1, 2. (1) ?Elifas mo Bildad i talem se God i gat wanem tingting long wok blong yumi? (2) ?Jehova i talem wanem?

LONGTAEM bifo, tri man oli toktok wetem wan gudfala man blong God, nem blong hem Job. Wan long ol trifala man ya, Elifas, blong taon ya Teman, i talem long Job se: “I no gat man nating we i save givhan long God blong i mekem wan samting. Nating we wan man we i waes gud i winim ol narafala man, be i no save mekem. Ol fasin blong yu we i stret oli no save mekem God i harem gud. Mo ol gudfala fasin blong yu oli no save givhan long hem nating.” (Job 22:1-3) Wan long ol trifala ya bakegen, Bildad we i man Suaha, i talem se, i no gat man i save kam stret man long fes blong God.—Ridim Job 25:4.

² Elifas mo Bildad i traem mekem Job i harem se i blong nating nomo we hem i stap traehad blong mekem wok blong Jehova. Tufala man ya i wantem mekem Job i ting se, long fes blong God, man i nating nomo, olsem bataflae, no maget, no flae. (Job 4:19; 25:6) ?Olsem wanem? ?Tufala i tok olsem from we tufala i gat tingting daon? Nogat. (Job 22:29) I tru  se yumi man, yumi smol nomo taem yumi skelem yumi wetem Jehova we i hae olgeta. Sipos yu stap antap long wan bigfala hil no insaed long wan plen nao yu lukluk i godaon, yu kasem save se yu smol we yu smol. ?Olsem wanem? ?Hemia i min se Jehova i ting nating long ol had wok we yumi mekem blong Kingdom? !Nogat! Jehova i talem long Elifas, Bildad, mo namba tri man ya Jofara, se trifala i stap giaman. Be hem i glad long Job, mo i singaotem hem se “man blong wok blong mi.” (Job 42:7, 8) Taswe yumi save se ol man we oli no stret gud, oli “save givhan long God.”

3. ?Elihu i talem wanem long Job? ?Tok blong hem i minim wanem?

³ Wan yangfala we nem blong hem Elihu, i stap lesin long storian blong Job mo trifala man ya. Taem trifala i toktok finis, Elihu i talem long Job se: “Sipos yu stap mekem i stret, be fasin ya tu i no save halpem [God]. Hem i no save kasem wan samting long yu we i save givhan long hem.” (Job 35:7) ?Olsem wanem? ?Elihu tu i stap talem se i blong nating nomo we yumi traehad blong mekem wok blong God? !Nogat! Jehova i stretem ol trifala man ya, be hem i no stretem Elihu. Elihu i wantem talem wan samting we i defren olgeta. Hem i wantem soemaot se Jehova i no dipen long wosip blong yumi. Yumi no save halpem Jehova blong i kam rij moa no i kam strong moa. Hem i stret gud finis. Antap long hemia, ol gudfala fasin mo save we yumi gat, oli kamaot long hem nomo, mo hem i stap luk olsem wanem yumi yusum.

4. ?Wanem tingting blong Jehova taem hem i luk we yumi kaen long ol narafala?

⁴ Taem yumi soemaot lav long ol narafala we oli wosipim Jehova, hem i luk ol aksen blong yumi olsem we oli go stret long hem nomo. Ol Proveb 19:17 i talem se: “Taem yu givim samting long puaman, i olsem we yu letem Hae God i yusum fastaem, mo biaen, hem bambae i givim jenis blong samting ya long yu.” Yes, evri taem we yumi kaen long narafala, Jehova i luk samting ya. Nating se hem i mekem olgeta samting long heven mo wol, be hem i luk samting we yumi mekem olsem wan lon we yumi givim long hem, nao hem i givim plante gudfala samting long yumi olsem jenis blong hem. Jisas Kraes, Pikinini blong God, i talem sem samting ya.—Ridim Luk 14:13, 14.

5. ?Yumi save gat wanem tingting long wok blong Jehova?

⁵ Long taem bifo, Jehova i askem long profet Aesea blong i mekem wan spesel wok mo talemaot tok blong hem. (Aesea 6:8-10) Aesea i glad blong mekem wok ya mo hem i ansa se: “!Mi ya, mi save go! !Yu sanem mi!” Tede tu, Jehova i givim janis long ol man blong oli mekem wok blong hem. Plante taosen Witnes blong Jehova oli stap soemaot se, oli gat tingting  olsem Aesea. Oli glad blong go long ol defren ples blong mekem ol defdefren wok we Jehova i givim, nating se i had mo oli fesem plante trabol. Be maet yumi gat tingting olsem se: ‘Mi glad tumas blong mekem enikaen wok blong Jehova, be ating samting we mi mi mekem i nating nomo. Jehova i no nidim mi, hem i save faenem rod blong mekem wok blong hem.’ ?Yu yu harem olsem samtaem? Bambae yumi tokbaot tu man blong Jehova bifo, hemia Debora mo Barak, mo bambae yumi luk olsem wanem sam samting we oli hapen long laef blong tufala oli save givhan long yumi.

6. ?From wanem i luk olsem se bambae i isi nomo blong ol ami blong Jabin oli winim ol man Isrel?

⁶ Barak i wan soldia blong Isrel, mo Debora i wan woman profet. King Jabin blong Kenan i “mekem i strong tumas” long ol man Isrel blong 20 yia. Ol ami blong Jabin oli raf mo oli nogud, taswe ol man Isrel we oli stap long ol vilej, oli fraet blong kamaot long ol haos blong olgeta. Jabin i gat 900 kat blong faet we oli wokem long aean, be ol man Isrel oli no gat ol gudfala tul blong faet mo ol sil blong blokem olgeta. *—Jajes 4:1-3, 13; 5:6-8.

7, 8. (1) ?Jehova i talem wanem long Barak? (2) ?Wanem i mekem se Isrel i winim ol ami blong Jabin? (Yu luk pija long stat blong stadi.)

⁷ Taem yumi skelem ol ami blong Jabin wetem ol man Isrel, i luk olsem se bambae oli winim Isrel isi nomo. Be Jehova i yusum woman profet ya Debora blong talem long Barak se: ‘Yu go singaot ten taosen man, we haf i kam long laen blong Naftali, mo haf i kam long laen blong Sebulun, nao yu tekem olgeta i go long hil ya Taboro. Bambae mi mi tekem Siseraha we i komanda blong ol soldia blong King Jabin, blong i kam mekem faet agens long yufala long Kison Reva. Hem bambae i kam wetem ol kat blong faet mo ol soldia blong hem, be bambae mi mekem we yufala i winim olgeta.’—Jajes 4:4-7.

⁸ Oli singaot ol man we oli glad blong kam faet, ale 10,000 man oli kam wanples long hil ya Taboro. Nao Barak mo ol man blong hem oli go faet agensem ol enemi long ples ya, Tahanak. (Ridim Jajes 4:14-16.) ?Olsem wanem? ?Jehova i givhan long ol man Isrel? Yes. Wantaem nomo, bigfala ren i foldaon, nao graon i kam sofmad. Hemia i givim janis long ol man Isrel. Ale, Barak i ronem ol ami blong Siseraha blong 24 kilometa, go kasem ples ya Haroset. Long rod, kat blong Siseraha i fas long sofmad, nao hem i jamdaon, i resis i go long Jahananim we maet i stap klosap long taon ya Kades. Hem i go haed long haos tapolen blong woman ya Jael. Hem i taed we i taed, ale hem i slip. Taem hem i stap slip, Jael i kilim hem i ded. (Jajes 4:17-21) !Jehova i mekem ol man Isrel oli winim ol enemi blong olgeta! *

9. ?Jajes 5:20, 21 i soemaot wanem long saed blong faet ya agensem Siseraha?

⁹ Long Jajes japta 5, yumi lanem moa long saed blong ol samting we japta 4 i tokbaot. Jajes 5:20, 21 i talem se: “Ol sta ya long skae tu oli stap joen long  faet ya. Taem oli stap muf long rod blong olgeta, be oli stap faet agens long Siseraha olgeta. Longtaem ya, Kison Reva i stap ron bigwan, . . . nao i brumumaot olgeta i go.” ?Vas ya i minim wanem? ?Ol enjel oli givhan long ol man Isrel blong faet? ?I gat ol ston blong faea we oli folfoldaon long skae? Baebol i no talem. Be i luk olsem se Jehova i mekem bigfala ren i foldaon long stret taem mo long stret ples, nao ol 900 kat blong faet blong ol enemi oli fas. Yumi ridim tri taem long Jajes 4:14, 15, se Jehova i mekem Isrel i win. Ol 10,000 man Isrel we oli glad blong joen long faet ya oli no save talem se olgeta nao oli winim ol enemi.

10, 11. ?Wanem ya Meros, mo from wanem oli singaot trabol i kam long hem?

¹⁰ Naoia bambae yumi tokbaot wan narafala samting. Afta we Isrel i win, Debora mo Barak i singsing blong presem Jehova se: “Wan enjel blong Hae God i talem long mi se, ‘Yu mas singaot trabol i kam long ol man Meros ya blong spolem olgeta. Yu mas singaot bigfala trabol i kam blong meksave olgeta we oli stap long ples ya, from we olgeta ya oli no wantem kam soldia blong Hae God, oli no wantem faet long saed blong hem blong givhan long hem.’”—Jajes 5:23.

¹¹ ?Wanem ya Meros? Yumi no save gud. Be trabol we oli singaot i kam long Meros i mekem se ples ya i lus finis. Maet hem i wan taon we ol man blong hem oli no wantem joen wetem Barak blong faet. Baebol i talem se 10,000 man oli glad blong go faet long ol man Kenan, taswe ol man Meros oli mas save se oli nidim ol man blong faet. Maet Meros i wan taon we Siseraha i pastru long hem taem hem i stap ronwe long Barak. Maet ol man long taon ya oli gat janis blong holem Siseraha, be oli no mekem. !Traem tingbaot strong man blong faet ya we i stap resis long ol rod blong taon ya! Taem ol man Meros oli luk hem, oli save mekem wan samting blong givhan long plan blong Jehova. Mo sipos oli mekem, hem bambae i blesem olgeta. Be taem oli gat janis blong mekem wan samting, oli no mekem. I luk olsem se ol man ya oli defren olgeta long Jael, we i no fraet blong tekem aksen.—Jajes 5:24-27.

12. ?Wanem tufala tingting we yumi luk long Jajes 5:9, 10? ?Yumi lanem wanem from?

¹² Ol tok blong Jajes 5:9, 10 (NW) i soemaot se tingting blong ol 10,000 man we oli glad blong go faet, i defren olgeta long ol man we oli no wantem go. Debora mo Barak i presem “ol komanda blong Isrel, we oli wantem go wetem ol man.” Oli defren olgeta long ol man we oli ‘sidaon long ol flas dongki we i waet,’ mo oli ting se oli impoten tumas blong joen wetem ol soldia blong faet. Baebol i talem se ol man ya oli gat wan isi laef, from we oli “stap sidaon long ol gudfala sarel,” mo oli “stap wokbaot long leg nomo blong go long evri ples.” Be ol man we oli glad blong joen long faet oli defren. Olgeta ya oli folem Barak i go faet antap long ol hil blong Taboro we oli fulap long ol ston, mo long ol sofmad blong Kison. Tok we i go long ol man we oli wantem isi laef,  hemia se: “Yufala i tingting gud.” Oli mas luksave mo tingting dip long ol janis we oli mestem, taem oli no glad blong mekem wok blong Jehova. Yumi tu, yumi mas skelem gud tingting we yumi gat long wok blong God.

13. ?Olsem wanem tingting blong ol laen blong Ruben, Dan, mo Asere, i defren long Sebulun mo Naftali?

¹³ Ol 10,000 man we oli glad blong go faet, oli gat janis blong luk olsem wanem Jehova i soemaot se hem i Hae Rula blong heven mo wol. Oli save tokbaot samting ya long ol narafala tu, mo talemaot “nius ya we Hae God i win bigwan.” (Jajes 5:11) Be ol laen blong Ruben, Dan, mo Asere, oli tingbaot moa ol sas samting blong olgeta, olsem ol sipsip, ol haba mo ol sip, i bitim we oli tingbaot wok blong Jehova. (Jajes 5:15-17) Be i no evri laen we i mekem olsem. Ol man Sebulun mo Naftali “oli rere nomo blong lusum laef blong olgeta,” blong givhan long Debora mo Barak. (Jajes 5:18) Yumi lanem wan bigfala samting, taem yumi luk tu defren tingting we ol man ya oli gat long wok blong God.

14. ?Olsem wanem yumi sapotem hae rul blong Jehova tede?

¹⁴ Tede, yumi no go mekem faet blong sapotem hae rul blong Jehova. Be yumi soemaot samting ya taem yumi wok had mo prij wetem strong tingting. Naoia, i nidim moa man we oli glad blong mekem wok blong Jehova. Plante milian brata, sista, mo yangfala oli stap glad blong mekem ol defdefren fultaem wok blong Jehova. Plante oli mekem wok blong paenia, oli wok long Betel, oli bildim ol Haos Kingdom, mo oli mekem ol defdefren wok long asembli. Sam elda oli wok had long Komiti We i Toktok Wetem Ol Dokta, mo oli rerem ol asembli tu. Yumi save se Jehova i laekem tumas we yumi glad blong mekem enikaen wok blong  hem, mo bambae hem i no fogetem ol hadwok blong yumi.—Hibrus 6:10.

15. ?Olsem wanem blong skelem tingting we yumi gat long wok blong Jehova?

¹⁵ Yumi mas skelem gud tingting we yumi gat long wok blong Jehova. Yumi wanwan i save askem se: ‘?Mi mi letem ol narafala oli mekem bighaf blong wok? ?Mi mi tingbaot moa ol sas samting i bitim wok blong Jehova? ?No mi mi olsem Barak, Debora, Jael, mo ol 10,000 man ya we oli gat bilif mo oli no fraet? ?Mi mi rere blong yusum evri samting we mi gat long wok blong Jehova? ?No mi stap tingbaot blong muv i go long wan narafala taon no kantri, blong winim moa mane mo blong gat wan isi laef? ?Mi mi stap prea long Jehova blong tokbaot desisen ya, mo samting we i save kamaot long famle mo kongregesen sipos mi muvaot?’ *

16. ?Nating se Jehova i gat evri samting finis, be yumi save givim wanem long hem?

¹⁶ Taem Jehova i letem yumi blong yumi sapotem hae rul blong hem, hemia wan bigfala ona. Stat long taem blong Adam mo Iv, Setan i stap traehad blong pulumaot ol man long Jehova. Be taem yumi sapotem hae rul blong Jehova, yumi soemaot klia long Setan se yumi stap long saed blong Jehova. Bilif mo lav i pusum yumi, blong yumi glad blong mekem wok blong Jehova, mo samting ya i mekem hem tu i glad. (Ol Proveb 23:15, 16) Taem yumi holemstrong long God mo obei long hem, hem i save givim ansa long ol rabis tok we Setan i sakem long hem. (Ol Proveb 27:11) Yes, taem yumi obei long Jehova, i olsem we yumi givim wan presen we i gud tumas long hem, mo hem i glad tumas.

17. Folem Jajes 5:31, ?wanem bambae i hapen long fiuja?

¹⁷ I no longtaem, evriwan long wol bambae oli laekem rul blong Jehova i bitim enikaen narafala rul. !Yumi wantem tumas se taem ya i kam kwik! Yumi harem olsem Debora mo Barak, we tufala i singsing se: “Hae God. Prea blong mitufala, we olgeta enemi blong yu bambae oli ded . . . mo we ol fren blong yu bambae oli saen olsem san we i jes kamaot long moning.” (Jajes 5:31) Samting ya bambae i hapen taem Jehova i finisim rabis wol ya blong Setan. Long faet blong Amagedon, Jehova bambae i no nidim ol man we oli glad blong faet blong spolem ol enemi. Bambae “yumi wet” nomo, nao bambae yumi “luk we Hae God i mekem yumi win.” (2 Kronikel 20:17) Go kasem taem ya, yumi gat nambawan janis blong wok strong mo no fraet blong sapotem hae rul blong Jehova.

18. ?Taem yumi glad blong wok, yumi save mekem wanem long narafala?

¹⁸ Long singsing blong Debora mo Barak, tufala i no presem ol man, be tufala i presem Jehova, se: “!Yumi presem Jehova, from we ol man oli glad blong go mekem faet!” (Jajes 5:1, 2, NW) !Long sem fasin, taem yumi glad blong mekem enikaen wok blong Jehova, yumi save pulum ol narafala tu blong oli “presem Jehova!”