Kúna Enletin Sópwéch lón Manawom
Kúna Enletin Sópwéch lón Manawom
“Kopwe feiöch o fefeitä lon meinisin mine kopwe föri.”—JOS. 1:8.
IFA USUN KOPWE PÉLÚWENI?
Ifa úkúkún sópwéchún Salomon?
Paulus a enletin sópwéch lón menni napanap?
Ifa usun ka tongeni enletin sópwéch?
1, 2. (a) Met weween ewe mettóch sópwéch me ren chómmóng aramas? (b) Ifa eú alen óm kopwe etittina pwisin ekiekum usun ewe mettóch sópwéch?
MET weween án emén kúna feiéch are sópwéch lón manawan? Ika ka eisini aramas ena kapas eis epwe sókkópat met repwe pélúwen ngeni. Áwewe chék, chómmóng aramas ra ekieki pwe emén aramas mi watte néún moni, eáni wis tekia, are watte an sukul, i emén mi feiéch. Ekkóch ra apasa pwe ren án emén epwe sópwéch lón manawan, a lamot epwe wor an ririéch ngeni an famili, chiechian are chienan chón angang. Nge ren ekkóch chón angang ngeni Kot ra ekieki pwe emén a sópwéch ika pwe a wor wisan lón ewe mwichefel are uwaéch lón ewe angangen afalafal.
2 Nge en, met weween me reom án emén sópwéch lón manawan? Eú alen óm kopwe silei pélúwan kopwe makketiw iten ekkóch aramas ka ekieki pwe ra sópwéch lón manawer me ka ingeitiir me súfélitiir. Iir met sókkun aramas? Iir aramas mi wéúéch, iteféúló, are itetekia? Pélúwan me reom epwe pwári masouen letipom. Met ka aúcheani a tongeni emmweni met ka eáni kefil me met ka achocho ngeni.—Luk. 6:45.
3. (a) Met Josua a féri pwe epwe sópwéch lón manawan? (b) Met sipwele káé lón ei lesen?
3 Ewe ákkáeúin mettóch mi lamot ngenikich, weween sópwéch me ren Jiowa. Sia chék tongeni kúna manaw esemuch ika pwe sia sópwéch me ren ekiekin Jiowa. Lupwen Jiowa a ewisa ngeni Josua an epwe emmweni ekkewe chón Israel ngeni ewe fénú mi pwonetiw, a ereni an epwe álleani ewe allúk “lerän me lepwin” me apwénúetá met a makketiw lón. Iei met Kot a pwone ngeni: “Mürin kopwe feiöch o fefeitä lon meinisin mine kopwe föri.” (Jos. 1:7, 8) Iwe ka silei, pwe Josua a enletin sópwéch. Nge ifa usun kich? Ifa usun sipwe silei ika ach ekiek a tipeeú ngeni ekiekin Jiowa usun ewe mettóch sópwéch? Ren ach sipwe pélúweni ekkeei kapas eis, sipwe káé pwóróusen rúúemén mwán mi mak lón Paipel.
SALOMON, MI SÓPWÉCH LÓN MANAWAN?
4. Pwata Salomon a sópwéch lón manawan?
4 Salomon a fókkun sópwéch lón sókkópaten napanap. Pwata? Pún ren fite fite ier a niwokkusiti me álleasochisi Jiowa, me Jiowa a fókkun efeiéchú. Chechchemeni pwe atun Jiowa a ereni Salomon pwe a tongeni tingor met a mochen, Salomon a tingor an tipachem le emmweni ekkewe aramas. Jiowa a pélúweni an iótek ren an ese chék fang ngeni tipachem nge pwal wéún. (Álleani 1 King 3:10-14.) Án Salomon tipachem a “lapalap seni än ekewe aramasen ötiu me än ekewe chon Isip tipachem.” A iteféúló lein aramasen “ekewe mwü meinisin mi nom ünükün.” (1 King 4:30, 31) Salomon a pwal fókkun pisekisek. Iteiten ier a angei úkúkún 25 ton kolt, méén ena úkúkún kolt ikenái ina epwe eú billion chala! (2 Kron. 9:13) A fókkun sipeéch lón pekin business, kéwu imw me a pwal sipeéch le féri etipeeú lefiler me ekkewe ekkóch mwú. Lón ánein án Salomon tuppwél ngeni Kot, i a fókkun sópwéch.—2 Kron. 9:22-24.
5. Met Salomon a apasa usun chókkewe mi enletin sópwéch?
5 Minne Salomon a makkeei lón ewe puken Än Salomon Afalafal a pwáraatá pwe a eáni ekiek mi pwúng usun sópwéch. I ese ekieki pwe ekkewe chék mi wéúéch me itetekia ra tongeni sópwéch me pwapwa. A makkeei: “Üa silei pwe esap wor och a mürina lap seni än eman epwe pwapwa o föri mine a mürina lon fansoun manauan. Nge üa pwal silei pwe aramas meinisin repwe mongö o ün, repwe pwal pwapwa lon ar angang weires. Pwal iei eu lifang me ren Kot.” (SalAf. 3:12, 13) A pwal mirititi pwe ekkena sókkun feiéch ra chék tongeni atoto ngenikich pwapwa ika pwe a wor ach ririéch ngeni Kot. Salomon a apasa: “Oupwe rong ei kapasen lesopolan: Oupwe niueiti Kot o aleasochisi an kewe allük, pun iei a fichiti aramas meinisin.”—SalAf. 12:13.
6. Ifa usun pwóróusen Salomon a álisikich le weweiti met weween enletin sópwéch?
6 Ren fite fite ier Salomon a niwokkusiti me álleasochisi Kot. Ewe Paipel a apasa pwe “Salomon a echeni ewe Samol mi Lapalap o apwönüetä än Tafit saman we öüröür ngeni.” (1 King 3:3) Lón ánein fansoun an féri ena, a enletin sópwéch. Fán án Kot emmwen, Salomon a féri eú imwen fel mi lingemwarar fán iten fel mi enlet me a makkeei úlúngát puk lón Paipel. Pwúngún, kich sise tongeni féri ekkewe sókkun mettóch Salomon a féri. Nge án Salomon leenien áppirú le atun an we tuppwél ngeni Kot, a tongeni álisikich le weweiti met weween enletin sópwéch me met a lamot sipwe féri pwe sipwe sópwéch. Áwewe chék, Kot a emmweni Salomon an epwe mak usun wéú, tipachem, iteféúló, me péchékkúlen nemenem. Me ren chómmóng aramas ekkena mettóch ra asopwéchú aramas. Nge Salomon a apasa pwe chókkewe mi éttúres fán iten ekkena mettóch ra “chök turufi asepwäl,” are sótun angei ekkewe mettóch esap atoto ngeniir enletin pwapwa. Chókkewe mi tongei moni rese kan menemenéch ren met mi wor rer. Ra pwal lólileniesini péútúlóón wéúúr. Pwal och, ló, ló, ló, ekkewe ekkóch repwe wéúni wéúúr.—Álleani Än Salomon Afalafal 2:8-11, 17; 5:10-12.
7, 8. Ifa usun Salomon ese chúen tuppwél ngeni Jiowa, iwe, ifa mwirilóón?
7 Lupwen Salomon a chinnap, a úkútiw le álleasochisi Jiowa. Ewe Paipel a apasa: “Lupwen Salomon a chinlap, pwülüan kewe ra akulu lelukan pwe a fel ngeni ekewe koten ekis. Iwe, lelukan esap chüen unus ngeni ewe Samol mi Lapalap an we Kot epwe usun leluken Tafit saman we. . . . Iei usun Salomon a föri mine a ngau me fän mesen ewe Samol mi Lapalap.”—1 King 11:4-6.
8 Jiowa ese pwapwa ren Salomon me a ereni met mwirilóón an álleasolap. Kot a apasa: “Üpwe fokkun angei senuk ewe mwü o ngeni eman lein noum kewe nöüwis.” (1 King 11:11) Inaamwo ika Salomon a fen sópwéch lón sókkópaten napanap, nge lesópwólóón a eletipengawa Jiowa. Salomon ese chúen sópwéch pokiten ese chúen sópweló le féri ekkewe mettóch mi kon lamot lón manawan. I ese akkamwéchú an tuppwél ngeni Jiowa. Emén me emén leich a tongeni eis, ‘Upwe apwénúetá ekkewe lesen ua káé seni pwóróusen Salomon pwe upwe sópwéch?’
EÚ MANAW MI ENLETIN SÓPWÉCH
9. Pwata lape ngeni aramas ra ekieki pwe Paulus ese sópwéch?
9 Manawen ewe aposel Paulus a fókkun sókko seni manawen King Salomon. Paulus ese eáni ewe sókkun manaw mi kinamwe lón imwen king me anan me únúman ese usun enen emén king. (2 Kor. 11:24-27) Mwirin án Paulus etiwa Jesus usun ewe Messaia, ese chúen wor súfélún lón ewe lamalamen Jus. Iwe néúwisin ewe lamalamen Jus ra pwal mwo nge oputa. A kóturulong lón imwen fétek, kawet ngeni sáál me amúch, me mómmón ngeni faú. Paulus a apasa pwe i me pwiin kewe Chón Kraist ra kúna turunufas, koput me riáfféú mwáál. A pwal apasa: “Aia wewe ngeni mettoch lon lenien koturula, aia wewe ngeni limengauen ei fanüfan tori ikenai.”—1 Kor. 4:11-13.
10. Met popun eli aramas ra ekieki pwe Paulus a chék asolapaaló manawan?
10 Le átin Paulus we atun mi chúen iteni Saul, usun a kon feiéch. Usun itá nge a feito seni eú famili mi tekia. I a sukul ren Kamaliel, emén sense mi asúfél. Fite ier mwirin, Paulus a makkeei: “Üa fokun fefeitä lon ai angang ngeni ewe lamalamen chon Juta lap seni chomong piloi.” (Kal. 1:14) A fókkun angéch fósun Ipru me Krik. I pwal emén chón wilipos fán nemenemen ewe mwúún Rom, iwe, ena mettóch a efisi an epwe wor an pwúúng me angei ekkewe sókkun feiéch aramas ra kan aúcheani. Ika Paulus a achocho an epwe sópwéch lón ei fénúfan, mi tongeni wiliti emén mi pisekisek me itetekia. Iwe nge, a filatá eú manaw ekkewe ekkóch, me pwal mwo nge eli chón an we famili, ra ekieki pwe mi umwes. Epwe pwata?
11. Met Paulus a aúcheani lón manawan, me met a achocho ngeni? Pwata?
11 Paulus a tongei me mochen apwapwaai Jiowa. Ese mochen epwe emén mi pisekisek me iteféúló. Lupwen a káé ewe enlet, a poputá le aúcheani ekkewe mettóch lap ngeni aramas rese silei me áfánni, áwewe chék ren án Kraist asoren méén kepich, ewe angangen afalafal, me ewe ápilúkúlúkún manaw lón láng. Paulus a silei met Satan a apasa usun aramas. Satan a apasa pwe a tongeni okullu aramas seni ar angang ngeni Kot. Paulus a mirititi pwe a pwal tongeni awora álillis lón letelóón mwáállin alón Satan na. (Hiop 1:9-11; 2:3-5) Iwe Paulus a achocho ngeni an epwe sópweló le fel ngeni ewe Kot mi enlet fán tuppwél ese lifilifil met sókkun weires epwe tori. Ina och mettóch lap ngeni aramas lón ei fénúfan mi mochen repwe sópwéch, rese pwal áfánni.
12. Pwata ka filatá óm kopwe lúkúlúk wóón Kot?
12 Ka pwal usun chék Paulus le achocho ngeni ena mettóch? Sanne epwe mecheres ach sipwe tuppwél fansoun meinisin. Nge ika sia akkamwéchú ach tuppwél ngeni Jiowa, i epwe pwapwaitikich me efeiéchúkich. Ina met epwe atoto ngenikich enletin sópwéch. (SalF. 10:22) Sia tongeni kúna feiéch lón ei fansoun, me epwe pwal lapóló lón mwachkkan. (Álleani Markus 10:29, 30.) Iwe a lamot sisap lúkúlúk wóón ‘wöü epwe morola,’ nge fen wóón Kot ewe “mi fangesom ngenikich mettoch meinisin pwe sipwe feiöch ren.” Ika sia féri ena, sia tongeni lúkúlúk pwe sipwe kúna “ewe enletin manau” Kot a pwonei. (1 Tim. 6:17-19) Sia tongeni wesewesen lúkúlúk pwe mwirin ipúkú ier seni iei, pwal mwo nge engeréú ier are fen lap seni, sia tongeni lesékúriiti manawach me apasa, “Manawei a fen enletin sópwéch!”
IA A NÓM IE WOUM?
13. Met Jesus a apasa usun isoisen wéú?
13 Iei met Jesus a apasa usun wéú: “Ousap iseis wöümi fän püsin itemi won fanüfan, ia ekewe pwötür me parang ra atarela, nge chon solä ra atai o soläni. Nge oupwe iseis wöümi lon läng ia ekewe pwötür me parang resap tongeni atarela, nge chon solä resap tongeni atai o soläni. Pun ia wöümi a nom ie, ikenan lelukemi epwe pwal nom ie.”—Mat. 6:19-21.
14. Pwata esap eú alen mirit ach sipwe iseis wéúch wóón fénúfan?
14 Án emén ‘iseis wöün fän püsin itan won fanüfan,’ eli ese chék weneiti moni. Eli a pwal tongeni kapachelong ekkewe mettóch Salomon a mak usun me ekkewe mettóch aramas ra aúcheani, áwewe chék ren itetekia me péchékkúlen nemenem. Met Jesus a apasa a chék léllé me alon Salomon lón ewe puken Än Salomon Afalafal. Wéún ei fénúfan resap nómoffóch. Ka pwisin silei pwe ekkena mettóch ra tongeni taló are péútúló. Emén senseen sukul tekia itan F. Dale Bruner a uwawu meefian wóón alon Jesus kewe usun wéún fénúfan. A erá pwe iteféúló a mwittir móróló. Ikenái, emén mi iteféúló eli epwe mwittir ménúkúló. Emén mi watte néún moni lón ei ier eli lón enan ier epwe iteló. Iwe pokiten Jesus a tongei aramas a éúréúra ngeniir usun ewe ápilúkúlúkúngaw a kan fis pokiten mwittirin mórólóón itetekia. Ena sense a pwal apasa pwe chókkewe mi lúkúlúk wóón moni me itetekia ra kan lichippúng, nge Jesus ese mochen pwe néún kewe chón káé repwe lichippúng. Lap ngeni aramas ra tipeeú ngeni alón ena sense. Nge fitemén leir ra mut ngeni alon Jesus keei ar repwe wesewesen emmweni manawer? Nge en, kopwe mut ngeni alon Jesus epwe emmweni manawom?
15. Ifa ewe sókkun sópwéch a lamot sipwe achocho ngeni?
15 Ekkóch néúwisin lamalam ra afalafala pwe ese pwúng ika emén a achocho pwe epwe sópwéch manawan. Nge Jesus ese erá pwe sisap sótun achocho ngeni ach sipwe sópwéch. A apasa pwe néún kewe chón káé repwe achocho pwe repwe eáni ewe sókkun sópwéch mi enlet. A pese ngeniir ar repwe iseis ‘wöür lon läng’ ikewe ie epwe nónnóm tori feilfeiló. Ewe mettóch sia fókkun mochen, ina ach sipwe sópwéch me ren Jiowa. Alon Jesus kewe ra áchema ngeni aramas pwe emén me emén epwe pwisin filatá met epwe achocho ngeni lón manawan. Nge ren enletin met a nóm lón letipach, are ekkewe mettóch sia kon aúcheani, ikkena met sipwe achocho ngeni.
16. Met sia tongeni lúkúlúk wóón?
16 Ika sia filatá le angang weires pwe sipwe apwapwaai Jiowa sia tongeni lúkúlúk pwe epwe ngenikich ekkewe mettóch sia osupwangan. Fán ekkóch eli sipwe usun ewe aposel Paulus, esap wor met sipwe áni are únúmi. (1 Kor. 4:11) Nge mi lamot sipwe álleasochisi án Jesus ei kapasen fén: “Oute aureki o apasa, ‘Meeta sipwe ani?’ are ‘Meeta sipwe unumi?’ are ‘Meeta sipwe ufeni?’ Pun ekkewe re Jentail ra kukutta ekkeei mettoch meinisin, nge Sememi lang a sinei pwe mi wor ami osupwang ren ekkeei mettoch meinisin. Nge oupwe kuttafichi lom an mu o an pung; iwe, ekkeei mettoch meinisin repwap kapach ngenikemi.”—Mat. 6:31-33, TF.
KÚNA ENLETIN SÓPWÉCH
17, 18. (a) Met enletin sópwéch a lóngólóng wóón? (b) Met sópwéch ese lóngólóng wóón?
17 A lamot sipwe chechchemeni pwe enletin sópwéch ese lóngólóng wóón minne sia féri are aúcheach me wóón fénúfan. Enletin sópwéch ese pwal lóngólóng wóón wisach lón mwichefel. Iwe nge wisach lón ewe mwichefel neman a chék feito seni met wesewesen lóngólóngun sópwéch, ina ach álleasochis me tuppwél ngeni Kot, ewe a apasa: “Eu chök mettoch epwe fokun aüchea ren eman chon angang, pwe epwe allükülük ngeni an samol.” (1 Kor. 4:2) Me a lamot sipwe sóssópweló ach alúkúlúk, are tuppwél. Iei alón Jesus: “Iö epwe likitü tori lesopolan epwe küna manau.” (Mat. 10:22) Lupwen ekkewe mi tuppwél ra kúna manaw, iwe, epwe ffatoló pwe ra enletin sópwéch!
18 Enletin sópwéch a lóngólóng wóón ach tuppwél ngeni Kot, me meinisin kich sia tongeni tuppwél ngeni i ese lifilifil ika met nónnómun manawach. Ach tuppwél ese lóngólóng wóón úkúkún ach sukul, iteféúlóch, wéúch, tipachemach, sipeéchúch are tufichich. Lón fansoun ekkewe aposel, ekkóch néún Kot kewe aramas ra pisekisek nge ekkóch ra wéúngaw. Paulus a ereni ekkewe Chón Kraist mi pisekisek pwe repwe “föri mine a mürina” me “pisekisek lon ar föför mürina.” Ekkewe mi wéúéch me ekkewe mi wéúngaw “repwe angei ewe manau, iei ewe enletin manau.” (1 Tim. 6:17-19) A pwal ina usun ikenái. A suuk ngenikich met a pwal suuk ngeniir, me wisach a pwal léllé ngeni wiser, weween, sipwe akkamwéchú ach tuppwél me ‘pisekisek lon ach föför mürina.’ Ika ina, iwe, sipwe enletin sópwéch me ren ach we Chón Fératá me sipwe chengel pwe i a pwapwa rech.—SalF. 27:11.
19. Met kopwe féri pwe kopwe sópwéch?
19 Eli sise tongeni siwili ekiekin ei fénúfan usuch, nge sia tongeni siwili ach ekiek usun pwisin nónnómun manawach. Ese lifilifil met nónnómum, nge óm achocho pwe kopwe tuppwél ina sópwéchum. Kopwe pwapwa pún ese lus mwáál óm achocho. Jiowa epwe efeiéchuk lón ei atun, pwal tori feilfeiló. Kosap ménúki alón Jesus ei ngeni ekkewe Chón Kraist mi kepit: “Kopwe likitü le lükü, inamwo ika kopwe tolong lon mäla, iwe, üpwe ngonuk ewe mwärin manau.” (Pwär. 2:10) Chókkewe repwe kúna manaw esemuch, repwe wesewesen enletin sópwéch!
[Sasing lon pekin taropwe 14]
Chómmóng aramas ra ekieki pwe Saul epwe sópwéch lón ei fénúfan
[Sasing lon pekin taropwe 15]
Mwirilóón, Paulus a enletin sópwéch
