1, 2. De inọta ne emwa nibun nọ?

ODEKUN ẹrhia na tie ẹre tsunami keghi guọghọ ehe hia rua vbe igue ọkpa. Okpia ọkpa mu osisi la esọsi ọkpa, ọ na ya osisi nii gbele emwa nibun rua, emwa ni ma wu keghi miẹn ikuanegbe. Emianmwẹ na tie ẹre kansa keghi gbe okhuo ọkpa; emọ isẹn ẹre ọ wu sẹ rae.

² Emwi ọhanabe vbenian gha sunu, inọta ne emwa nibun nọ ọre wẹẹ, ‘Vbọsiẹ ne emwi vbenian na sunu? Vbọsiẹ ne agbọn na vuọn ne ikhẹko kevbe usẹ?’ Uwẹ he ka nọ ọta vberriọ ẹdẹ?

3, 4. (a) De inọta eso ne Habakọk nọ rẹn? (b) De ewanniẹn ne Jehova rhie yọ?

³ E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, eguọmwadia Osanobua ni ghaa mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, vbe nọ ọta vbenian. Vbe igiemwi, akhasẹ ighẹ Habakọk keghi nọ e Jehova wẹẹ: ‘Vbọzẹe ne u na gu mwẹ miẹn uyinmwẹ ọrhiae vbenian? Vbọzẹe ne u na zin egbe gha ghee amaruẹse vbenian hẹ yi? Vbọzẹe ne omurhia kevbe uyinmwẹ ọkpankpan na lẹga mwẹ? Vbọzẹe ne igbinna kevbe ẹzọ na vbe rre ehe hia?’—Habakọk 1:3.

⁴ Vbe ebe Habakọk 2:2, 3, Osanobua keghi zẹ ewanniẹn ye inọta ọghe Habakọk. Ọ na tama e Habakọk vbene irẹn khian ya sọfurre ye ọlọghọmwa nọ ghaa rre otọ Izrẹl vbe ẹghẹ nii. E Jehova hoẹmwẹ ima ẹsẹsẹmwẹse. E Baibol keghi kha wẹẹ: “Irẹn ẹre ọ gbaroghe ruẹ.” (1 Pita 5:7) Ma ghaa bẹghe usẹ ne emwa ye, ọ keghi da ima, sokpan, Osanobua ẹre ọ da sẹ. (Aizaia 55:8, 9) Nia, gi ima ziro yan inọta na, Vbọsiẹ ne usẹ na gba ehe hia vbe uhunmwu otagbọn na?

5. De emwi ne avbe ọkaolotu ọghe ugamwẹ maa emwa re? De emwi ne Baibol maa ima re?

⁵ Avbe pastọ kevbe avbe ohẹn esọsi keghi maa emwa re wẹẹ, ahoo ọghe Osanobua nọ, ne emwa gha susẹ. Eso vbe kha wẹẹ, Osanobua mwamwa emwi hia yotọ nẹ, ya sẹ egbe emwi ọhanabe ni sunu kevbe wẹẹ, ọmwa rhọkpa i sẹtin rẹn evbọzẹe ne Osanobua na mwamwaẹn vberriọ. Eso vbe kha wẹẹ, emwa gha wu, ya sẹ egbe ibiẹka, iran ghi bu Osanobua gha rrie ẹrinmwi. Sokpan, ohoghe ẹre ena hia wa khin. E Jehova i si emwi dan. E Baibol khare wẹẹ: ‘Osanobua ne Udazi i sẹtin ru emwi nọ ma gba.’—Job 34:10.

6. Vbọzẹe ne emwa nibun na kha wẹẹ, Osanobua ẹre ọ si emwi dan ni sunu vbe agbọn na?

⁶ Emwa nibun wa kha wẹẹ, Osanobua ẹre ọ si emwi dan ni sunu vbe agbọn na, rhunmwuda iran roro ẹre wẹẹ, irẹn ẹre ọ kha yan agbọn na. Sokpan, vbe Uhunmwu Ebe 3, ma ruẹ ọre wẹẹ, Esu ẹre ọ gele kha yan agbọn na.

7, 8. Vbọsiẹ ne usẹ na wa gba ehe hia vbe agbọn na?

⁷ E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, “ọmwa dan nii ẹre ọ kha yan agbọn na hia.” (1 Jọn 5:19) Esu nọ kha yan agbọn na keghi mwẹ ekhọe atosi. Irẹn ẹre ọ “mu otọ agbọn hia rẹrẹ.” (Arhie Maan 12:9) Te emwa nibun wa ya egbe taa re. Ọna ẹre ọ si ẹre ne agbọn na, na vuọn ne ohoghe, ikhuiwu kevbe uyinmwẹ atosi.

⁸ Emwi nibun ọvbehe ye rrọọ nọ si ẹre ne usẹ na gba ehe hia. Adam kevbe Ivi ghi sọtẹ nẹ, emọ hia ne iran ghi biẹlẹ na khian emwa orukhọ. Ọna ẹre ọ si ẹre ne emwa nagbọn na ya agbọn lọghọ ogieva iran, ẹre ọ ya iran tọn egbe mu, ẹre ọ ya iran zẹ emwa ọvbehe kpokpo, ẹre ọ ya iran gbinna, ẹre ọ vbe ya iran khọn okuo. (Asan-Ibo 4:1; 8:9) Emwi ọvbehe nọ vbe si obalọ ye emwa egbe ọre evba ma roro a ma kọ nọ sunu. (Asan-Ibo 9:11) Emwa ghaa rre  ehe nọ ma khẹke vbe ẹghẹ nọ ma khẹke, odekun ra emwi dan ọvbehe sẹtin sunu daa iran.

9. Vbọzẹe ne ima na mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ mwẹ emwi kpataki nọ si ẹre ne Jehova na kue ne usẹ ye gha rrọọ?

⁹ E Jehova i si usẹ ye ọmwa rhọkpa egbe. Ẹi mwẹ obọ vbe ẹmwẹ okuo ra uyinmwẹ atosi nọ gba agbọn na. Ẹi vbe si odekun ẹrhia vbe na ghee igbohiotọ, okpẹhoho kevbe okpamẹ nọ rhia emwi. Sokpan, u sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ‘Adeghẹ e Jehova ẹre ọ gele Osa ne Udazi, vbọzẹe nọ ma na sọfurre ye avbe ọlọghọmwa nọ gba uhunmwu otagbọn na?’ Ma wa rẹn wẹẹ Osanobua hoẹmwẹ ima ẹsẹse, rhunmwuda ọni, ọ mwẹ evbọzẹe nọ na kue ne usẹ ye gha rrọọ.—1 Jọn 4:8.

10. De vbene Esu ya si e Jehova evẹn hẹ?

¹⁰ Ogba ọghe Idẹn ẹre Esu na mu Adam vbe Ivi rẹrẹ. Ọ na vbe ba Osanobua ifi ẹzọ ohoghe. Ọ wẹẹ, odẹ ne Osanobua ya khaevbisẹ i maan. Te Esu ghaa kọe ye Adam vbe Ivi orhiọn wẹẹ, ọ mwẹ emwi esi ne Osanobua ma hoo nọ sẹ iran obọ. Te Esu wa gha hoo ne iran yaeyi wẹẹ, irẹn ghaa kha yan iran, ẹre agbọn khian na maan iran, kevbe wẹẹ, Osanobua i mwẹ esa nọ ye vbe arrọọ ọghe iran.—Gẹnẹsis 3:2-5; ya ghee Ifiẹmwẹ Nọ Rre Ufomwẹ Ebe na 27.

11. De inọta nọ khẹke ne ima rhie ewanniẹn yi?

¹¹ Adam vbe Ivi keghi sọtẹ dae Jehova. Iran kegha roro ẹre wẹẹ, iran mwẹ asẹ na ya tae deghẹ emwi maan ra ẹi maan. De vbene Jehova ghi ya rhiẹre ma hẹ wẹẹ, irẹn ọkpa ẹre ọ mwẹ asẹ na ya tae deghẹ emwi maan ra ẹi maan?

12, 13. (a) Vbọzẹe ne Jehova ma na wa gbele Adam vbe Ivi rua vbobọvbobọ nii? (b) Vbọzẹe ne Jehova na kie ẹkpotọ yọ ne Setan gha kha yan agbọn na, kevbe ne emwa nagbọn gha mwẹ arriọba ọghe obọ iran?

¹² Adam vbe Ivi ghi sọtẹ nẹ, e Jehova ma wa gbele iran  rua vbobọvbobọ nii. Ọ na zin egbe ne iran biẹlẹ emọ. E Jehova keghi kie ẹkpotọ yọ ne ivbi Adam vbe Ivi zẹ ne egbe iran, ọmwa ne iran hoo nọ gha kha yan iran. Emwamwa ọghe Osanobua, ọre ne emwa ni gbae vuọn ehe hia vbe uhunmwu otagbọn. Esu i khian sẹtin fi emwamwa na werriẹ.—Gẹnẹsis 1:28; Aizaia 55:10, 11.

¹³ Sirra avbe odibosa hia ẹre Esu na si e Jehova evẹn. (Job 38:7; Daniẹl 7:10) Ọna ẹre ọ ye Jehova rhie ẹghẹ ne Esu, ne emwa hia mieke na rẹn deghẹ ẹmwata ẹre Esu tae. Osanobua na vbe kie ẹkpotọ yọ, ne emwa nagbọn gha mwẹ arriọba ọghe obọ iran vbe ototọ ọdakha ọghe Esu, na ghee ẹre deghẹ iran gha miẹn adogbannọ vbe ne Osanobua i na mwẹ obọ vbọ.

14. De emwi nọ ghi do vẹ ne emwa hia rẹn rhunmwuda ẹghẹ ne Jehova rhie ne Esu?

¹⁴ Ke ukpo arriaisẹn nibun gha dee ẹre emwa nagbọn ke kha yan egbe iran, sokpan, iran ma miẹn adogbannọ. Te ọ ghi vẹ ne emwa hia rẹn wẹẹ, ọmwa ohoghe ẹre Esu khin. Vbene ẹmwata, emwi i khian dunna ne emwa nagbọn vbe ẹi re te Osanobua kha yan iran. Ẹi khabe ne akhasẹ e Jerimaia na kha wẹẹ: “Eo Jehova, I wa rẹn wẹẹ, ọmwa nagbọn i mwẹ asẹ nọ ya kha yan egbe ẹre. Orhunmwu ọkpa i rrọọ nọ mwẹ asẹ nọ ya dia ukpowẹ ọre.”—Jerimaia 10:23, NW.

15, 16. (a) Vbọzẹe ne Jehova na kue ne usẹ kpẹẹ vbe otọ sẹ vbenian? (b) Vbọzẹe ne Jehova ma na he ye sọfurre ye avbe ọlọghọmwa ne Setan si?

¹⁵ Vbọzẹe ne Jehova na kue ne usẹ kpẹẹ vbe otọ sẹ vbenian? Vbọzẹe nọ ma na he dobọ emwi dan ni sunu yi? Ọ rhie ẹghẹ ọ ke do vẹ ne emwa rẹn wẹẹ, ọmwa ohoghe ẹre Esu gele khin. Ẹi re avbiẹ arriọba ẹre emwa nagbọn he mu gbọọ, sokpan, ọkpa ma gbe ifuẹn ne rhọkpa. Ẹghẹ ne  ima ye na, avbe umẹwaẹn wa mwẹ alaghodaro vbe emwi ughughan ne iran ru ladian, ọrheyerriọ, te uyinmwẹ a gbe ọmwa ekueku, uyinmwẹ atosi kevbe okuo ghi wa kpọ, erriọ ivbiogue vbe ya muan yọ muan yọ. Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ma i khian sẹtin gha mwẹ adogbannọ vbe ẹi re te Osanobua kha yan ima.

¹⁶ Vbọrhirhighayehẹ, e Jehova ma he ye sọfurre ye ọlọghọmwa ne Esu si. Ọ gha ru vberriọ, ọ ghi rhiema wẹẹ, te irẹn yegbe ba ọdakha ọghe Esu. Yevbesọni, emwa nagbọn ghi vbe do yayi wẹẹ, iran gha sẹtin miẹn adogbannọ vbe iran ghaa kha yan egbe iran. Osanobua i sẹtin ru emwi vberriọ, rhunmwuda, ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, emwa nagbọn i gele sẹtin kha yan egbe iran ne emwi dunna ne iran. Ọna rhiema wẹẹ, ẹghẹ ọkpa i rrọọ ne Jehova khian ya yegbe ba ọdakha ọghe Esu.—Hibru 6:18.

17, 18. De emwi ne Jehova khian ru ye ọlọghọmwa ne Setan si?

¹⁷ E Jehova gha sẹtin sọfurre ye avbe ọlọghọmwa ne Setan kevbe emwa nagbọn si ra? Ẹẹn, rhunmwuda, ai miẹn emwi ne ẹi gi Osanobua ru. E Jehova rẹn ẹghẹ nọ khẹke ne irẹn khian ya sọfurre ye ọlọghọmwa ne emwa nagbọn ye. Ọ gha sẹ ẹghẹ nii, ọ ghi ya otagbọn na khian e paradais, zẹvbe nọ te gha ye vbe ẹghẹ omuhẹn. Emwa hia ni rre idin ayere ghi rhiọ kpaegbe. (Jọn 5:28, 29) Emwa i khian ghi gha khuọnmwi, iran i ghi vbe wu. Jesu gha sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne Setan si. E Jehova gha loo e Jesu ya “fuẹn iwinna Esu rua.” (1 Jọn 3:8) Ma wa gbọyẹmwẹ ye izinegbe ne Jehova mwẹ rẹn rhunmwuda, ẹre ọ zẹe ne ima na do rẹn odẹ ọghe ẹmwata, ẹre ọ vbe zẹe ne ima na rre ototọ ọdakha ọghẹe. (Tie 2 Pita 3:9, 10.) Ma ghaa rri oya, e Jehova ẹre ọ ru iyobọ ne ima ya zin egbe.—Jọn 4:23; tie 1 Kọrinti 10:13.

¹⁸ E Jehova keghi rhie asẹ na ya zẹ ne egbe ọmwa ne  emwa nagbọn, rhunmwuda ọni, ẹi gbagbae ye ima egbe, ne ima gha rre ototọ ọdakha ọghe irẹn. Gi ima guan kaẹn odẹ nọ khẹke ne ima ya gha loo asẹ na.

19. De emwi ọhẹ ne Jehova ya we ima? Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha gbọyẹmwẹ yọ?

¹⁹ Asẹ na ya zẹ ne egbe ọmwa ne Jehova rhie ne ima, ẹre ọ ya ima lughaẹn ne avbe aranmwẹ. Ẹwaẹn ọghe abiọmwabiẹ ẹre ọ dia avbe aranmwẹ. Emwa nagbọn i yerriọ. Ma mwẹ asẹ na ya zẹ ne egbe ima. Ma gha sẹtin ru azẹ wẹẹ, Osanobua ẹre ima khian ya arrọọ ọghe ima ga ra ọmwa ọvbehe. (Itan 30:24) Yevbesọni, ma i yevbe masini nọ wa ru emwi ọkpa ọkpa na rhunmwuda re kuẹn. Ma mwẹ asẹ na ya ru azẹ vbe nọ dekaẹn aro ọmwa ne ima hoo ne ima gha khin, emwa ne ima hoo ne ima gha gu muobọ kevbe vbene ima khian ya loo arrọọ ọghe ima hẹ. E Jehova gele hoo ne ima sọyẹnmwẹ arrọọ ọghe ima.

20, 21. De azẹ nọ ghi maan sẹ nọ khẹke ne u ru nia?

²⁰ E Jehova hoo ne ima hoẹmwẹ irẹn. (Matiu 22:37, 38) Te irẹn yevbe na ghee erha nọ hoo ne ovbi ẹre ya ekhọe obọ re tae wẹẹ: “Baba, I hoẹmwẹ ruẹ.” E Jehova keghi rhie asẹ na ya zẹ ne egbe ọmwa ne ima, nọnaghiyerriọ, ma ẹre ọ khian tobọ ima zẹ deghẹ irẹn ma gha ga ra ọmwa ọvbehe. Esu, Adam, kevbe Ivi keghi loo asẹ na ghee ihan. Vbua khian ya loo asẹ na hẹ?

²¹ Loo asẹ na, ya ga e Jehova. Ẹbo emwa nibun wa loo asẹ na ya ga e Jehova, asẹ na ẹre iran vbe loo ya fi iyeke gbe Esu. (Itan 27:11) De emwi nọ ghi khẹke ne uwẹ ru nia, ne u mieke na la agbọn ọgbọn ne usẹ i khian ghi gha ye? A gha zẹ ewanniẹn ye inọta na, vbe uhunmwuta nọ ghi lele ọna.