Nagkauyon ba ang Siyensiya ug ang Bibliya?
Tubag sa Bibliya
Oo. Bisag ang Bibliya dili teksbok sa siyensiya, tukma kini dihang maghisgot bahin niana. Tagda ang pipila ka pananglitan nga nagpakitang nagkauyon ang siyensiya ug ang Bibliya, apil ang mga detalye niini nga tukma sa siyensiya nga lahi ra kaayo sa gituohan sa daghan niadtong gisulat pa ang Bibliya.
Ang uniberso dunay sinugdanan. (Genesis 1:1) Pero matod sa karaang mga mitolohiya, ang uniberso wala lalanga kondili naporma ra gikan sa kagubot. Gituohan sa mga taga-Babilonya nga ang mga diyos nga nagpahimugso sa uniberso naggikan sa duha ka dagat. Ang ubang sugilambong nag-ingon nga ang uniberso naggikan sa higanteng itlog.
Matag adlaw, ang uniberso gikontrolar sa lohikal nga mga balaod sa kinaiyahan, dili sa kon unsa ray mahunahunaan sa mga bathala. (Job 38:33; Jeremias 33:25) Gitudlo sa mga mitolohiya sa lainlaing bahin sa kalibotan nga ang mga tawo way mahimo sa mga diyos nga sapoton ug usahay way kaluoy.
Ang yuta way gibitayan, o naglutaw sa kawanangan. (Job 26:7) Gituohan sa mga tawo kaniadto nga ang yuta lapad ug gipas-an sa usa ka higante o hayop, sama sa bupalo o pawikan.
Ang mga suba ug tubod naggikan sa alisngaw sa kadagatan ug sa uban pang tinubdan, nga mobalik sa yuta ingong ulan, niyebe, o ulan nga yelo. (Job 36:27, 28; Ecclesiastes 1:7; Isaias 55:10; Amos 9:6) Ang karaang mga Grego nagtuo nga ang mga tubig sa suba naggikan sa dagat nga nag-agos ilalom sa yuta, ug gituohan kini hangtod sa ika-18ng siglo.
Ang mga bukid motaas ug mohulpa, ug ang kabukiran karon nahimutang kaniadto ilalom sa dagat. (Salmo 104:6, 8) Pero matod sa pipila ka mitolohiya, ang hitsura sa kabukiran wala mausab sukad nga gihimo kini sa mga diyos.
Ang kahinlo importante sa kahimsog. Ang Balaod nga gihatag ngadto sa nasod sa Israel dunay mga lagda bahin sa pagpanghugas human makahikap ug patayng lawas, pagkuwarentinas niadtong may makatakod nga sakit, ug paglubong sa kinalibang sa tawo. (Levitico 11:28; 13:1-5; Deuteronomio 23:13) Pero sa mga Ehiptohanon kaniadto, usa sa ilang mga tambal nga ipahid sa samad sagolag kinalibang sa tawo.
May giingon ba ang Bibliya nga supak sa siyensiya?
Wala, kon atong susihon pag-ayo ang Bibliya. Aniay pipila ka kasagarang sayop nga pagtuo nga giingon kuno sa Bibliya bahin sa siyensiya:
Bakak: Giingon sa Bibliya nga ang uniberso gibuhat sulod sa unom ka adlaw nga tag-24 oras.
Tinuod: Walay gisulti ang Bibliya kon kanus-a gilalang sa Diyos ang uniberso. (Genesis 1:1) Dugang pa, ang mga adlaw sa paglalang nga gihisgotan sa kapitulo 1 sa Genesis maoy mga yugto sa panahon nga walay tinong gidugayon. Gani, ang tibuok yugto sa paglalang sa yuta ug langit gitawag usab nga usa ka “adlaw.”—Genesis 2:4.
Bakak: Giingon sa Bibliya nga unang gihimo ang mga tanom kay sa Adlaw aron mahitabo ang proseso sa photosynthesis.—Genesis 1:11, 16.
Tinuod: Gipakita sa Bibliya nga ang Adlaw, usa sa mga bituon sa “mga langit,” mas unang gihimo kay sa mga tanom. (Genesis 1:1) Sa unang “adlaw,” o unang yugto sa paglalang, ang planetang Yuta nahayagan sa diyutayng kahayag sa Adlaw. Apan sa ikatulong “adlaw” sa paglalang, diha nay igong kahayag nga milapos sa atmospera para sa proseso sa photosynthesis. (Genesis 1:3-5, 12, 13) Sa ulahi, ang Adlaw klaro nang makita gikan sa yuta.—Genesis 1:16.
Bakak: Giingon sa Bibliya nga ang Adlaw nagtuyok libot sa yuta.
Tinuod: Ang Ecclesiastes 1:5 nag-ingon: “Ang adlaw usab misilang, ug ang adlaw misalop, ug kini naghangos ngadto sa dapit diin kini mosilang.” Apan gihubit lang niini ang paglihok sa adlaw sumala sa makita gikan sa yuta. Bisan karon, dunay ekspresyon nga “pagsubang sa adlaw” ug “pagsalop sa adlaw,” pero nahibalo ta nga ang yuta mao ang nagtuyok libot sa adlaw.
Bakak: Giingon sa Bibliya nga lapad ang yuta.
Tinuod: Gigamit sa Bibliya ang ekspresyong “mga tumoy sa yuta” nga nagpasabot “sa kinalay-ang dapit sa yuta.” Pero wala kini magpasabot nga lapad o may tumoy ang yuta. (Luc. 11:31) Sa susama, ang ekspresyong “upat ka tumoy sa yuta” maoy simbolikong pagkasulti nga nagtumong sa tibuok yuta, sama sa paghisgot sa upat ka direksiyon sa kompas.—Isaias 11:12; Lucas 13:29.
Bakak: Giingon sa Bibliya nga ang sirkumperensiya sa usa ka lingin maoy tulo ka pilo sa diyametro niini, pero ang hustong value nga imultiplikar sa diyametro maoy pi (π), o mga 3.1416.
Tinuod: Ang sukod sa “inumol nga dagatdagat” sa 1 Hari 7:23 ug sa 2 Cronicas 4:2 nagpakita nga ang diyametro niini maoy 10 ka maniko ug kini nagkinahanglag 30 ka maniko nga pisi aron ikaliyok niini. Posible nga ang maong mga sukod mao ang kinadul-ang round number. Posible sab nga ang gisukod nga sirkumperensiya mao ang sulod sa dulang, ug ang gisukod nga diyametro mao ang gawas sa dulang.