Bifo, mi mi wan memba blong Komunis, ?be wanem i pulum mi blong joenem wan relijen we ol man oli luk olgeta se oli enemi blong kantri? ?Mo olsem wanem lav blong Jehova mo trening we mi kasem, i halpem mi blong kam gud moa long ol fasin blong mi long ol yia we mi stap wok slef long kalabus mo mi stap long narafala kantri?

 Mi mi bon long yia 1930, long Tabani, hemia wan pua vilej blong not Moldova. Perens blong mi i wok had long wan fam blong ol animol, blong oli save lukaot long ol sikis pikinini blong tufala. Mifala i no gat plante samting. Mama blong mi i joen long Otodoks Jos long Rasia, mo papa blong mi i wan Katolik. Be oltaem tufala i stap komplen from tufala i sapraes long ol samting we ol pris oli stap mekem.

 Taem mi gat 18 yia, mi graduet long skul, mo mi joenem wan Komsomol, we hemia i wan oganaesesen blong ol yangfala we oli stap tokbaot ol tijing blong Komunis. Mak blong oganaesesen ya i blong rerem ol fiuja memba blong Komunis Pati. I no longtaem afta, oli putumap mi olsem sekretari blong lokol grup ya. Olgeta oli tijim se evri man oli olsem ol brata mo sista, mo se oli sud luk mo tritim olgeta evriwan sem mak nomo. Taem mi harem samting ya, mi glad. Be taem mi luk se i no gat jastis mo i gat korapsen, mi harem nogud.

 Olsem wan strong memba blong Komsomol, mi mas obei long ol instraksen blong gavman blong Soviet Yunion, a taem oli stap klosem mo stopem ol relijen. Long vilej blong mifala i gat sam Witnes blong Jehova. Nating se mi luksave we oli tok tru mo oli gat pis, be yet mi tingbaot olgeta olsem ol man we oli agensem gavman. Be mi no save se i no longtaem, wan long olgeta bambae i ansarem plante kwestin we mi gat long saed blong laef.

 Dimitriy we i bigfala brata blong papa blong mi, hem i wan Witnes blong Jehova mo i laef long vilej blong mi. Wan dei, long yia 1952, hem i askem long mi se: “Georgiy, ?yu wantem mekem wanem long laef blong yu?” Hem nomo i kea long mi mo i askem kwestin olsem long mi. Samting we i tru se, mi bin gat plante kwestin long tingting blong mi we mi no gat ansa blong olgeta. Eksampol, oltaem mi stap tingbaot se ‘sipos i gat wan God, ?from wanem hem i letem man i safa?’ Eit dei afta, Dimitriy i yusum Baebol blong ansarem ol kwestin blong mi. !Samtaem, mitufala i tokbaot God kasem tri klok long moning!

 Afta long ol storian ya, mi mekem desisen blong stadi gud long Baebol. Mi stat blong luksave se mi gat wan Papa long heven we i rili lavem mi. (Ol Sam 27:10) Nating se mi gat smol save nomo long Baebol, be lav we mi gat long Jehova i halpem mi blong mekem samting we mi save se mi mas mekem. Ale, mi aot long Komunis Pati, nating se ol lokol jeaman blong grup ya oli mekem i nogud long mi. Long Septemba 1952, hemia fo manis afta we mi stat blong stadi Baebol, mi givim laef blong mi long Jehova mo mi baptaes.

 Bifo, wok blong ol Witnes blong Jehova i tabu. Be from we mi wantem soemaot lav we mi gat long Jehova, mi volontia blong tekem ol buk i go long ol narafala Witnes we oli stap long ol vilej. Hemia i denja from we ol man long ol vilej ya oli save ripotem wan strenja long ol haeman. Antap long hemia, sam Witnes tu oli fraet from oli ting se mi mi wan long ol sikret polis, mo mi stap giaman nomo se mi wan Witnes. Be biaen, i klia se mi mi no wan spae. Tu manis afta we mi baptaes, oli arestem mi mo putum mi long kalabus from we mi stap seremaot ol buk we oli putum tabu long hem.

 Klosap wan yia we mi stap wet blong pas long kot. Mo long taem ya, ol ofisa oli askem plante kwestin long mi mo traem blong mekem se mi lego bilif blong mi. Be mi bin mekem lav we mi gat long Jehova God i strong gud finis. Biaen, oli mekem plan blong mi pas long kot long taon ya Odessa long Yukren. Long taem ya, oli askem long perens blong mi mo ol brata sista blong mi we oli no Witnes blong Jehova, blong olgeta tu oli kam long kot.

 Oli jajem mi olsem wan man we i stap joenem wan rabis grup. Ol haeman oli wantem se perens blong mi mo ol brata sista blong mi oli ting se mi krangke, mo hemia i mekem perens blong mi i fraet. Tufala i krae mo tufala i askem mi blong mi no moa joenem ol Witnes. Be mi stap kwaet nomo. Mi talem long mama blong mi se: “Yu no wari, mi mi no lus rod ya. Mi mi faenem samting we mi bin lukaotem long ful laef blong mi, mo bae mi neva lego.” (Ol Proveb 23:23) Mi no gat plante save long Baebol, be smol save we mi gat long saed blong Jehova i mekem se mi naf blong holemstrong long hem. Samwe sikis yia biaen, perens blong mi i akseptem bilif blong mi, mo tufala tu i kam Witnes blong Jehova.

 Mi mi wok slef long kalabus blong 15 yia mo oli sanem mi long tren i go long rijen blong Kolyma long Saebiria, we i wan long ol men kalabus we oli fosem ol man blong mekem ol strong wok. Blong gat ful kontrol long ol prisena, ol gad mo ol ofisa oli wipim mifala mo mekem mifala i hanggri. Fastaem, mi wari se bambae mi laef o nogat.

 Long niufala kalabus ya we mi go long hem, i gat 34 Witnes oli stap. Mo smoltaem afta we mi kamtru, sam long olgeta oli askem long mi se: “?I gat eni Jonadab long grup blong yu?” Kwiktaem nomo, mi save se olgeta ya oli ol brata blong mi long saed blong spirit. !Olgeta ya nomo oli yusum wan tok olsem long Baebol! Ol ekspiriens brata ya oli no tijim mi nomo olsem wanem blong folem ol rul blong Baebol taem mi fesem hadtaem, be oli halpem mi tu blong wokem ol gudfala fasin, olsem fasin blong luksave samting.

 Taem mi stap long kalabus, mi wok olsem wan mekanik. Mo wan dei, wan presina we mifala i wok tugeta we nem blong hem Matphey, i stap tokflas se hem i save nem blong 50 saint baehat. Taem mi talem wan rabis tok long saed blong ol man ya we ol man oli singaot olgeta se ol saint, Matphey i wantem faetem mi, be mi girap mi ronwe. Biaen, mi harem nogud from mi luk se ol brata oli stap laf. Ale, mi singaot strong long olgeta se: “?From wanem yufala i stap laf? !Mi mi wantem prij ya!” Be long kaen fasin oli rimaenem mi, se mak blong yumi i blong serem gud nius, be i no blong mekem man i harem nogud. (1 Pita 3:15) Matphey i no stap agri o respektem gavman, be nating se i olsem, hem i sapraes taem i luk we ol Witnes oli respektem ol gad mo ol haeman. Sloslo, hem i stat blong intres long Baebol. Oltaem bambae mi tingbaot naet ya we hem i baptaes haed nomo long wan dram we i fulap long kol wota.

 Smoltaem afta we mifala i kamtru long kalabus ya, oli askem mi mo tu yangfala brata, blong mifala i joenem ol miting we i tokbaot politik. Fastaem, mifala i no wantem joen from mifala i gat tingting ya se sipos mifala i joen, hemia i olsem we mifala i joen long wol. (Jon 17:16) From samting ya, blong tu wik oli putum mifala long wan rum we i tudak we i tudak, blong panisim mifala. Taem mifala i kamaot, ol narafala brata oli eksplenem gud long mifala se sipos mifala i joen long ol miting olsem, hemia i no min se mifala i joen long wol. Be ol miting ya oli olsem wan janis blong givim wan gudfala witnes. Ol brata ya oli halpem mifala blong kam waes moa, mo folem ol rul blong Baebol blong mekem ol desisen.

 Longfala tingting blong ol brata ya blong trenem mi, i wan klia pruf se Jehova i lavem mi mo i kea long mi. Eksampol, ol ofisa oli putumap wan prisena we i wan pris, blong i kam wan akaonten. Evritaem we mitufala i mit long taem blong kakae, bambae hem i talem long mi se: “!Halo, pikinini blong Devel!” Wan narafala fren i talem long mi se, mi sud ansa long hem se: “!Halo Papa!” Sore tumas, mi folem advaes blong hem, mo from samting ya oli kilim nogud mi. Taem ol brata oli harem samting ya, oli halpem mi blong kasemsave se fasin we mi mekem i no stret. (Ol Proveb 29:11) Ale, mi go talem sore long pris ya.

 Bifo we oli sanem mi mi go long kalabus blong wok slef, mi stap go long ol Kristin miting haed nomo, samtaem long naet o long eli moning. Be long kalabus, mi no save haed. From samting ya, evri dei mifala ol brata i stanap long sekol, long ples we ol gad oli save luk mifala, blong mifala i tokbaot sam vas blong Baebol we mifala i bin raetem long ol smol pis pepa. Mak blong mifala i blong lanem mo tingbaot plante vas baehat. Taem mifala i luk se wan ofisa i stap kam, kwiktaem nomo mifala i solemdaon ol not blong mifala.

 Afta we mi kamaot long kalabus long yia 1959, oli dipotem mi mi go long rijen blong Karaganda long Kasakstan. Nating se mi stap wet yet blong pas long kot, be mi askem ol haeman blong mi save aot 20 dei blong mi go mared. So mi travel i go long rijen blong Tomsk long Rasia, from mi save wan sista long ples ya we i lavem Jehova mo i holemstrong long hem. Nem blong sista ya Maria. Olsem we mi stap mekem oltaem, mi go stret long poen. Mi talem long hem se: “!Maria, yumitu no gat taem blong fren. Be mi wantem se yumitu mared!” Hem i agri mo mitufala i mekem wan smol mared nomo. Maria i laekem mi from we mi stanap strong long ol traem we mi bin fesem, mo hem i wantem halpem mi blong mi gohed blong mekem wok blong Jehova.—Ol Proveb 19:14.

 Long ol yia 1960, mifala i no save go long ol haos wanwan blong prij, be mifala i tekem evri janis blong tokbaot bilif blong mifala taem mifala i storian wetem ol man. Taem oli invaetem mitufala olsem gest o taem mitufala i go spel samples, oltaem mitufala i tokbaot long ol narafala, hop blong laef olwe long wol ya. Mo tu, mitufala i lukaot rod blong storian wetem ol narafala. Eksampol, taem mitufala i luk ol haos we oli stap long sel, mitufala i go storian wetem ona blong haos ya mo traem blong prij long hem. Long rod ya, mi mo Maria i statem sikis Baebol stadi we biaen oli kam ol Witnes blong Jehova.

 Samtaem, mitufala i prij long taem blong eleksen. Wan dei, ol sikret polis ofisa oli kam long faktri we mi mo sam brata i wok long hem. Long fored blong samwe 1,000 wokman, oli askem long mifala se from wanem ol Witnes blong Jehova oli no joen long politik. Be jif enjinia mo sam narafala wokman oli toktok long bihaf blong mifala. Oli talem long ol ofisa ya se mifala i mekem gud wok blong mifala mo se oli trastem mifala. Riaksen blong ol ofisa ya i mekem se mifala i no fraet blong eksplenem bilif blong mifala, mo tokbaot ol vas we mifala i tingbaot. From we mifala i gat strong tingting blong prij, fo wokman oli intres long ol trutok blong Baebol, mo i no kasem wan yia yet, olgeta oli baptaes.

 Long stat blong ol yia 1970, plante man long Kazakhstan we oli gat gudfala hat, oli kam ol Witnes blong Jehova. Taswe, mifala i harem se mifala i mas oganaesem faswan asembli blong mifala. ?Be olsem wanem mifala i save mekem asembli ya, we mifala i haedem long ol haeman? Mifala i mekem desisen blong mekem wan dei asembli ya long sem taem wetem wan mared we i stap long wan vilej klosap long taon ya Almaty. !Mifala i joen tugeta blong mekem mared mo asembli, mo i gat bitim 300 gest oli joen long mared ya! Waef blong mi mo sam narafala sista oli wok had blong flasem gud ples mo rerem ol gudfala kakae. Ol gest oli glad tumas long ol gudfala tijing blong Baebol we ol defdefren brata oli givim. Mo hemia faswan taem long laef blong mi we mi givim wan tok long fored blong plante man.

 Gudfala waef blong mi, Maria, i gohed blong halpem mi long ful laef blong hem. Hem i no save kros kwik mo i gat tingting daon, mo oltaem i putum Kingdom fasples. Nating se bodi blong hem i strong nomo, be kwiktaem nomo hem i kasem wan kaen sik long bun we i mekem hem i slip nomo long bed blong klosap 16 yia. Be gel blong mitufala, Lyudmila i sore long hem mo i givhan blong mitufala i lukaot gud long hem kasem we hem i ded long yia 2014.

 Taem gudfala waef blong mi Maria i stap safa, mi harem se mi no moa gat paoa. Be long laswan dei bifo we hem i ded, mitufala i ridim Baebol mo sam gudfala atikol tugeta. Oltaem mitufala i tokbaot niufala wol. Samtaem, mi krae kwaet nomo long saed blong hem. Be evri taem we mitufala i ridim ol gudfala promes blong Jehova, tingting blong mitufala i kwaet mo mitufala i kasem paoa blong gohed bakegen.—Ol Sam 37:18; 41:3.

 Stat long dei ya we mi harem save se Jehova i lavem mi, oltaem mi harem se hem i stap sapotem mi mo i kea long mi. (Ol Sam 34:19) Mi mi wan yang man we mi no gat ekspiriens, be mi harem save se Jehova i lavem mi, taem i yusum ol brata ya we oli gat longfala tingting blong halpem mi mo givhan long mi blong wokem ol gudfala fasin. Taem mi fesem ol hadtaem long kalabus mo mi stap long nara kantri, mi harem save se Jehova i sapotem mi tru long Tok blong hem Baebol. Hem i givim paoa we mi nidim blong lukaot gud long gudfala waef blong mi, Maria, kasem we hem i ded. Tede, mi save talem tru se lav blong mi long Jehova i mekem se mi stanap strong long ful laef blong mi.