Bushe Ifilonganino Fya Mapupo Fyonse Fipepa Lesa Umo Wine?

“Nalikwata uko mpepa e lyo nshakafumeko. Na kuba umuntu kuti apepa ukuli konse uko alefwaya pantu ifilonganino fya mapepo fyonse fipepa Lesa umo fye.”

BUSHE mwalyumfwapo umuntu alanda amashiwi ya musango yu? Abantu abengi bamona kwati icilonganino icili conse ica mapepo kuti cabafwa ukwishiba Lesa no kwishiba ico babela pano calo. Kabili abengi batemwa ukulanda ati mu filonganino fyonse mwaliba ifisuma ne fibi kabili batila takwaba abalingile ukulalanda ati mu cilonganino bapepa e mwaba icine nelyo ukutila ukupepa kwabo kweka fye e ko Lesa apokelela.

Abantu abengi muno calo e fyo batontonkanya pantu balitemwa ukuicitila fye ifyo balefwaya no kupepa uko abene balefwaya. Na kuba, abashitontonkanya ifi babamona kwati balishishita kabili balabapata. Nga imwe mutontonkanyapo shani? Bushe na imwe mwaishiba ukutila ifilonganino fya mapepo fyonse fipepa fye Lesa umo wine? Bushe batini calilubana umuntu ukulapepa fye ukuli konse?

Bushe Ifilonganino Fyalipusana?

Icitabo cimo ica encyclopedia, calanda ukutila mwi sonde lyonse mwaba imipepele yalekanalekana 9,900, imo yaba fye isonde lyonse kabili muli iyi mipepele mwaba abantu iminshipendwa. Abantu abengi nga nshi baba mu mipepele 5 iyaishibikwa sana, ne yi mipepele ya baBuddha, Abena Kristu, abaHindu, abaShilamu, na baYuda. Nga ca kuti cine cine ifilonganino fyonse fipepa Lesa umo, ninshi iyi mipepele 5 iyaishibikwa sana ilingile ukupalana mu fintu ifingi  sana ifyo isambilisha, ifyo ilondolola ifyo Lesa aba, ne fyaba ubufwayo bwakwe. Nomba bushe ifi e fyo caba?

Hans Küng uupepa ku Katolika uwasambilila ifya mapepo alandile ukutila iyi mipepele iyaishibikwa sana yalipalanako mu fisumino fimo fimo, maka maka filya ifilanda pa fya kumfwana na bantu banensu. Imipepele iingi ilalesha ukwipaya, ukubepa, ukwiba, ukuulungana na lupwa, kabili ilasambilisha ukulacindika abafyashi no kulatemwa abana. Lelo iyi mipepele ikalamba 5 yalipusana sana mu fyo ilondolola ifintu fimbi, maka maka pa fyo Lesa aba.

Ku ca kumwenako, abaHindu bapepa tulesa utwingi, lelo abaBuddha bena tabaishiba bwino bwino ifishinka pali Lesa. AbaShilamu basambilisha ukutila kwaba fye Lesa umo mpo. Kabili ifi fine e fyo na baba mu macalici ya batila Bena Kristu basumina, lelo abengi basumina ukutila muli Lesa umo mwaba Balesa Batatu. E lyo mu macalici mwine mwaliba ne fisambilisho fyapusanapusana ifingi nga nshi. Ba Katolika balicindikisha Maria nyina wa kwa Yesu, lelo ba Protestanti bena tabamucindikisha. Ba Katolika balalesha ukucilikila ubufyashi, lelo ba Protestanti abengi tabalesha. Ba Protestanti balifilwa ukumfwana nampo nga caliba fye bwino ku baume ukulalala na baume banabo nelyo iyo.

Ifisambilisho fyaba muli iyi mipepele fyalipusana icine cine. Nomba bushe kuti twatila ababa muli iyi mipepele bonse bapepa fye Lesa umo? Awe nakalya. Na kuba ifisambilisho fya musango yu kuti fyapelenganya abantu ica kuti bafilwa no kwishiba Lesa ne fyo afwaya abamupepa ukulacita.

Bushe Imipepele Ilekatanya Abantu Nelyo Ilabalekanya?

Nga ca kuti imipepele yonse ipepa fye Lesa umo, ninshi ukwabula no kutwishika kuti yalenga abantu bonse ukwikatana. Nomba bushe ifyacitika filanga ukuti imipepele yalilenga abantu bonse ukwikatana? Ificitika filanga ukutila imipepele e ilenga sana abantu ukupatana no kulwa mu nshita ya kuti ilebekatanya. Natulande pali fimo fimo ifyacitika.

Ukutula mu ma 1,000 C.E. ukufika mu ma 1200 C.E., ifyalo umwaba abantu batila Bena Kristu, fyalelwa inkondo ishingi ne fyalo umwaba abaShilamu. Mu ma 1600 C.E. ba Katolika na ba Protestanti abali ku fyalo fya ku Bulaya balilwile inkondo ya kapela makufi pa myaka 30. Mu 1947, ilyo fye icalo ca India no tufyalo tumbi utwapalaminako twapokele ubuntungwa ku buteko bwa Great Britain, kwabuukile inkondo ya sotambe pa baHindu na baShilamu. Mu myaka ya nomba line fye kwali inkondo iyo baKatolika balwile na ba Protestanti pa myaka iingi mu calo ca Northern Ireland. AbaYuda na baShilamu ababa ku Middle East, na ino ine nshita tabomfwana nakalya. Kabili pa nkondo shonse, iyabipishe ni Nkondo ya Calo iya Bubili, pantu imipepele ikalamba yonse 5 yalilwileko, e lyo na bantu baba mu mipepele imo ine baleipaya abo bapepa nabo pantu fye bali mu calo balelwa na co.

Kanshi nomba ne casuko twacisanga. Imipepele ya muno calo tayalenga abantu ukwikatana no kwikala mu mutende, kabili taipepa Lesa umo wine. Lelo iyi mipepele yaleta fye amalekano pa bantunse e lyo yalipelenganya abantu ica kuti tabaishiba ifyo Lesa aba kabili tabaishiba ne nshila ya kumupepelamo. Kanshi, umuntu onse uulefwaya ukupepa Lesa wa cine afwile ukucenjela pa kusala ukwa kupepa. Ifi fine e fyo na Baibolo, icitabo icakokwesha pa fitabo fyonse ifya mapepo itweba ukucita.

 Saleni mwe Bene uo Mwakulabombela

Baibolo ilatweba bwino ukutila pa kusanga inshila ya kupepelamo Lesa wa cine, kano twabikako amano kabili twasala bwino ukwa kupepa. Yoshua umubomfi wa kwa Yehova Lesa, aebele uluko lwa bena Israele ukutila: “Salenipo mwe bene lelo uo mwakulabombela, nampo nga ni balesa abo bashinwe abaali bushilya bwa Mumana wa Yufrate balebombela nelyo balesa ba bena Amore abene ba calo muleikalamo. Lelo ine na ba mu ng’anda yandi twakulabombela Yehova.” Ilyo papitile imyaka iingi, kasesema Eliya na o akoseleshe abantu ukusala bwino ukwa kupepa ilyo atile: “Bushe kufika lilali mukaba aba mitima ibili? Nga Yehova e Lesa wa cine, mukonkeni; nga ni Baali [lesa wa bena Kanaani], mukonkeni.”—Yoshua 24:15, 16; 1 Ishamfumu 18:21.

Aya malembo e lyo na yambi ayaba muli Baibolo yalatulanga fye apabuuta ukutila abafwaya ukubombela Lesa wa cine bafwile ukusala bwino bwino ukwa kupepa. E fyo caba na lelo. Nga tulefwaya ukubombela Lesa wa cine, na ifwe bene tufwile ukusala bwino ukwa kupepa. Nomba cinshi cingatwafwa ukusala bwino ukwa kupepa? Kuti twaishiba shani bakapepa ba cine?

Bakapepa ba Cine Beshibikilwa ku Fisabo Fyabo

Yesu Kristu alilandilepo pali bakapepa ba cine na ba bufi ilyo aebele abasambi bakwe ati: “Bushe abantu kuti basaba imyangashi ku myunga nelyo amakunyu kuli bacilasa? E ico umuti onse uusuma utwala ifisabo ifisuma, lelo umuti onse uubi utwala ifisabo ifibi; umuti uusuma te kuti utwale ifisabo ifibi, nangu umuti uubi ukutwala ifisabo ifisuma . . . Kanshi, abo bantu mukabeshibila ku fisabo fyabo.” E fyo caba na kuli bakapepa ba cine, beshibikilwa ku fisabo nelyo incitilo shabo. Bushe ifi fine fisabo e finshi?—Mateo 7:16-20.

Ica ntanshi ca kuti ukupepa kwa cine kulalenga abantu ukwikatana no kutemwana. Yesu aebele abasambi bakwe ukutila: “Ndemupeela ifunde ilipya, ilya kuti muletemwana; ifyo namutemenwe, e fyo na imwe muletemwana. Nga muletemwana, e lyo bonse bakeshiba ukuti muli basambi bandi.” Abakonka Kristu mu cine cine balingile ukutemwana nga nshi ica kuti na balemona baishiba ukuti e bakapepa ba cine.—Yohane 13:34, 35.

Uyu wine, e mulandu Abena Kristu ba cine bashibulila ifyanso no kutendeka ukulalwa inkondo na Bena Kristu banabo. Bushe ababa mu macalici balakonka ili ifunde? Ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili, imipepele iyakaninine fye ndai ukulwako inkondo nangu kwafwilisha inkondo mu nshila iili yonse te mulandu ne fyo balebacusha, ni Nte sha kwa Yehova epela. Hanns Lilje, uwali kale shikofu wa Protestant Church mu musumba wa Hannover, ku Germany, alembele pali baNte ukuti: “Ca cine baNte e  bengalanda fye ukuti e mipepele fye yeka iishalwileko inkondo.” Ilyo kwali ilya nkondo, baNte mu fyalo ifingi basalilepo ukucushiwa ukucila ukulwa nelyo ukwafwilisha inkondo.

Fisabo nshi fimbi ifyo Yesu alandilepo ukuti e fya kwishibilako abasambi ba cine cine? Mwi pepo ilyo abengi beta ati Ipepo lya we Shifwe, Yesu atendeke na mashiwi ya kutila: “Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu libe ilya mushilo. Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano isonde nga mu muulu.” Icacindama ico Yesu abalilepo ukulanda mwi pepo, kulenga ishina lya kwa Lesa, Yehova ukuba ilya mushilo. Alandile no kutila Ubufumu bwa kwa Lesa e bukalenga ukufwaya kwa kwa Yehova ukucitika pano isonde. Cilonganino nshi ica mapepo ico mwaishiba ukuti e bashimikila sana abantu pe shina lya kwa Lesa ilya kuti Yehova, no kubila ukutila Ubufumu bwa kwa Lesa bweka fye e bukaleta umutende pano isonde? Inte sha kwa Yehova balashimikila abantu imbila nsuma pa Bufumu mu fyalo 236 ne ncende shimbi, kabili balashiila abantu ifya kubelenga mu ndimi ukucila 470.—Mateo 6:9, 10.

Cimbi icacindama ca kuti Inte sha kwa Yehova balakonka ica kumwenako ca kwa Yesu uushalefwaya ukuitumpa mu fikansa fya calo ne fyongo fya bekala calo. Yesu alandile pa basambi bakwe ukutila: “Tabali ba muli ici calo, ifyo na ine nshili wa muli ici calo.” E lyo kabili baNte balisumina ukuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa kabili balicetekela ukutila “amalembo yonse aya mushilo yafuma kuli Lesa kabili ya mulimo ku kusambilisha, ku kukalipila, ku kulungika ifintu, ku kusalapwila mu bulungami, pa kuti umuntu wa kwa Lesa abe uwafikapo bwino bwino, uwaipangasha icine cine ukubomba umulimo onse uusuma.”—Yohane 17:14, 17; 2 Timote 3:16, 17.

Ukupepa kwa Cine Kwali-ibela

Ifi fisabo, e kutila ukutemwana kwa cine cine, ukufwaisha ishina lya kwa Yehova ukuba ilya mushilo, ukushimikila pa Bufumu bwa kwa Lesa, ukukanaitumpa mu fikansa fya calo, e lyo no kucetekela Baibolo, e filenga bakapepa ba cine ukwishibikwa. Ifi fine fisabo e filenga bakapepa ba cine ukupusanako na baba mu mipepele imbi. Umwanakashi uwatemenwe sana ukulanshanya ne Nte sha kwa Yehova asukile alanda ukuti: “Nalishiba imipepele iingi, kabili nasanga ukuti yonse yalipalana mu fintu ifingi. Nomba imwe baNte ni mwe fye mwapusanako ku mipepele imbi.”

Kanshi twamona ukutila imipepele yonse taipepa Lesa umo wine. Lelo kwaliba ibumba limo ilyapusanako ne mipepele imbi, ili bumba ni Nte sha kwa Yehova, abafikile nomba amamilioni 7 mu calo conse. Pa mulandu wa kusambilisha no kukonka ifyo Baibolo, Icebo ca kwa Lesa ilanda, balibomba umulimo uukalamba uushabala aubombwapo ku kabungwe akali konse. No yu mulimo, wa kwikatanya abantu abafuma mu fyalo fyapusanapusana, abapusana indimi, inkulilo, ne nkanda, no kulenga balepa Lesa umo fye uwa cine, Yehova. Inte sha kwa Yehova bakatemwa ukumwafwa ukusambilila pali Lesa wa cine, pa kuti mwishibe ifyo afwaya mulecita, no kuti muleipakisha umutende ne cibote ifyo bakapepa ba kwa Lesa bakwata pa mulandu wa kumupepela mu nshila afwaya. Batini bushe te kuti ciwame ukucita ica musango yu?

[Icikope pe bula 14]

Shimapepo we calici lya Orthodox alepaala abashilika bapya ku calo ca Ukraine mu 2004

[Abatusuminishe]

GENIA SAVILOV/AFP/Getty Images

[Icikope pe bula 15]

Inte sha kwa Yehova balafwilisha abantu mpanga yonse ukusambilila pali Lesa no Bufumu bwakwe

[Abatumtuminishe Ukubofya Ifikope Fili pe bula 12]

Ibula 12: Umwanakashi umuBuddha: © Yan Liao/Alamy; Umwaume wa mushilo umuHindu: © imagebroker/Alamy; Ibula 13: Umwaume alebelenga Koran: Mohamed Amin/Camerapix; Umwaume umuYuda: Todd Bolen/Bible Places.com