshi ningatemwa abantu bacita pa kulanga ukuti nabampokelela?’ (Mat. 7:12) Mulebatekanishisha ilyo balesambilila ifyo mwikala mu calo cenu. Pa kubala nalimo te kuti twishibe ifyo batontonkanya pa fintu ne fyo bacitila fimo. Mu nshita ya kwenekela ukuti bakulakonka intambi shesu, tulingile ukubatemwa te mulandu ne ntambi bakonka.—Belengeni Abena Roma 15:7.

16, 17. (a) Finshi twingacita pa kuti tube ifibusa na bafuma ku fyalo fimbi? (b) Kuti twayafwa shani abafuma ku fyalo fimbi?

¹⁶ Nga twaishibako fimo pa calo cabo na pa ntambi bakonka, nalimo te kuti cafye ukulanshanya nabo. Nalimo ilyo tuli pa mapepo ya lupwa kuti twafwailisha ifyebo ifingatwafwa ukwishiba bwino ababa mu cilonganino cesu nelyo ababa mu cifulo tubilamo imbila nsuma abo tushaishiba. Na kabili kuti twabetako na ku ng’anda pa kuti tuliile pamo ica kulya. Apo Yehova e ‘ulenga abena fyalo  ukutetekela,’ na ifwe tulingile ukulapokelela “abatetekela banensu” abo tushaishiba.—Imil. 14:27; Gal. 6:10; Yobo 31:32.

¹⁷ Nga tulebako pamo ne ndupwa sha bafuma ku fyalo fimbi, tukamona ifyo babombesha pa kwishiba intambi shaba mu calo cesu. Tukasanga ukuti nalimo kuti twabafwa ukusambilila ululimi tulanda. Na kabili kuti twabafwa ukusanga incito no mwa kwikala. Nga twacita ifi ku wa bwananyina ninshi twamwafwa icine cine.—Amapi. 3:27.

18. Nani uo abakuukila ku fyalo fimbi bengapashanya?

¹⁸ Kwena, abafuma ku fyalo fimbi balingile ukubombesha pa kuti beshibe intambi sha mu calo baleikala. Ifi fine e fyo Ruti acitile. Ica kubalilapo, alilangile ukuti alekonka intambi sha ku calo aile ilyo alombele ukuti bengamusuminisha ukulatolelesha barle mwi bala. (Ruti 2:7) Taletontonkanya ukuti talingile ukupoka ulusa apo alikwete insambu sha kutolelesha. Ica bubili, alitashishe pa cikuuku bamulangile. (Ruti 2:13) Abakuukila ku fyalo fimbi nga balecita ifi, abana calo na ba bwananyina bakabacindika.

19. Mulandu nshi uo tulingile ukulapokelela abeni?

¹⁹ Tulatasha sana ukuti Yehova pa mulandu wa cikuuku cakwe alisuminisha abantu aba nkulilo ishalekanalekana ukumfwa imbila nsuma. Nalimo abakanakuukila ku calo cimbi nga tabasambilile Baibolo nelyo nga tabatendeke ukulongana na bantu ba kwa Yehova. Nomba apo balalongana na ifwe, cinshi tushingacitila ifingalenga balaumfwa ukuti natubapokelela? Nangu ca kuti tatwakwata ifintu ifyo twingabapeela, nga tuli ne cikuuku tukalacita ifingalenga bamona ukuti Yehova alibatemwa. Apo ‘tulapashanya Lesa,’ natulepokelela abeni nelyo abo tushaishaba.—Efes. 5:1, 2.