1. Bôte ya melu mvuse be mbe be yene’e belet aya?

 BÔTE ya melu mvuse be mbe be ja’a belet abui. (Mett. 14:18; Luc 4:4) É mbe angôndô ya mfi, jôme te nje Kalate Zambe a belan éfia “belete” biyoñe biziñ asu na a kobô ajô bidi. (Matt. 6:​11, ayemé) Yésus a nga belane belete mesimba mebaé ya ma a nga bo. (Matt. 16:​9, 10) Bia koon asimba da ya été e kalate Jean kabetôlô samane. Nté bia zu fase kabetôlô ate, njeñané na bi yen avale bi ne tôñe mame me ne été melu mangane ma.

2. Jé é nga bo na betoyini be bôte be kômbô di?

² Éyoñe Yésus a minlômane mié be nga man ésaé nkañete, Yésus a nga bo na mi ke bet éfunga a ke mañe ya Galilée asu na mi ke wo’on. (Marc 6:​7, 30-32; Luc 9:10) Be nga ke kui vôm a ne évôvoé e Bethsaïda. Ve été été, nné ane be nga suan, ane nsamba bôt ô nga zu koone be. Yésus a nji bo ve ane a yene ki be. A mbamba nlem ase, a nga nyoñ éyoñe ya ye’ele be mam a lat a Éjôé Zambe a saé minkôkone miap. Mbôle ngô’é é mbe é ntoo, beyé’é be nga taté na ba sili bebien aval avé nsamba bôt ôte ôse wo ye bi jôme ya di. É ne été na bôte béziñe be mbe be yiane bi bone bika’a, ve abui é mbe é yiane ke minlam a ke kuse jôme ya di. (Matt. 14:15; Jean 6:​4, 5) Jé Yésus a nga bo?

YÉSUS A NGA BO ASIMBA ASU NA A VE BÔTE BIDI

3. Jé Yésus a nga jô minlômane mié na mi bo asu na nsamba bôt ô bi jôme ya di? (Fombô’ô fe ékô’ôla.)

³ Yésus a nga jô minlômane mié na: “Be nji yiane ke  nalé, miabebiene va’ané be jôme ya di.” (Matt. 14:16) Jam éte é nji fo’o be tyi’ibi, amu befame be mbe be yiane bo 5 000. Éyoñe bia lañe fe binga a bongô, be mbe be yiane bo bôte 15 000. (Matt. 14:21) André a nga nyoñe nkobô a jô na: “Ôyôme mona fam ô ne va ô bili belet orge étan a bone bekose bebaé. Ve nyuli ate a ne jé asu abim abui bôt ése di?” (Jean 6:9) Bôte be mbe minzôzoé a bôte befe mbe be nga too be dañe’e di belet orge. Be mbe fe be yiane kôtô bone bekos a wo’o be nku. Ajô te, ye bone bekose mongô a mbe a bili be mbe ve bo na abime bôt ése di é di a jaé nga?

4. Jé kalate Jean 6:​11-13 a ne ye’ele bia? (Fombô’ô fe befôtô.)

⁴ Mbôle Yésus a ne anyep, a nga jô nsamba bôte na ô tabe si minsamba minsamba bilo’o yôp. (Marc 6:​39, 40; lañe’e Jean 6:​11-13.) Bia lañe na Yésus a nga ve Ésa wé akiba asu belet a kos. A mbe fo’o a yiane ve Zambe akiba, amu nnye a nga ve be bidi bite. Za aka’a mbamba éve’ela Yésus a liti bia ji! A ye’ele bia na bia yiane taté ye’elan ôsusua na bia di éyoñe bi ne étame nge a bôte befe. Mvuse ya valé, Yésus a nga bo na be ke ba kabe bôte bidi a bôte bese be nga di a jaé. Bidi bi nga bu’u, ve Yésus a nji yi na bi ndaman. Ajô te, a nga jô na be kôane bie éko éziñ asu na ba ye di bie éyoñ éfe. Yésus a nga liti bia mbamba éve’ela. A nga ye’ele bia na bia yiane yeme belane biôme biangan. Nge ô ne mbiaé, nyoñe’e éyoñe ya yé’é nkañete ôte a bone bôé a yene miñye’elane mi ne nyoñ été.

5. Bôte be nga bo aya éyoñe be nga yene mame Yésus a nga bo môs éziñ, a jé Yésus a nga bo mvuse ya valé?

 ⁵ Bôte be mbe fe’e ne vema a avale Yésus a mbe a ye’ele’e a mesimba a nga bo. Mbôle be mbe be yeme’e na Moïse a nga ka’ale na Zambe a ye lôme nkulu mejô a ne ngum aval, be nga yiane sili bebiene na: ‘Ye sa ke Yésus nnye a ne nkulu mejô ate nga?’ (Deut. 18:​15-18) Bôte be nga yiane simesane na Yésus a ye bo beta njô bôt, avale njôô da ye bo ngule ya ve ayoñ Israël ése bidi. Ajô te, be mbe be nga zu “bi [Yésus] na ba telé nye njô bôt.” (Jean 6:​14, 15) Nge Yésus a nga ye kañese na jam éte é boban, a nga ye liti na a nyoñe ngap a mame me pôlitik. Ve ye nde a nga bo nalé? Momo. Kalate Zambe a jô na Yésus a nga “kôlô a ke nkôl.” Akusa bo bôte be nga tindi nye na a bo de, Yésus a nji nyoñe ngap a mame me pôlitik. Ngo’o avale mbamba sikôlô bia nyoñ été!

6. Aval avé bi ne liti na bia kômbô vu éve’ela Yésus? (Fombô’ô fe fôtô.)

⁶ É ne été na bôte ba ye ke jô bia na bi ve be bidi a saé minkôkon a zene ya mesimba, nge jeñe na be telé bia ane bejô bôte bap. Ve, be ne tindi bia na bi nyoñe ngap a mame me pôlitik éyoñe bia su’u môte ba yene na nnye a ne kôme mame nge ke éyoñe bia bo vote. Ve Yésus a liti  bia ne fômelé jame bia yiane bo. A nga bene nyoñe ngap a mame me pôlitik, mvuse ya valé a nga jô na: “Éjôé jam é nji nyoñe ngap a mame ya si nyu.” (Jean 17:14; 18:36) Bekristene ya melu ma ba yiane bi ôsimesane Yésus a vu éve’ela jé. Mbôle bia suk Éjôé Zambe, bia kañete foé ya Éjôé éte a ye’elane na é zu. (Matt. 6:10) Bi tame beta zu kobô ajô ya asimba Yésus a nga bo éyoñ a nga ve bôte bidi, a yene jam afe bi ne yé’é été.

“ATINANE YA JAME YÉSUS A NGA BO A BELET”

7. Jé Yésus a nga bo, a minlômane mié mi nga yene jam éte aya? (Jean 6:​16-20)

⁷ Éyoñe Yésus a maneya ve nsamba bôte bidi, ane a nga jô beyé’é bé na be ke bet éfunga a bulan e Capernaüm. Émien a nga ke nkôl asu na a sa’ale bôte be mbe be kômbô’ô telé nye njôô. (Lañe’e Jean 6:​16-20.) Nté be nga too éfunga été, nde ngul ôkôs é nga bobane fufulu a beta mintyôa mi mañ. Mvuse ya valé, Yésus a nga wulu mañe yôp a zu koone be. Ane a nga jô Pierre na nye fe a wulu mañe yôp ane nye. (Matt. 14:​22-31) Ve nné ane Yésus a nga bet éfunga ane ôkôs ô nga tebe. Beyé’é be Yésus be nga bo ntindane ya jô na: “Ô ne fo’o Mona Zambe.” a (Matt. 14:33) Ve be nji yene nja ô mbe zañ asimba éte a asimba Yésus a nga bo asu nsamba bôt. Marc a beta jô mone jame nyi: ‘Minlômane mi nga kame jam éte beta nkaman, amu mi nji ke kôme wôk atinane ya jame Yésus a nga bo a belet, mi mbe mi ngenane mi jeñe’e mezene ya wô’ô jam ése.’ (Marc 6:​50-52) Be nji tu’a kôme wôk abime ngul avé Yéhôva a nga ve Yésus na a bo mesimba. Mon éyoñe mvuse ya valé, Yésus émien a nga beta kobô ajô asimba ya belet a nga bo a ve bia ñye’elan ôfe.

8-9. Amu jé nsamba bôt ô nga tôñe Yésus? (Jean 6:​26, 27)

⁸ Bôte Yésus a nga ve bidi be mbe be dañe’e beme mise minkômban a miñyiane miap ya minsôn. Aval avé? Môs ô nga tôñe valé, be nga koone na Yésus a minlômane mié be maneya ke. Nsamba bôt ô nga ke bete bifunga biziñe bi mbe bi so’o Tibériade na bia ke Capernaüm na wo ke wo tôñe Yésus. (Jean 6:​22-24) Ye be nga bo de amu be mbe be kômbô’ô yem abui mam a lat a Éjôé? Kokoo. Be nga dañe beme mise ve bidi. Aval avé bia yeme de?

⁹ Tame yene jam é nga boban éyoñe nsamba bôt ôte ô nga koone Yésus e fefele Capernaüm. Yésus a nga kate be ne kpwame na ba te bo de amu ba kômbô di. To’o be nga “di belet a jaé,” Yésus a nga jô na bidi bite bi mbe “bidi bia ndaman.” A nga jô be na be saé a ngul ése, ndembene ba ye bi “bidi bia tabe bi va’a ényiñe ya nnôm éto.” (Lañe’e Jean 6:​26, 27.) Yésus a nga jô na Ésa wé a ne ve be avale bidi éte. Nsamba bôt ôte ô mbe fe’e ne vema éyoñ ô nga wô’ô na bidi bi ne ve bôt ényiñe ya nnôm éto! Bidi bivé bi mbe ngule ya bo de, a aval avé bôte be mbe be vô’ôlô’ô Yésus be nga ye bi bie?

10. Jé bôte be mbe be yiane bo asu na be “bi ényiñe ya nnôm éto”?

¹⁰ Da yené ve ane bejuif be mbe be simesa’ane na ba yiane bo mame méziñ asu na be bi avale bidi Yésus a nga jô bie. Éko éziñe be mbe be simesa’an ajô ya  mame me mbe Metiñe me Moïse été. Ve Yésus a nga jô be na: “Jame Zambe a yi na mi bo nde di, na mi liti mbunane be nyu a nga lôm.” (Jean 6:​28, 29) Be mbe be yiane liti na ba buni nyu Zambe a nga lôm asu na be “bi ényiñe ya nnôm éto.” Yésus a mbe a kateya be jam éte. (Jean 3:​16-18, 36) A mvuse ya valé, a nga kate mame mefe bi ne bo asu na bi bi ényiñe ya nnôm éto.—Jean 17:3.

11. Aval avé bejuif be nga liti na be mbe be ngenane be beme’e ôsimesane wop bidi? (Besam 78:​24, 25)

¹¹ Bejuif bete be nji kañese ñye’elane Yésus a lat a mfefé “jame Zambe a yi na [be] bo.” Be nga sili nye na: “Za jame wo bo é ne asimba, ndembene bi ne yene de a buni wo?” (Jean 6:30) Be nga jô na melu me Moïse, bemvamba bap be nga di manne, nnye ate a mbe ane belet. (Néh. 9:15; lañe’e Besam 78:​24, 25.) Nalé a yené ne fômelé na, asimesane dap é mbe é ngenan é beme fo’o ve bidi ya minsôn. A mvuse ya valé, Yésus a nga kobô ajô ya “nya belete a so yôp,” nnye ate a selan a manne amu a ve ényiñe ya nnôm éto. (Jean 6:32) Be nji sili nye na a timine be jam éte, ve be nga dañe beme mise miñyiane miap ya minsôn aval é ne na, be nji wô’ô benya mejôô Yésus a mbe a jeñe’e na a kate be. Jé nkañete ôte ô ne ye’ele bia?

MAME BIA YIANE TELÉ ÔSU ÉNYIÑE JANGAN

12. Aval avé Yésus a nga liti jame da dañe mfi?

¹² Jean kabetôlô samane a ve bia beta sikôlô. Bia yiane dañe beme mise mangane mame ya nsisim. Te vuane na, Yésus a nga ngôné jam éte éyoñ a nga dañe meve’ele me Satan. (Matt. 4:​3, 4) A zene ya nkañete a nga bo nkôle yôp, Yésus a nga liti na é ne mfi ya yeme na bi bili miñyiane ya nsisim. (Matt. 5:3) A lat a jam éte, bi ne sili biabebiene na, ‘Ye avale ma nyiñe da liti na ma telé mame ya nsisim ôsu, minkômbane miame ke mvus’?

13. (a) Amu jé é nji bo abé ya bu’ubane bidi? (b) Melebe mevé bi nji yiane nyoñ éngbwemese? (1 Becorinthien 10:​6, 7, 11)

¹³ É ne mfi na bi ye’elan asu miñyiane miangane ya minsôn a jeñe na bi jalé mie. (Luc 11:3) Kalate Zambe a jô na é ne mvo’é na môt a ‘di a nyu,’ a tindi nleme wé na ô wô’ô mvaé ésaé jé, a na mame mete ma “so wo ya Zambe.” (Eccl. 2:24; 8:15; Jacq. 1:17) Ve bia yiane telé biôme bi mo été ja yiane bie. Nlômane Paul ô nga liti jam éte éyoñ ô nga tili bekristene be mbe be nyiñi’i bebé memane ya nta’ane mame bejuif. Ô nga kobô ajô mame me nga boban ayoñ Israël melu mvus a mame me nga bobane Nkôle Sinaï. Ô nga ve bekristen abendé na be nji yiane “kômbô bo mbia be mam, avale [bone be Israël] be nga bi nkômbane ya bo me.” (Lañe’e 1 Becorinthien 10:​6, 7, 11.) Yéhôva a nga bo asimba asu na a ve bone be Israël bete bidi. Ve amu mbia nkômbane wop ya di, be nga taté na ba yene na bidi bite bi ne abé nge ‘mbia jam’ asu dap. (Nlañan. 11:​4-6, 31-34) Éyoñe be nga kañ ényaka or, bone be Israël be nga liti na ba telé ajô bidi a menyu a mimvôman ôsu a lôte na be bo Yéhôva mewôk. (Nkôl. 32:​4-6) Paul a nga belane bive’ane bite bibaé asu na a ve bekristene be mbe be nyiñi’i memane ya nta’ane mame bejuif mbu 70 ya É.J. mebendé. Melu ma, bia fe bi nga nyiñe memane ya nta’ane mame wu, ajô te, bia  bo mvo’é éyoñe bia nyoñe ki melebe Paul a nga ve éngbwemese.

14. Jé Kalate Zambe a jô a lat a bidi mfefé émo?

¹⁴ Éyoñ a nga kobô ajô “belete ja yiane bia môse ya den,” Yésus a nga kobô fe ajô môse nkômbane Zambe wo ye bobane “si va aval ane wo bobane yôp.” (Matt. 6:​9-11, ayemé) Jam éte da bo na ô simesane jé? Kalate Zambe a liti na nkômbane Zambe a lat a si wo fombô fe mbamba bidi. Avale kalate Ésaïe 25:​6-8 a liti, bidi bia ye bo si ne vôô nat Éjôé Yéhôva. Kalate Besam 72:16 a jô na: “Abui bidi da ye bo si nyô mebôbône minkôle yôp.” Ye ô ne ôjeja’a ya yame bidi wo dañe nye’e, nge bo jam ô ngenane teke tame bo môs éziñ? Nge ô vaa de, wo ye fe yen ava’a ya bé mefube mindik a di bibuma ya été. (Ésa. 65:​21, 22) Môt ase ya si a ye bu’ubane mbamba be mame bete.

15. Bôte ba ye wômô mesoñe ba ye yé’é jé? (Jean 6:35)

¹⁵ Lañe’e Jean 6:35. Jé ja yange bôte be nga di belet a kose Yésus a nga ve? Ñwômane miñwuan, éko éziñe wo ye yene bôte béziñe ya be be. To’o be nji liti na be bili mbunane melu mvus, be ne wômô mesoñ. (Jean 5:​28, 29) Ve ba ye yé’é na be yem atinane ya bifia bi Yésus bi: “Me ne belete ya ényiñ. Môt ase a zu be ma a ye ke wô’ô zaé môs éziñ.” Da ye sili na be liti na ba buni ntañe Yésus, be too ndi na a nga ve ényiñe jé asu dap. Éyoñ éte, bôte ba ye wômô mesoñ a bone ba ye bialé ba ye yé’é benya mejôô a lat a Yéhôva a nsôñane wé. E volô bôte bevo’o na be bi mbamba élat a Yéhôva a ye soo bia abui mevak a dañe mbamba bidi bia ye di mfefé émo!

16. Jé bia ye yen ayé’é da zu?

¹⁶ Bia te yene ngabe jia ya nkañete bia koone wô e kalate Jean kabetôlô samane, ve Yésus a nga ye’ele abui mam afe a lat a “ényiñe ya nnôm éto.” Bejuif Yésus a nga kate mame mete be mbe be yiane kôme vô’ôlô mam a nga jô, bia fe bia yiane bo avale da. Ayé’é da zu bia ye ke ôsu a fase kalate Jean kabetôlô samane.