1. Finshi fingatusansamusha nga twatalalilwa nelyo nga twaba sana na mafya? (Amalumbo 118:5-7)

BUSHE mwalibala amukwatapo amafya ica kuti mwatendeka no kumona kwati takuli nangu umo uwingamwafwa? Ifi fine e fyo abantu abengi bomfwa, ukubikako fye na babomfi ba cishinka aba kwa Yehova. (1 Isha. 19:14) Nga ca kuti mwaumfwa ifi, muleibukisha ifyo Yehova alaya ukuti: “Nshakakushe nakalya nangu ukukulekelesha nakalya.” Kanshi kuti twacetekela sana Yehova no kulanda ukuti: “Yehova e kaafwa wandi; nshakatiine.” (Heb. 13:5, 6) Umutumwa Paulo alembele aya mashiwi ku Bena Kristu banankwe abali mu Yudea nalimo mu mwaka wa 61 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu. Amashiwi alembele yatwibukishako ifyaba pa Amalumbo 118:5-7.—Belengeni.

2. Finshi twalasambilila muli cino cipande, kabili mulandu nshi?

² Nga filya fine uwaimbile Amalumbo alandile, Paulo na o alishibe ukuti Yehova e kaafwa wakwe, pantu alimwene ifyo amwafwile pa miku iingi ilyo ali na mafya. Ku ca kumwenako, imyaka ibili no kucilapo ilyo Paulo ashilalembela abaHebere kalata, alipuswike ku cimwela icikalamba icaimine pali bemba ilyo ali pa bulendo. (Imil. 27:4, 15, 20) Yehova alyafwile Paulo mu nshila ishalekanalekana ilyo ashilaya pali ubu bulendo, e lyo na lintu ali pali ubu bulendo. Twalalanda pa nshila shitatu isho Yehova aafwililemo Paulo. Alibomfeshe Yesu na bamalaika, alibomfeshe abalashi, e lyo na Bena Kristu banankwe. Ukulanda pa fyo Yehova aafwile Paulo kwalalenga tucetekele sana ukuti akulatwafwa nga twapepa kuli ena ukuti atwafwe.

3. Finshi nalimo Paulo aletontonkanya, kabili mulandu nshi?

³ Paulo alekabila aba kumwafwa. Nalimo mu mwaka wa 56 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, ibumba lya bantu abalefwaya ukumwipaya balimufumishe mwi tempele ilyali mu Yerusalemu. Ubushiku bwakonkelepo ilyo bamutwele mu cilye ca Sanhedrini, abalwani bakwe bafwaile ukumulya akanama kabishi. (Imil. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Pali ilya nshita nalimo Paulo aletontonkanya ukuti, ‘Ni lilali abantu bakaleka ukuncusha?’

4. Bushe Yehova aafwile shani Paulo ukubomfya Yesu?

⁴ Bushe Yesu aafwile shani Paulo? Mu nshita ya bushiku ilyo Paulo bamwikete, “Shikulu” Yesu amoneke kuli ena no kumweba ati: “Shipa! Pantu filya fine wabilile sana imbila nsuma pali ine mu Yerusalemu, e fyo ufwile no kubila na ku Roma.” (Imil. 23:11) Ifyo Yesu alandile fyalikoseleshe sana Paulo! Yesu alitashishe Paulo pa fyo abombeshe ukubila imbila nsuma mu Yerusalemu. Na kabili alilaile Paulo ukuti ali no kufika umutende ku Roma uko ali no kuyabila imbila nsuma. Ifyo Yesu alaile Paulo fyalengele aumfwa uwacingililwa nga filya umwana omfwa nga nabamufukatila kuli wishi.

5. Bushe Yehova abomfeshe shani malaika pa kwafwa Paulo? (Moneni icikope cili pa nkupo.)

⁵ Mafya nshi na yambi ayo Paulo akwete? Ilyo papitile nalimo imyaka ibili ukufuma apo bafwaile ukumwipaya ku Yerusalemu, Paulo aninine ubwato ukuya ku Italia. Ilyo bali pali ubu ubulendo, kwalimine icikuuku ca mwela icikalamba nga nshi ica kuti abale-ensha ubwato na bonse abanininemo bamwene kwati balafwa. Na lyo line Paulo ena tatiinine. Cinshi calengele etiina? Aebele abo ali nabo mu bwato ukuti: “Buno bushiku Lesa wandi uo mombela acituma malaika wakwe ukwisamoneka kuli ine, no kunjeba ati, ‘Witiina, Paulo. Ukeminina ku cinso ca kwa Kaisare, kabili, mona! Lesa alepususha bonse abali nobe mu bwato.’” Yehova alibomfeshe malaika ukweba Paulo amashiwi yamo yene ayo Yesu amwebele. Kabili Paulo alifikile ku Roma nga filya fine Yehova amulaile.—Imil. 27:20-25; 28:16.

6. Finshi Yesu alandile ifingatukoselesha, kabili mulandu nshi?

⁶ Bushe Yesu atwafwa shani? Yesu alatwafwa nga filya fine aafwile Paulo. Ku ca kumwenako, alilaya abasambi bakwe bonse ukuti: “Nakulaba na imwe inshiku shonse mpaka na ku mpela ya calo.” (Mat. 28:20) Amashiwi Yesu alandile yalatukoselesha. Cinshi twalandila ifi? Pantu inshita shimo tulaba na mafya. Ku ca kumwenako, nga ca kuti twafwilwa lupwa wesu nelyo cibusa wesu, tatuba fye  no bulanda pa nshiku ishinono, lelo tulatwalilila ukumfwa ububi pa myaka iingi. Bamo balaba na mafya pa mulandu wa kuti balikota. E lyo bambi nabo balaba na mafya pa mulandu wa kuti balasakamikwa sana. Na lyo line tulatwalilila ukushipikisha pantu twalishiba ukuti Yesu alaba na ifwe “inshiku shonse,” ukubikako fye ne nshiku tuba sana na mafya.—Mat. 11:28-30.

7. Ukulingana na Ukusokolola 14:6, bushe Yehova atwafwa shani muno nshiku?

⁷ Icebo ca kwa Lesa citila Yehova alabomfya bamalaika pa kutwafwa. (Heb. 1:7, 14) Ku ca kumwenako, bamalaika balatwafwa no kututungulula ilyo tulebila “imbila nsuma . . . ya bufumu” ku bantu aba mu “nko shonse na ku mitundu yonse na ku ba ndimi shonse.”—Mat. 24:13, 14; belengeni Ukusokolola 14:6.

8. Bushe Yehova aafwile shani Paulo ukubomfya umukalamba wa bashilika?

⁸ Bushe abalashi ba-afwile shani Paulo? Nalimo mu mwaka wa 56 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, Yesu alilaile Paulo ukuti ali no kufika ku Roma. Na lyo line, abaYuda bamo mu Yerusalemu balefwaya ukwikata Paulo no kumwipaya. Ilyo umukalamba wa bashilika abena Roma Klaudi Lusia aishibe ifyo balefwaya ukucita, alicingilile Paulo. Bwangu bwangu Klaudi aebele ibumba lya bashilika ilikalamba ukucingilila Paulo no kumutwala ku Kaisarea, ukubomfya inshila iyalepele amakilomita nalimo 105 ukufuma ku Yerusalemu. Lyena ilyo bafikile mu Kaisarea, umulashi Felikisi abebele ukuti “bamusungile mwi sano lya kwa Herode.” Ici calengele Paulo acingililwe ku balefwaya ukumwipaya.—Imil. 23:12-35.

9. Finshi umulashi Feste acitile pa kwafwa Paulo?

⁹ Na lintu papitile imyaka ibili, Paulo alitwalilile ukuba mu cifungo ku Kaisarea. Lyena umulashi Feste apyene Felikisi. AbaYuda bapaapeete Feste ukuti atume Paulo ku Yerusalemu pa kuti bakamulubulwishe, lelo Feste alikeene. Nalimo umulashi Feste alishibe ukuti abaYuda “balepekanya ukumubelamina [Paulo] no kumwipaya ilyo alepita mu nshila.”—Imil. 24:27–25:5.

10. Bushe umulashi Feste acitile shani ilyo Paulo amulombele ukuti atwale umulandu kuli Kaisare?

¹⁰ Ilyo papitile inshita, Paulo balimulubulwishishe mu Kaisarea. Nomba apo Feste alefwaisha ukuti “abaYuda bamutemwe,” aipwishe Paulo ukuti: “Bushe ulefwaya ukuya ku Yerusalemu no kuyapingulwa kuli ine pali fi fintu?” Paulo alishibe ukuti bali no kuyamwipaya nga aya ku Yerusalemu, kabili alishibe ne fyo alingile ukucita pa kuti bemwipaya. Alingile ukuya ku Roma no kutwalilila ukubila imbila nsuma. Atile: “Ndetwala umulandu kuli Kaisare!” Ilyo Feste alanshenye ne mpanda mano shakwe, aebele Paulo ukuti: “Apo ulefwaya ukutwala umulandu kuli Kaisare; kuli Kaisare e ko ukaya.” Filya Feste asuminishe Paulo ukuya ku Roma, fyalengele acingililwa ku balefwaya ukumwipaya. Mu nshita fye iinono Paulo ali no kufika ku Roma, ukwali ukutali sana ukufuma ku baYuda abalefwaya ukumwipaya.—Imil. 25:6-12.

11. Mashiwi nshi Esaya alembele ayo Paulo nalimo aletontonkanyapo?

¹¹ Ilyo Paulo alelolela ukutendeka ubulendo bwa kuya ku Italia, afwile aletontonkanya pa mashiwi kasesema Esaya asokele abantu abalelwisha Yehova. Yehova alengele Esaya ukulemba ukuti: “Pangeni amapange, na yo yakafulunganishiwa! Soseni amashiwi yonse ayo mulefwaya, na yo tayakacitike, pantu Lesa ali na ifwe!” (Esa. 8:10) Paulo alishibe ukuti Lesa ali no kumwafwa, kabili ici calengele ashipikishe amafya ayo aishilekwata.

12. Bushe Yuli aafwile shani Paulo, kabili finshi nalimo Paulo ailwike?

 ¹² Mu mwaka wa 58 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, Paulo alimine ubulendo bwa kuya ku Italia. Apo ali mufungwa, bamupeele mu minwe ya mukalamba wa bashilika abena Roma, Yuli. Kanshi Yuli alikwete amaka ya kumucusha, nelyo ukuba ne cikuuku kuli ena. Bushe Yuli abomfeshe shani amaka yakwe? Ubushiku bwakonkelepo ilyo bafikile pa cishi, “Yuli aumfwilile Paulo uluse no kumusuminisha ukuya ku fibusa fyakwe.” Lyena pa numa Yuli alipuswishe Paulo. Amupuswishe shani? Ilyo abashilika balefwaya ukwipaya abafungwa bonse abali mu bwato, Yuli alibaleseshe. Cinshi abaleseshe? Pantu ‘alefwaisha ukupususha Paulo.’ Paulo afwile alilwike ukuti Yehova alebomfya ulya umukalamba wa bashilika uwali ne cikuuku pa kumwafwa no kumucingilila.—Imil. 27:1-3, 42-44.

13. Bushe Yehova kuti abomfya shani abalashi pa kufikilisha ubufwayo bwakwe?

¹³ Bushe abalashi batwafwa shani? Yehova nga alefwaya kuti abomfya umupashi wakwe uwa mushilo uwa maka nga nshi ku kulenga abalashi bacita ifyo alefwaya. Imfumu Solomone yalembele ukuti: “Umutima wa mfumu waba nge milonga ya menshi mu minwe ya kwa Yehova. Aulosha konse uko alefwaya.” (Amapi. 21:1) Bushe ili ipinda lyalola mwi? Abantunse kuti baimba umufolo no kupaatula amenshi mu mulonga pa kuti yaleya uko balefwaya yaye. Yehova na o kuti abomfya umupashi wakwe uwa mushilo ku kulenga abalashi bacita ifingalenga ubufwayo bwakwe bwafikilishiwa. Yehova nga acita ifi, abalashi kuti basalapo ukucita ifingawamina abantu bakwe.—Linganyeniko Esra 7:21, 25, 26.

14. Nga fintu Baibolo ilanda pa Imilimo 12:5, ni bani twingapepelako?

¹⁴ Finshi twingacita? Kuti twapepelako “ishamfumu na bashimucindikwa bonse” ilyo balepingula ifingakuma umulimo tubomba, e lyo no kupepa kwesu. (1 Tim. 2:1, 2; Nehe. 1:11) Nga filya Abena Kristu ba kubalilapo balecita, na ifwe tulapepelako sana bamunyinefwe na bankashi ababa mu fifungo. (Belengeni Imilimo 12:5; Heb. 13:3) Na kabili kuti twapepelako abalinda bamunyinefwe na bankashi mu fifungo. Kuti twalomba Yehova ukuti abalenge ukuba ne cikuuku nga filya Yuli ali, kabili baleumfwila bamunyinefwe na bankashi ababa mu fifungo “uluse.”

15-16. Bushe Yehova abomfeshe shani Alistaaki na Luka pa kwafwa Paulo?

¹⁵ Bushe Paulo bamwafwile shani ku Bena  Kristu banankwe? Ilyo Paulo ali pa bulendo bwa kuya ku Roma, ilingi line Yehova alemwafwa ukubomfya Abena Kristu banankwe. Natulande pali bamo aba-afwile Paulo.

¹⁶ Alistaaki na Luka abali ifibusa fya kwa Paulo ifya cishinka, basalilepo ukuya nankwe ku Roma. * Balibikile ubumi bwabo mu kapoosa mweo nangu ca kuti Baibolo tayalandapo ukuti nabo Yesu alibebele ukuti bali no kufika umutende ku Roma. Ilyo baleya pali bulya bulendo ubwa-afishe nga nshi, e lyo baishileishiba ukuti bali no kufika umutende ku Roma. Kanshi ilyo Alistaaki na Luka baninine ubwato ukuya ku Kaisarea, Paulo afwile alipepele kuli Yehova ukufuma pa nshi ya mutima, pa kuti amutashe pali aba Abena Kristu banankwe babili abali abashipa abo amupeele ukuti aye nabo.—Imil. 27:1, 2, 20-25.

17. Bushe Yehova abomfeshe shani aba bwananyina pa kukoselesha Paulo?

¹⁷ Ilyo baleya pali ubu bulendo, Paulo balimwafwile ku Bena Kristu banankwe pa miku iingi. Ku ca kumwenako, ilyo bafikile pa cishi cali mu musumba wa Sidone, Yuli alisuminishe Paulo “ukuya ku fibusa fyakwe, pa kuti fimusakamane.” Kabili ilyo Paulo na bo ali nabo bafikile pa cishi ca Puteoli, ‘balisangile aba bwananyina ababapaapeete ukuti bekale nabo inshiku 7.’ Ilyo aba aba bwananyina baleafwa Paulo ne fibusa fyakwe, ukwabula no kutwishika Paulo alibasansamwishe ilyo alebashimikila ifyo Yehova alemwafwa. (Linganyeniko Imilimo 15:2, 3.) Pa numa ya kutandalila aba bwananyina, Paulo ne fibusa fyakwe balikoseleshiwe kabili balitwalilile no bulendo.—Imil. 27:3; 28:13, 14.

18. Cinshi calengele Paulo atashe Lesa kabili akoseleshiwe?

¹⁸ Ilyo Paulo aleya ku Roma, afwile aleibukisha ifyebo alembeele icilonganino cali muli ulya musumba imyaka itatu ku numa. Abalembeele ukuti: “Nalifuluka ukwisa kuli imwe pa myaka iingi.” (Rom. 15:23) Na lyo line, taishibe ukuti ali no kuya ku Roma ninshi mufungwa. Afwile alikoseleshiwe ilyo amwene aba  bwananyina mu Roma balemulolela mu musebo pa kuti bamuposhe! Baibolo itila: “Ilyo fye abamwene, atootele Lesa kabili alikoshiwe.” (Imil. 28:15) Paulo alitashishe Lesa pali aba aba bwananyina. Cinshi amutashishe? Pantu alimwene ukuti Yehova alemwafwa ukubomfya balya Abena Kristu banankwe.

19. Nga fintu 1 Petro 4:10 ilanda, bushe Yehova kuti atubomfya shani pa kwafwa abalekabila ubwafwilisho?

¹⁹ Finshi twingacita? Bushe mwalishibako bamunyinefwe na bankashi mu cilonganino cenu abacula pa mulandu wa kuti balilwala nelyo baliba na mafya yambi? Nelyo bushe mwalishibako aba bwananyina abacula pa mulandu wa kuti balifwilwa lupwa wabo nelyo cibusa? Nga ca kuti twalishibako bamo abalekabila ukubafwa, kuti twalomba Yehova ukuti atwafwe ukulanda nelyo ukucita fimo ifingalanga ukuti tuli ba cikuuku kabili twalibatemwa. Ifyo twingalanda ne fyo twingacita kuti fyakoselesha munyinefwe nelyo nkashi uulekabila ukumwafwa. (Belengeni 1 Petro 4:10.) * Nga twabafwa, kuti bacetekela na kabili ifyo Yehova alanda ukuti, “Nshakakushe nakalya nangu ukukulekelesha nakalya.” Ukwabula no kutwishika ukucita ifi kuti kwalenga mwalasekelela.

20. Cinshi twingabela abashininkisha pa kulanda ukuti: “Yehova e kaafwa wandi”?

²⁰ Nga filya cali kuli Paulo na banankwe ilyo bali pa bulendo, na ifwe tulakwata amafya ayapala amabimbi. Na lyo line, twalishiba ukutila kuti twaba abashipa pantu Yehova alaba na ifwe. Alatwafwa ukubomfya Yesu na bamalaika. Kabili Yehova nga alefwaya kuti abomfya abalashi pa kutwafwa. Fwe bengi twalimona ifyo Yehova abomfya umupashi wakwe uwa mushilo pa kulenga Abena Kristu banensu batwafwa. Kanshi na ifwe kuti twalanda nga filya Paulo alandile ukuti: “Yehova e kaafwa wandi; nshakatiine. Cinshi ico umuntu engancita?”—Heb. 13:6.