Bushe Mulakonka “Inshila Iyacilamo” Iya Kutemwa?

“LESA kutemwa.” Aya mashiwi ayo umutumwa Yohane alembele yatulanga imibele ya kwa Lesa iyapulamo. (1 Yoh. 4:8) Ukutemwa Lesa atemwa abantu e kwalenga ukuti na ifwe tulepalama kuli ena no kuba ifibusa fyakwe. Ni mu nshila nshi imbi umo ukutemwa kwa kwa Lesa kwatukuma? Abantu batila: “Ifyo fwe bantu tutemwa e filenga tube ifyo twaba.” Aya mashiwi ya cine. Lelo, ca cine no kuti abo twatemwa na batutemwa nabo balalenga ukuti tube ifyo twaba. Na ifwe bene kuti twaba no kutemwa uko Lesa akwatako pantu twapangwa mu cipasho cakwe. (Ukute. 1:27) E mulandu wine umutumwa Yohane alembele ukutila twalitemwa Lesa “pantu . . . e wabalilepo ukututemwa.”—1 Yoh. 4:19.

Amashiwi Yane Ayalondolola Ifyo Ukutemwa Kwaba

Umutumwa Paulo alandile ukuti ukutemwa ni “nshila iyacilamo.” (1 Kor. 12:31) Mulandu nshi alondolwelele ukutemwa muli uyu musango? Musango nshi uwa kutemwa uo Paulo alelandapo? Pa kusanga ifyasuko, lekeni tumone bwino bwino ifyo ishiwi lya kuti “ukutemwa” lipilibula.

AbaGriki ba kale balikwete amashiwi yane, ayo balebomfya mu nshila shalekanalekana pa kulondolola ukutemwa. Aya mashiwi ni stor·geʹ, eʹros, phi·liʹa, na a·gaʹpe. Pali aya mashiwi, a·gaʹpe, e shiwi babomfya pa kulondolola ukuti Lesa kutemwa. * Profesa William Barclay alandile mu citabo cakwe icitila New Testament Words ukuti: “Umuntu pa kuti akwate ukutemwa kwa Agapē kano atontonkanya: te kukuntukilwa fye; uku kutemwa e kututungulula mu fyo tucita cila bushiku. Ukutemwa kwa Agapē kwayampana sana ne fifwaya umutima.” Kanshi, abakwata ukutemwa kwa a·gaʹpe batungululwa ne fishinte fya mu Baibolo, kabili uku kutemwa ilingi line takupelela fye mu mutima, kulamoneka. Apo abantu bakwata ifya kubatungulula ifisuma ne fibi, Abena Kristu balingile ukutungululwa ne fishinte ifisuma ifya kwa Yehova Lesa, ifyaba mu Baibolo. Pa kuti tumfwikishe umwalola ukutemwa tulingile ukukwata, lekeni tulinganye a·gaʹpe kuli kulya ukutemwa kumbi kutatu.

Ukutemwa kwa mu Lupwa

Tulaba ne nsansa nga ca kuti ulupwa lwesu lwalikatana kabili lwalitemwana! Ishiwi lya ciGriki ilya kuti stor·geʹ e lyalebomfiwa sana pa  kulanda pa kutemwana kwa cifyalilwa ukuba mu lupwa. Abena Kristu balesha na maka ukutemwana na ba mu lupwa lwabo. Paulo asobele ukutila mu nshiku sha kulekelesha, abantu bali no kuba “abashatemwa abantu” banabo. *—2 Tim. 3:1, 3.

Ku ca bulanda, ukutemwana kwa cifyalilwa ukulingile ukuba mu lupwa kwalicepa nga nshi muno nshiku. Cinshi cilenga banacifyashi abengi abali pa bukulu ukuponya amafumo? Cinshi cilenga abantu abengi ukukanasakamana abafyashi babo abakote? Mulandu nshi ifyupo ifingi filepwila? Icasuko ca kuti, ukutemwa kwa cifyalilwa kwalicepa.

Na kabili, Baibolo itufunda ukuti “umutima wa bucenjeshi ukucila fyonse.” (Yer. 17:9) Ukutemwana mu lupwa, kufuma mu mutima wine. Nomba, ilyo Paulo alelanda pa fyo umulume alingile ukutemwa umukashi wakwe, abomfeshe ishiwi lya kuti a·gaʹpe. Paulo apashenye uku kutemwa ku kutemwa uko Kristu akwatila icilonganino. (Efes. 5:28, 29) Ukutemwa kwa a·gaʹpe kwashimpwa pa fishinte fya kututungulula ifyo Yehova uwabikileko ulupwa atupeela.

Ukutemwa ba lupwa lwesu ukufuma pa nshi ya mutima kulenga tulebika amano ku bafyashi besu abakote no kulasunga bwino abana besu. Na kabili kuti kwalenga abafyashi ukulasalapula abana babo mu nshila ya kutemwa nga balufyanya, kabili kuti kulelenga abafyashi ukutemwa abana babo ukufuma pa nshi ya mutima no kukanaleka abana ukulacita fye fyonse ifyo balefwaya.—Efes. 6:1-4.

Ukutemwa Ukuba pa Mwaume no Mwanakashi ne fyo Baibolo Yalandapo

Ukutemwa kuba pa mwaume no mwanakashi abaupana bupe ukufuma kuli Lesa. (Amapi. 5:15-17) Nomba, ishiwi lya kuti eʹros, ililanda pali uku kutemwa, abalembele Baibolo tabalibomfeshepo. Cinshi bashalibomfeshe? Kale, Ulupungu lwa kwa Kalinda lwalandile ukuti: “Pali lelo icalo fye conse cimoneka kwati cilapanga icilubo cimo cine ico abaGriki ba kale bapangile. Balepepa Eros, balekontamina pa cipailo cakwe no kumupeela amalambo. . . . Lelo ukulingana ne fyacitika kale, ukupepa icitemwishi caba pa mwaume no mwanakashi kwalengele abantu ukulacita ifya nsoni, ukulaipoosaika, e lyo no kulapwisha ifyupo. Nalimo e mulandu wine abalembele Baibolo bashabomfeshepo ili shiwi.” Pa kutila na ifwe twilatemwana pa mulandu fye wa lunkumbwa, tufwile ukulakonka ifishinte fya mu Baibolo pa kuti tuleilama. E co yipusheni amuti, ‘Bushe icitemwiko nakwatila umwina mwandi ca cine cine?’

 Mu “mushinku wa bwaice,” ilyo insuna ya bwaume no bwanakashi ilingi line ikula sana, abaice abakonka ifishinte fya mu Baibolo balaba abasanguluka. (1 Kor. 7:36; Kol. 3:5) Twalishiba ukuti icupo bupe bwacindama ubo Yehova atupeela. Yesu alandile pa baupana ukutila: “Ico Lesa alundenye, umuntu e cilekanya.” (Mat. 19:6) Ifwe tatulingile ukuupa nangu ukupwa pa mulandu fye wa lunkumbwa, pantu twalishiba ukuti icupo te ca kwangasha. Mu cupo nga mwaba amafya, tatumona kwati ukupwisha icupo e cingapwisha ubwafya, lelo tulesha na maka ukuba ne mibele isuma iingatwafwa ukuba ne nsansa mu lupwa lwesu. Nga twacite fyo, tukaba ne nsansa sha pe.—Efes. 5:33; Heb. 13:4.

Ukutemwana kwa Fibusa

Ukukwata ifibusa kulalenga tuleipakisha ubumi! Ipinda lya mu Baibolo litila: “Kwaba icibusa icilambatila ukucila munonko mwafyalwa nankwe.” (Amapi. 18:24) Yehova afwaya ukuti tukwate ifibusa fya cine cine. Bucibusa bwakosa ubwali pali Davidi na Yonatani bwalishibikwa nga nshi. (1 Sam. 18:1) Na kabili Baibolo itila Yesu “atemenwe” umutumwa Yohane. (Yoh. 20:2) Ishiwi lya ciGriki ililanda pali “bucibusa” bwa musango yu ni phi·liʹa. Tacabipa ukulaumfwana sana na umo mu cilonganino. Lelo, pali 2 Petro 1:7, twakoseleshiwa ukulundako ukutemwa (e kutila a·gaʹpe) ku “kutemwa aba bwananyina” (e kutila phi·la·del·phiʹa, ishiwi ilyafuma ku mashiwi yabili, phiʹlos, ishiwi lya ciGriki ilipilibula “cibusa,” na a·del·phosʹ ishiwi lya ciGriki ilipilibula “uwa bwananyina”). Nga tulefwaya ukulatemwana ne fibusa fyesu lyonse, tulingile ukulakonka uku kufunda. Kuti cawama twayipusha atuti, ‘Bushe ifishinte fya mu Baibolo e fyo nkonka mu kutemwa natemwa ifibusa fyandi?’

Icebo ca kwa Lesa citweba ukukanaba na kapaatulula mu kwampana kwesu na banensu. Tatwaluka-aluka mu fyo tucita: ukulasuulako ku fintu nga ni cibusa wesu aficita no kulakosha ifintu nga bantu fye bambi baficitile. Na kabili, tatulumbilisha bambi pa kuti fye tube ifibusa fyabo. Icacindamisha sana ca kuti, nga tulekonka ifishinte fya mu Baibolo tuleshiba abengawama ukuba ifibusa fyesu kabili tulasengauka ‘ukwampana pamo na babi abonaula imibele isuma.’—1 Kor. 15:33.

Ukutemwa Ukwaibela!

Ukutemwa ukwikatanya Abena Kristu kwali-ibela! Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ukutemwa kwenu kwiba ukwa bumbimunda. . . . Ku kutemwa aba bwananyina mube abatemwana nga nshi.” (Rom. 12:9, 10) Cine cine, Abena Kristu bakwata ‘ukutemwa kwa a·gaʹpe umushaba ubumbimunda.’ Uku kutemwa, te kulya kubapo pa mulandu wa kukuntukilwa fye ku mutima, muli uku kutemwa tutungululwa sana ne fishinte fya mu Baibolo. Lelo, Paulo na kabili alandile pa “kutemwa aba bwananyina” (e kutila phi·la·del·phiʹa) na pa ‘kutemwana nga nshi’ (e kutila phi·loʹstor·gos, ishiwi umwaba amashiwi yabili, phiʹlos na stor·geʹ). Uwasambilila umo atile, “ukutemwa aba bwananyina” cipilibula “ukubatemwisha nga nshi, ukuba ne cikuku kuli bena, ukubalangulukilako, e lyo no kulabafwilisha.” Muli uku kutemwa nga muli no kutemwa kwitwa a·gaʹpe, bakapepa ba kwa Yehova balekatana nga nshi. (1 Tes. 4:9, 10) Ishiwi limbi (phi·loʹstor·gos) ilyo bapilibwile ukuti “ukutemwa,” lyabamo fye umuku umo mu fyalembwa fya ntanshi ifya ciGriki kabili lilanda pa kwikatana, nga kulya kuba mu lupwa.

Pa kutemwa ukwalenga Abena Kristu ba cine ukwikatana paba no kutemwana nga kulya ukuba mu lupwa na kulya ukuba pa fibusa, e lyo no kutemwa konse ukutungululwa ne fishinte fya mu Baibolo. Icilonganino ca Bena Kristu te kabungwe fye ka bantu abafwaya ukulacitila ifintu pamo no kwafwana, lelo lupwa lwa bantu abaikatana mu kupepa Yehova Lesa. Twita bakapepa banensu ukutila bamunyinefwe na bankashi pantu tubamona ukuti ni balupwa lwesu. Na cine ni balupwa lwesu aba Bwina Kristu, e lyo twalibatemwa pantu fibusa fyesu, kabili mu kwampana kwesu na bo, tukonka ifishinte fya mu Baibolo. Shi ifwe bonse natutwalilile ukucita ifingalakosha ukutemwa kwesu ukulenga twaba abaikatana kabili uko abantu beshibilako icilonganino ca Bena Kristu ba cine.—Yoh. 13:35.

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 12]

Bushe finshi mucita ifingalakosha ukutemwa kwesu ukulenga twaba abaikatana mu cilonganino?