1, 2. (a) De emwi nọ gha ya ima gha nọ wẹẹ: “Vbọ khian kpẹ sẹ hẹ”? (b) De igiọdu ne ima miẹn vbe igiemwi ọghe eguọmwadia e Jehova nẹdẹ?

“VBỌ khian kpẹ sẹ hẹ?” Ọna keghi re inọta ne akhasẹ Aizaia kevbe Habakọk nọ rẹn. (Aiz. 6:11; Hab. 1:2 NW ) Igba enẹ ẹre Ọba e Devid vbe nọ ọta na vbe Psalm 13. (Psm. 13:​1, 2) Uhiẹn Nọyaẹnmwa ighẹ Jesu Kristi vbe tobọre nọ ọta na rhunmwuda emwa ni lẹga re kegha re emwa nẹi mwẹ amuẹtinyan. (Mat. 17:17) Nọnaghiyerriọ, ma tobọ ima sẹtin vbe nọ ọta vberriọ.

² De emwi nọ gha ya ima nọ ọta vbenia? Ma sẹtin wa gha rri oya ye emwi ne ima ma na rẹn ọkpa rẹn eva. Ọ sẹtin vbe gha re rhunmwuda ne egbe na khian ọmaẹn nẹ, ra emianmwẹ ra ‘ẹghẹ nọ wegbe na gu loo.’ (2 Tim. 3:⁠1) Ọ sẹtin vbe gha re uyinmwẹ nẹi maan ne emwa ni lẹga ima yin. Vbọrhirhighayehẹ, ọ keghi emwi nọ rhie igiọdu ne ọmwa ne ima na rẹn wẹẹ, eguọmwadia e Jehova ni mudia ẹse vbe ẹghẹ nẹdẹ, vbe nọ egbe ọta na rhunmwuda vbene emwi ghaa ye iran hẹ, sokpan a ma rri iran oya yọ!

3. Vbọ khian ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa rre uwu ibavbaro?

³ De emwi nọ gha ru iyobọ ne ima vbe ima gha werriẹ aro daa egbe ọlọghọmwa na sunu yi ban? Orhiọn nọhuanrẹn keghi ru  iyobọ ne Jems ne ọtiẹn Jesu ya rhie igiọdu na ne ima vbe ọ khare wẹẹ: “Wa ne etẹn mwẹ, wa zinegbe khẹ ẹghẹ ne Nọyaẹnmwa gha ya rre.” (Jems. 5:⁠7) Vbene ẹmwata, te ọ khẹke ne ima hia gha mwẹ izinegbe. Sokpan de vbene ima khian ya sẹtin gha mwẹ akpa nọ maan na hẹ?

4, 5. (a)Vbe izinegbe a demu? (b) De igiemwi nọ dekaan izinegbe ne Jems ru? (Ghee efoto nọ rre omuhẹn.)

⁴ E Baibol khare wẹẹ, izinegbe keghi re ọmọ erhan ọghe orhiọn nọhuanrẹn. Orhiọn nọhuanrẹn na, ẹre Osanobua ya ru iyobọ ne ima ne emwa ni ma gba, vbẹre erriọ, ma i ghẹ te sẹtin gha mwẹ ẹbo izinegbe. Izinegbe keghi re ẹsọhẹ nọ ke obọ Osanobua rre, ọ keghi re odẹ ne kpataki ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ ọnrẹn. Ọ keghi vbe re odẹ ne ima ya rhiẹre ma wẹẹ ima hoẹmwẹ emwa ọvbehe. Ọmwa nẹi mwẹ izinegbe i sẹtin hoẹmwẹ emwa ọvbehe dinmwi, sokpan izinegbe keghi ya ahoẹmwọmwa ne orhunmwu eva mwẹ ne egbe wegbe sayọ. (1 Kọr. 13:4; Gal. 5:22) Izinegbe keghi rhilo ginna akpa nibun nọ khẹke ne Ivbiotu e Kristi gha mwẹ. Vbe igiemwi, ọ keghi dekaan ekhọe na ya sẹtin ya egbe miẹn oya, vbene orhiọn i na gbe yọ ọmwa iwu. (Kọl. 1:11; Jems. 1:​3, 4) Ọ keghi vbe dekaan nai na rhiakhi ne egbe ọmwa vbe a ghaa rri oya kevbe na mudia gbain vbuwe ọlọghọmwa ne ima rhirhi werriẹ aro daa. Yevbesọni, e Baibol rhie igiọdu ne ima wẹẹ, emwi nọ khẹke nọ, ne ima gha mwẹ ẹbo izinegbe. Izinegbe na ẹre Jems guan kaẹn vbe ebe Jems 5:​7, 8. (Tie ẹre.)

⁵ Vbọzẹe ne ọ na khẹke ne ima ya izinegbe gha diakhẹ e Jehova? E Jems keghi ya ihẹghẹ ọghe ima gie ọghe ọgbugbo. Ọgbugbo gha kọ emwi okọ nẹ, ẹi mwẹ ẹtin nọ ya si amẹ ra nọ ya ovẹn yunmwu yọ, ra nọ ya emwiokọ rherhe wan, nọ mieke na rherhe rhọ re. Ọ rẹnrẹn wẹẹ te ọ khẹke ne irẹn zinegbe “ne otọ ẹre mọ ọmọ esi ladian.” Emwi bun ne ima i khian sẹtin fiwerriẹ. zẹ vbene ima vbe ya mudia khẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya mu eyan rẹn hia sẹ. (Mak 13:​32, 33; Iwinna 1:⁠7) Nọnaghiyerriọ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ izinegbe vbene a ghe ọgbugbo.

6. De emwi ne ima miẹn ruẹ vbe igiemwi ọghe akhasẹ e Maika?

⁶ Te ẹghẹ ne ima ye na wa vbe yevbe ẹghẹ ọghe akhasẹ e Maika. Ẹghẹ nii, Ehaz ne Ọba dan, ẹre ọ ghaa khaevbisẹ, rhunmwuda ọni, uyinmwẹ dan keghi gba ehe hia. “Te emwi dan ne a ru wa gua iran hia obọ ro.” (Tie Maika 7:​1-3.) Maika keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, irẹn i khian sẹtin fi emwi dan nọ sunu werriẹ. Vbọ ghi ru? Ọ keghi kha wẹẹ: “Mẹ gha rhie aro ye odẹ khẹ Nọyaẹnmwa. I gha ya izinegbe diakhẹ Osanobua. Ọmwa ne ọ gha miẹn mwẹ fan. Osanobua mwẹ gha họn ọghomwẹ.” (Mai. 7:⁠7) Te ima gha ya “izinegbe diakhẹ Osanobua” zẹ vbene Maika ru ẹre.

7. De vbene ima gha ya diakhẹ e Jehova hẹ?

⁷ Ma ghaa mwẹ egbe amuẹtinyan ne Maika ghaa mwẹ, te ima khian gele gha mwẹ ahoo na ya mudia khẹ ọre. Ihẹghẹ ọghomwa ma yevbe ọghe oleghan nọ rre eghan na bu ohiẹn uwu gbe. Ẹi re ekhọe obọ re ẹre ọ ya mudia khẹ ẹdẹ ne a khian gbẹ rua, ẹi vbe gbe ẹre otiti ighẹ emwi nọ khian sunu daa re. Nọ ya lughaẹn ọre wẹẹ, ma hoo ne ima ya izinegbe diakhẹ e Jehova, rhunmwuda ma rẹn wẹẹ, ọ gha sẹ ẹghẹ, ọ gha ya agbọn na khian e Paradais ne ima khian na gha rrọọ vbe etẹbitẹ. Ọna ẹre ọ zẹe ne ima na “ye izinegbe ye egbe miẹn emwi hia.” (Kọl. 1:​11, 12) Sokpan deghẹ ima gui ẹzọ uwu unu wẹẹ e Jehova si obọ ẹgogo ghee iyeke, ọna i khian ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn hiehie.​—⁠Kọl. 3:12.

8. De emwi nọ khẹke ne ima gha yerre vbe ima ghaa ru erria yan igiemwi ọghe eguọmwadia e Jehova nẹdẹ?

⁸ Ma gha sẹtin gha mwẹ ẹbo izinegbe deghẹ ima na gha yerre igiemwi esi ọghe eguọmwadia e Jehova ni ya izinegbe diakhẹ ọre. (Rom. 15:⁠4) Ma ghaa ru erria yan igiemwi ne iran rhie yotọ, te ọ khẹke ne ima gha yerre vbene ọ kpẹ sẹ hẹ ighẹ ẹghẹ ne iran khẹ Jehova la, evbọzẹe ne iran na gha mwẹ ẹbo izinegbe kevbe afiangbe ne iran miẹn.

9, 10. Vbọ kpẹ sẹ hẹ ighẹ ẹghẹ ne Ebraham vbe Sera ya diakhẹ e Jehova?

⁹ Gia ziro yan igiemwi ọghe Ebraham kevbe Sera. Iran rre usun “emwa ni yayi, ni vbe mwẹ izinegbe, ne emwi ne Osanobua ve sẹtin sẹ iran obọ.” E Baibol khare wẹẹ, rhunmwuda “Ebraham mwẹ izinegbe,” emwi ne Osanobua ve keghi sẹ irẹn kevbe ivbi ẹre obọ. (Hib. 6:​12, 15) Vbọzẹe ne ọ na khẹke ne Ebraham zinegbe? Rhunmwuda ọ gha rhie ẹghẹ, eyan ọghe Jehova ke mwẹ amusẹ. Eyan ne Jehova yan ma Ebraham keghi suẹn gha mwẹ amusẹ vbe Nisan 14 vbe ukpo 1943 B.C.E. Ọni ọre vbe irẹn vbe igiowa ẹre fian Ẹzẹ Yufretis rra lae Otọ Na Ru Eyan Rẹn. Ukpo 25 ẹre Ebraham ya zinegbe a ke do biẹ Aizik vbe ukpo 1918 B.C.E. Ọ na vbe zinegbe la ukpo 60 ọvbehe, a ke do biẹ Isọ kevbe Jekọb ne eyẹ ọre vbe ukpo 1858 B.C.E.​—⁠Hib. 11:⁠9.

¹⁰ Inu otọ Ebraham re vbe ukhu? E Baibol khare wẹẹ: “Osanobua ma mu otọ rhọkpa ne Ebraham, ne ọ gha tie ẹre ọghẹe. Sokpan Osanobua ye tama rẹn wẹẹ, irẹn gha mu otọe ni hia nẹẹn kevbe wẹẹ ọ gha khian ọghẹe kevbe ọghe ivbi ẹre vbe iyeke irẹn. Ẹghẹ ne Osanobua na yan eyan na, Ebraham i he mwẹ ọmọ rhọkpa.”  (Iwinna 7:⁠5) Ọ ye sẹ ukpo 430 vbe iyeke Ebraham fian Yufretis rra, ivbi ẹre ke do la Otọ Na Ru Eyan Rẹn nii zẹvbe agbẹnvbo.​—⁠Ẹks. 12:​40-42; Gal. 3:⁠17.

11. Vbọzẹe ne Ebraham na ya izinegbe diakhẹ e Jehova? De afiangbe nọ gha lae miẹn vbe odaro?

¹¹ Te Ebraham muegbe nọ ya ye izinegbe diakhẹ e Jehova rhunmwuda amuẹtinyan nọ wegbe nọ ghaa mwẹ. (Tie Hibru 11:​8-12.) Ebraham keghi ya oghọghọ gha zinegbe agharhemiẹn wẹẹ ọ ma ghi rẹn vbene eyan hia ne Osanobua yan ma rẹn ya mwẹ amusẹ hẹ. Muẹn roro vbene ọyẹnmwẹ khian gha sẹ Ebraham hẹ vbe ọ gha rriọkpaegbe vbe paradais. Te ọ khian kpaodin vbene Baibol ya guan kaẹn irẹn kevbe ivbi ẹre hẹ. * U miẹn vbene ọ gha gbe ẹre otiti hẹ vbe ọ gha ghi do rẹn vbene emwi ne irẹn ru ya ye ahoọ ọghe Jehova mwẹ amusẹ hẹ, vbe nọ dekaan ọmọ na ru eyan rẹn! Ẹghẹ nii, ọ do rẹn wẹẹ irẹn ma mwẹ izinegbe kua kẹkan.

12, 13. Vbọzẹe ne ọ na khẹke ne Josẹf gha mwẹ ẹbo izinegbe? De akpa nọ maan nọ ghaa mwẹ?

¹² E Josẹf wa vbe gha mwẹ ẹbo izinegbe. Ọ wa rri oya ne udẹn rri oya ne ẹvbi baa ẹmwẹ emwi nọ ma ru. Vbe okaro, etiọnrẹn keghi khiẹn ọnrẹn zẹvbe ọviẹn vbe ọ rre ukpo 17. Ọvbokhan arowa ẹre na vbe baa re ohoghẹ wẹẹ, ọ te mu irẹn yagha, rhunmwuda ọni, a keghi fiẹ fi eghan. (Gẹn. 39:​11-20; Psm. 105:​17, 18) Na gha te ya san rẹn ẹse ye uyinmwẹ esi nọ mwẹ, a na gha rri ẹre oya yọ. Sokpan vbe ukpo 13 ghi gberra nẹ, emwi hia na fi werriẹ. A keghi fan rẹn fua vbe eghan, ọ na vbe khian azukpogieva vbe otọ Igipt hia.​—⁠Gẹn. 41:​14, 37-43; Iwinna 7:​9, 10.

¹³ Ena hia ye Josẹf gha khiẹkhiẹ egbe ra? Ọ yae khian ọmwa nẹi ghi mwẹ ilẹkẹtin yan e Jehova ra? Ẹo. Vbọ ya e Josẹf gha mwẹ ẹbo izinegbe? Rhunmwuda ọ mu ẹtin yan e Jehova. Ọ vbe bẹghe ẹre wẹẹ e Jehova ma sẹ irẹn rae. Emwi nọ tama etiọnrẹn rhiẹre ma wẹẹ, ọ rẹn wẹẹ e Jehova ma yangbe irẹn. Ọ keghi kha wẹẹ: “Wa ghẹ fian afianma. Mẹ i ra sẹtin rhie egbe mwẹ ye ihe Osanobua. Te uwa te si uma ne uwa ru mwẹ emwi dan, sokpan Osanobua keghi fiẹ werriẹ yae khian emwi esi, nọ miẹn ehe na sinmwi emwa nibun ye agbọn.” (Gẹn. 50:​19, 20) Vbe okiekie, e Josẹf keghi do bẹghe vbene Jehova ya fiangbe irẹn hẹ rhunmwuda ne irẹn na mwẹ izinegbe.

14, 15. (a) Vbọ ya izinegbe ọghe Devid lughaẹn ne ọghe emwa ọvbehe? (b) Vbọ ye Devid gha mwẹ ẹbo izinegbe?

¹⁴ E Devid wa vbe rri oya baa ẹmwẹ emwi nọ ma ru. Agharhemiẹn wẹẹ ọvbokhan ye nọ vbe Jehova zẹẹ ọre nọ gha re Ọba Izrẹl, ukpo 15 ẹre Devid ya ye izinegbe diakhẹ Osanobua, a ke do ma ẹre Ọba yan Ivbi Izrẹl. (2 Sam. 2:​3, 4) Vbuwe ẹghẹ na, ẹre Ọba e Sọl ya gha gualọe khian nọ gbẹ rua. * E Devid na gha lẹre khian, ọ na do khian enakpolugho. Ugbẹnso ọ ghi lẹ gha rrie ẹvbo ọvbehe, ugbẹnso ọ gha rre uvun okuta vbe ato. Uhiẹn vbe Sọl wu nẹ vbe odaro okuo, odẹ ukpo ihinrọn ẹre Devid ya khẹ, a ke do ma ẹre Ọba yan Ivbi Izrẹl hia.​—⁠2 Sam. 5:​4, 5.

¹⁵ Vbọzẹe ne Devid na gha mwẹ ẹbo izinegbe? Ọ tobọre zẹ ewanniẹn ye inọta na vbe ebe ọsian ne ọ na vbe nọ ọta na igba enẹ: “Vbọ khian kpẹ sẹ hẹ?” Ọ keghi kha wẹẹ: “Ahoẹmwọmwa ruẹn nẹi fiwerriẹ ẹre I mu ẹtin yan. I gha ghọghọ rhunmwuda, u gha miẹn mwẹ fan. I gha so ihuan rho ruẹ Nọyaẹnmwa, rhunmwuda, u ma mẹ gbe.”  (Psm. 13:​5, 6) E Devid keghi mu ẹtin yan ahoẹmwọmwa ọghe Jehova nẹi fiwerriẹ. Ọ keghi ya oghọghọ gha mudia khẹ ẹghẹ ne Jehova gha ya miẹn irẹn fan, ọ na vbe gha yerre obọ esi ne Osanobua he ya muẹn. E Devid wa rẹn wẹẹ Osanobua i khian yangbe irẹn.

16, 17. De vbene Jehova kevbe Jesu ya rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ vbe nọ dekaan ne a gha mwẹ ẹbo izinegbe?

¹⁶ E Jehova tobọre wa mwẹ ẹbo izinegbe. Irẹn i khian wẹẹ ne ima gha mwẹ izinegbe vbene irẹn tobọ irẹn i na mwẹ izinegbe. Irẹn rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ ne ima. (Tie 2 Pita 3:⁠9.) Ke ukpo arriaisẹn nibun gha dee ẹre Jehova ke mwẹ izinegbe rhunmwuda, irẹn hoo nọ zuze yọ, nọ wa fo vbe otọ fẹfẹfẹ ighẹ ẹmwẹ nọ suẹnrẹn vbe ogba ọghe Idẹn, nọ dekaan asẹ ne irẹn mwẹ na ya kha yan agbọn vbe ẹrinmwi. Irẹn keghi “mudia” khẹ ẹghẹ ne eni irẹn khian ya khian nọhuanrẹn. Afiangbe nọkhua khian gha nọ nẹ emwa ni “mu ẹtin yan Nọyaẹnmwa.”​—⁠Aiz. 30:⁠18.

¹⁷ Jesu wa vbe mwẹ ẹbo izinegbe. Agharhemiẹn wẹẹ e Jesu mudia gbain vbe ọ rre uwu edanmwẹ, vbe ọ ghi kpa gha rrie ẹrinmwi, ọ na muẹn ye Erhae obọ asẹ ne irẹn te mwẹ ne irẹn ya gha rrọọ zẹvbe ọmwa nọ gbae vbe uhunmwu otagbọn vbe ukpo 33 C.E. Vbe iyeke ọni, ọ na ye mwẹ izinegbe do sẹ ukpo 1914 ọ ke suẹn gha kha zẹvbe ọba. (Iwinna 2:​33-35; Hib. 10:​12, 13) Te ọ khian ye mwẹ izinegbe sẹ ufomwẹ ọghe Ukpo Arriaisẹn nọ khian ya kha ọ ke guọghọ eghian rẹn hia fo. (1 Kọr. 15:25) E Jesu gha zinegbe la ẹghẹ nọ wa tan, vbọrhirhighayehẹ, izinegbe na gha biẹ ọmọ esi.

18, 19. Vbọ khian ya ima gha mwẹ ẹbo izinegbe?

¹⁸ Te ọ ghi wa vẹẹ na rẹn nia wẹẹ, e Jehova hoo ne ima gha mwẹ ẹbo izinegbe. Sokpan, vbọ khian ru iyobọ ne ima? Te ọ khẹke ne ima gha na erhunmwu ne Jehova gha ya orhiọn nọhuanrẹn ru iyobọ ne ima rhunmwuda, abọ ọkpa ọghe ọmọ erhan orhiọn nọhuanrẹn ẹre izinegbe khin. (Ẹfis. 3:16; 6:18; 1 Tẹs. 5:​17-19) Gha rinmwian e Jehova nọ ru iyobọ nuẹn ya gha mwẹ ẹbo izinegbe.

¹⁹ Gha yerre emwi nọ ru iyobọ ne Ebraham, Josẹf kevbe Devid ne iran na sẹtin diakhẹ e Jehova nọ mu eyan rẹn sẹ. Amuẹtinyan ẹre ọ ru iyobọ ne iran. Ọghe enegbe iran ma mu iran. Ma ghaa muẹn roro vbene emwi ghi ya dunna ne iran, ọ gha gua ima kpa ya gha mwẹ ẹbo izinegbe.

20. De emwi nọ khẹke ne dọmwadẹ ima ta mu olọ yan?

²⁰ Nọnaghiyerriọ, ma ghaa rre uwu edanmwẹ ra ibavbaro, te ọ khẹke ne ima ta mu olọ yan rẹn wẹẹ ima gha zinegbe. Ọlọghọmwa eso sẹtin ya ima gha nọ e Jehova wẹẹ, “Vbọ khian kpẹ sẹ hẹ.” (Aiz. 6:11) Sokpan ẹtin ne orhiọn nọhuanrẹn rhie ye ọmwa iwu gha sẹtin ya ima gha mwẹ egbe ilẹkẹtin ọghe Jerimaia vbe ọ khare wẹẹ: “Mẹ i mwẹ emwi ọvbehe gberra e Nọyaẹnmwa . . . uwu irẹn ọre idaehọ mwẹ ye.​—⁠Eve. 3:​21, 24.