TABANG ALANG SA PAMILYA | PAGMATUTO UG MGA ANAK
Panalipdi ang Imong Anak Gikan sa Pornograpiya
“Nahibalo mi nga peligroso ang pornograpiya. Pero wala mi maghunahuna kon unsa ka dali nga puwedeng ma-expose niini ang among anak nga babaye.”—Nicole.
Niining artikuloha
Ang angay nimong mahibaloan
Ang mga bata posibleng ma-expose sa pornograpiya. Sumala sa mga pagtuon, 11 ang average nga edad sa mga bata nga unang makakitag pornograpiya.
Ang mga bata posibleng makakita, makadungog, o makabasag pornograpiya bisag wala ni nila pangitaa. Pananglitan, makakita tingali silag pornograpiya samtang mag-research sila sa Internet o mogamit ug social media. O kaha naay porn nga mga advertisement nga mogawas samtang magdula silag video game online. Lainlaig format ang pornograpiya, ug kasagaran ani mga picture ug video. Pero dali na lang pod kaayo karon makabasa o makapaminaw ug audio recording sa pornograpikong mga estorya diha sa Internet.
Angay pod hinumdoman sa mga ginikanan nga ang ilang mga anak posibleng padad-an ug law-ay nga mga picture o video pinaagig messaging app. Base sa usa ka pagtuon sa kapig 900 ka batan-on, halos 90 porsiyento sa mga babaye ug halos 50 porsiyento sa mga lalaki ang miingon nga pirme silang padad-an sa ilang mga classmate ug mga picture ug video sa mga tawo nga naghubo.
Ang pornograpiya karon sagad bayolente. Ang pinakapopular ug daling ma-access nga pornograpiya karon sagad nagpakitag pagkabayolente, ilabina ngadto sa mga babaye.
Ang pornograpiya makadaot sa mga bata. Base sa mga pagtuon, ang mga bata nga na-expose sa pornograpiya dakog posibilidad nga:
moubos ang grado sa eskuwelahan
grabeng mabalaka, ma-depress, ug moubos ang ilang pagtan-aw sa kaugalingon
maghunahuna nga normal ra nga pugson ang uban sa pagpakig-sex
Ang punto: Ang mga bata dali rang maapektohan sa pornograpiya, ug ang mga ginikanan gyod ang makapanalipod nila.
Prinsipyo sa Bibliya: “Kining mga pulonga nga akong gisugo kanimo niining adlawa ibutang gayod sa imong kasingkasing, ug isilsil kini sa imong mga anak ug isulti kini dihang maglingkod ka sa imong balay, dihang maglakaw ka sa dalan, dihang maghigda ka, ug dihang mobangon ka.”—Deuteronomio 6:6, 7.
Kon unsaon nimo pagpanalipod ang imong anak gikan sa pornograpiya
Sayra kon unsay angay nimong mahibaloan. Hunahunaa kon kanus-a ug asa posibleng makakitag pornograpiya ang imong anak. Pananglitan, maka-Internet ba siya sa eskuwelahan nga walay magbantay niya?
Ang imong anak posibleng makakita o makadungog ug pornograpiya sa lainlaing paagi
Sayra ang mga safety feature sa iyang cellphone, ug kinahanglang pamilyar ka sa mga app nga iyang ginagamit ug sa mga games nga iyang ginadula. Pananglitan, naay mga messaging app nga naay “disappearing” message function, diin puwedeng mawala ang law-ay nga message, picture, o video human kini matan-aw. Nagkadaghan pod ang mga video game online diin ang mga player makatan-awg pornograpiya ug maka-virtual sex pa gani sulod sa dula.
“Ingong ginikanan makaingon ko: Kon ang imong anak naay smartphone, kinahanglang nahibalo ka kon unsaon ni paggamit, kon unsaon pag-set ang mga parental control diha sa iyang smartphone, ug kon unsaon nga ma-monitor nimo ang ginahimo sa imong anak diha sa iyang gadyet.”—David.
Prinsipyo sa Bibliya: “Ang kasingkasing sa naay pagsabot mokuhag kahibalo.”—Proverbio 18:15.
Himoa ang tanan aron dili ma-expose ang imong anak sa pornograpiya. Lihok dayon aron malikayan kana. Pananglitan: I-adjust ang setting sa cellphone sa imong anak, apil na ang tanang gadyet sa inyong balay aron ma-block ang law-ay nga mga content. I-activate ang mga parental control. Ug kinahanglang nahibalo ka sa tanang password sa imong anak.
“Nakita nako nga praktikal nga i-activate ang mga parental control sa among mga gadyet, limitahan ang mga programa nga ma-access sa akong anak sa among smart TV, ug mahibaloan ang PIN sa iyang smartphone.”—Maurizio.
“Wala nako tugoti ang akong mga anak nga lalaki nga motan-awg video kon sirado ang pultahan sa ilang kuwarto. Kon tingkatulog na, dili ko mosugot nga dad-on nila ang ilang gadyet sa ilang kuwarto.”—Gianluca.
Prinsipyo sa Bibliya: “Ang tawong maalamon makakita sa kapeligrohan ug molikay niana.”—Proverbio 22:3.
Andama ang imong anak. “Ang ubang ginikanan maglikay nga estoryahan ang ilang anak bahin sa pornograpiya, kay naghunahuna sila nga ang ilang anak dili gyod motan-aw niini,” miingon ang inahan nga si Flavia. Ang ubang ginikanan mabalaka pod, ‘Kon amo ning hisgotan, basig pangitaon ni sa among anak.’ Sayop ni nga panghunahuna. Tudloan sa maalamong mga ginikanan ang ilang anak kon unsa ka peligroso ang pornograpiya sa dili pa ma-expose ang ilang anak niini. Unsaon nimo na paghimo?
Tudloi ang mga bata kon unsay angay nilang himoon kon makakita silag law-ay nga picture o video. Pananglitan, puwede silang mopiyong o kaha palongon nila ang ilang gadyet. Ug ingna sila nga mosulti gyod sa imoha kon unsay ilang nakita o nadungog. a
“Bisag bata pa kaayo ang akong anak nga lalaki, giestoryahan na nako siya kon unsa ka delikado ang pornograpiya. Niadtong mga 11 pa iyang edad, naay porn nga mga advertisement nga mi-pop up sa dula nga iyang gi-download sa iyang smartphone. Sa mga ad, naay mga chat nga nag-invite niya nga mag-send siyag picture sa iyang kaugalingon. Kay nag-estorya na man mi daan kon unsay angayng buhaton, miduol dayon siya nako ug gisulti kon unsay nahitabo.”—Maurizio.
Prinsipyo sa Bibliya: “Bansaya ang bata sa dalan nga angay niyang subayon; bisag matigulang na siya dili siya motipas gikan niini.”—Proverbio 22:6.
Tabangi ang mas magulang nga mga bata nga masuklan ang tentasyon nga motan-aw, maminaw, o mobasag porn. Pananglitan, tabangi ang imong anak nga maghimog kasabotan. Ipasulat sa iyaha kon unsay iyang himoon kon makakita siyag porn ug kon nganong kadto ang iyang himoon. Ipasulat pod sa iya ang dili maayong resulta kon motan-aw siyag porn, sama anang mawad-an siyag pagtahod sa iyang kaugalingon, mawala ang pagsalig sa iyang ginikanan niya, ug madaot ang iyang relasyon sa Diyos. b
“Samtang managko ang mga bata, tabangi sila nga hunahunaon ang tagdugay nga epekto sa pornograpiya aron masuklan nila ang tentasyon nga motan-aw niana.”—Lauretta.
“Kon masabtan sa atong mga anak ang kapeligrohan sa pornograpiya ug kon unsay pagbati ni Jehova bahin niini, mas maprotektahan nila ang ilang kaugalingon.”—David.
Prinsipyo sa Bibliya: “Ang kaalam panalipod.”—Ecclesiastes 7:12.
Regular nga makig-estorya sa imong anak. Lisod tingaling tuohan pero ang mga bata gustong makig-estorya sa ilang ginikanan bahin sa sex, apil ang pornograpiya. “Gusto sa mga bata nga mas sayo ug mas kanunay kining hisgotan,” miingon si Dame Rachel de Souza, Children’s Commissioner for England. “Dihang estoryahan ang bahin sa sex, gusto sa mga bata nga ipahaom kini sa ilang edad samtang managko sila.”
“Samtang nagdako ko, naay mga topic nga wala gyod hisgoti sa akong ginikanan uban nako. Unta naestoryahan namo to. Karon nga usa na ko ka inahan, naningkamot ko nga regular nga maestoryahan ang akong mga anak bahin sa sex sa paagi nga komportable ra mi.”—Flavia.
Kon ang imong anak na-expose sa pornograpiya
Pabiling kalmado. Kon nakit-an nimo ang imong anak nga nagtan-aw, naminaw, o nagbasag pornograpiya, kontrolaha ang imong reaksiyon. Basin siya mismo naguol, nakurat, o nakonsensiya sa nahitabo. Kon masuko dayon ka, mas mosamot lang ang iyang gibati ug posibleng dili na siya motug-an nimo sa sunod.
Prinsipyo sa Bibliya: “Ang tawong may kahibalo magpugong sa iyang mga pulong, ug ang tawong may katakos sa pag-ila magpabiling kalmado.”—Proverbio 17:27.
Sayra kon unsa gyoy nahitabo. Imbes nga mohimo dayog konklusyon, pangutan-a ang imong anak aron mahibalo ka kon nganong nakakita siyag pornograpiya. Pananglitan, naa bay nagpadala niyag picture, o siya mismo ang nag-search ani? Kas-a ra ba ning nahitabo, o nakakita na siyag pornograpiya sa una? Naa bay content filter o parental control ang iyang gadyet? Kon naa, iya ba ning gi-off? Pero ayaw pod siya paulanig pangutana. Hinumdomi nga tumong nimo nga komportableng moestorya ang imong anak.
Prinsipyo sa Bibliya: “Ang naa sa kasingkasing sa usa ka tawo samag lawom nga katubigan, apan ang tawong may katakos sa pag-ila maoy motimba niini.”—Proverbio 20:5.
Lihok dayon. Pananglitan, kon nakakita siyag pornograpiya nga wala tuyoa, kinahanglan tingali nimong i-adjust ang mga parental control ug filter sa iyang gadyet.
Kon nahibaloan nimo nga nag-search siyag pornograpiya, disiplinaha siya sa mahigugmaong paagi. Palig-ona ang iyang tinguha nga likayan ang pornograpiya. Gamita ang mga teksto sama sa Job 31:1, Salmo 97:10, ug Salmo 101:3. c Ug ingna siya nga estoryahon nimo siya kada semana aron mahibaloan nimo kon unsa nay iyang nahimo ug kon naa pa bay gikinahanglan aron matabangan siya.
Prinsipyo sa Bibliya: “Ayaw palagota ang inyong mga anak, kondili padayon silang matutoa pinaagi sa disiplina ug tambag ni Jehova.”—Efeso 6:4.
a Para sa mga tip kon unsaon nimo pagpakig-estorya sa imong anak bahin sa sex nga haom sa iyang edad, tan-awa ang artikulong “Sa Unsang Paagi Matudloan sa Ginikanan ang Ilang mga Anak Bahin sa Sekso?”
b Para sa kon unsay puwedeng iapil sa kasabotan, tan-awa ang worksheet nga “Kon Unsay Himoon Aron Dili Ka Makakitag Pornograpiya.”
c Puwede pod ninyong hisgotan nga magkauban ang artikulong “Nganong Dili Angayng Motan-aw ug Pornograpiya?”
Basin Ganahan Pod Ka
KAMINYOON UG PAMILYA
Tudloi ang Imong mga Anak sa Paggamit ug Smartphone sa Maalamong Paagi
Bisan ang mga anak nga daghag nahibaloan bahin sa teknolohiya nagkinahanglan gihapon sa giya sa ginikanan maylabot sa maalamong paggamit ug smartphone.
TUBAG SA MGA PANGUTANA BAHIN SA BIBLIYA
Unsay Giingon sa Bibliya Bahin sa Pornograpiya ug Cybersex?
Kaylap na karon ang mga kalingawan nga makapukaw sa seksuwal nga gana. Nahimo ba kining dalawaton tungod sa pagkapopular niini?
MGA BATAN-ON NANGUTANA
Unsay Angay Nakong Mahibaloan Bahin sa Sexting?
Ikaw ba gipresyur sa pagpakig-sexting? Unsa ang dili maayong epekto niini? Ordinaryo ba lang kini nga pamirig-birig?
IMPORTANTENG MGA PAGTULON-AN SA BIBLIYA
Ang Pornograpiya ba Sala Batok sa Diyos?
Mabasa ba sa Bibliya ang pulong nga “pornograpiya”? Unsaon nato pagkahibalo kon unsay panglantaw sa Diyos bahin sa pornograpiya?