1. Pwata a lamot sipwe unusen lúkúlúk wóón án Kot Kapas?

 MI LAMOT emén chón káé Paipel epwe pwáraatá an lúkú pwe Paipel ina ewe Kapasen Kot me mwen an epwe tongeni fiti ewe angangen afalafal. A lamot meinisin kich sipwe pwáraatá ren minne sia féri me apasa pwe sia lúkú ewe Paipel. Lupwen sia unusen lúkúlúk wóón me néúnéúéchú lón ach angangen afalafal, sia tongeni álisi ekkewe ekkóch le silei Jiowa me kúna manaw esemuch.

2. Pwata sipwe kamwéchúnnúk wóón ekkewe mettóch sia fen káé?

² Ewe aposel Paulus a affata pwe a fókkun lamot ewe Kapasen Kot. Iei met a makkeei ngeni Timoty: “Kopwe chök kamwöchünük won mine ka kaiö,” weween epwe sópweló le apwénúetá met a káé. Ekkewe mettóch Timoty a fen káé, ikkena ekkewe pwóróus mi enlet lón Paipel mi amwékútú le eáni lúkú wóón ewe kapas allim. Minne sia káé seni Paipel a pwal tongeni apéchékkúlaló ach lúkú. Ewe Paipel a tongeni ‘atipachemakich’ pwe sipwe kúna manaw. (2 Tim. 3:14, 15) Met Paulus a apasa mwirin ena a pwáraatá pwe ewe Paipel a feito seni Kot. Nge met sia pwal tongeni káé seni 2 Timoty 3:16? (Álleani. *) (Ppii ewe pwóróus fan.) Sipwe pwóróus usun ei wokisin me apéchékkúla ach lúkú pwe meinisin áitien Jiowa kewe ra pwúng.​—Kölf. 119:128.

3-5. (a) Met chómmóng aramas ra féri lupwen ra rongorong án Petrus we afalafal lón ewe Pentikost, iwe, pwata a chúng letiper? (b) Met popun chómmóng lón Tesalonika ra etiwa ewe enlet? (c) Met chómmóng aramas ikenái ra kúna ren napanapen ach afalafal?

³ Jesus a ereni ekkewe chón Israel: “Üpwe tinala remi  soufos me soutipachem me sense.” (Mat. 23:34) Jesus a fós usun néún kewe chón káé. A áiti ngeniir ar repwe néúnéú án Kot we Kapas lón ar angangen afalafal. Lón Pentikost ier 33, ewe aposel Petrus a eáni eú afalafal ngeni eú mwichemmongún aramas lón Jerusalem me a aloni sókkópaten wokisin seni ewe Tesin Ipru. Lupwen ekkewe aramas ra rongorong án Petrus áweweei ekkeei wokisin, chómmóng ra fókkun niamam ren ekkewe féffér mi ngaw ra féri. Ra aier me tingorei Kot an epwe omusaaló ar tipis. Lón ena rán, órun úlúngát ngeréú me leir ra wiliti Chón Kraist.​—Föf. 2:37-41.

⁴ Sia pwal tongeni káé seni ewe aposel Paulus, i a afalafala ewe kapas allim lón ekkewe leeni towau seni Jerusalem. Lón Tesalonika, eú telinimw lón Masetonia, Paulus a fós ngeni ekkewe chón Jus mi fiti ar fel lón ewe sinakok. Lón úlúngát Sapat, Paulus a “kakapas ngeni ekewe aramas seni lon ekewe Toropwe mi Pin” pwe epwe ánneta ngeniir pwe a lamot ngeni Kraist an epwe kúna riáfféú me manawsefál. Ekkóch me lein ekkena chón Jus me pwal chómmóng chón Kriis ra wiliti chón lúkú.​—Föf. 17:1-4.

⁵ Chómmóng aramas ikenái ra kúna pwe sia tongeni néúnéú néúch Paipel pwe epwe ánneta minne sia asukula. Emén pwiich fin Kraist lón Switzerland a álleani eú wokisin lón Paipel lupwen a afalafal, iwe, ewe chón imw a eisini ika menni lamalam a fiti. Pwiich na a erá pwe i me chienan we, iir Chón Pwáraatá Jiowa. Ewe chón imw a erá pwe itá úrúrún epwe fen esilla pwe iir Chón Pwáraatá Jiowa, pokiten iir chék ra kan feito chuuri lón imwan me állea ngeni ewe Paipel.

6, 7. (a) Ifa usun chókkewe mi wisen asukula ewe mwichefel ra tongeni néúnéúéchú ewe Paipel? (b) Lupwen sia káé ngeni aramas ewe Paipel, ifa usun sipwe néúnéúéchú ewe Paipel?

⁶ Ifa usun sipwe néúnéúéchú ewe Paipel lupwen sia asukula aramas? Ika kopwe wisen eáni eú afalafal are ekkóch kinikin lón ekkewe mwich, filatá ekkewe wokisin lón Paipel kopwe néúnéú. Kosap chék apasawu masouen ewe wokisin are álleani ewe wokisin seni eché taropwe ka printinawu are seni eú kampiuter, nge kopwe fen álleani seni pwisin noum Paipel. Pesei ekkewe chón aúseling ar repwe pwal néúnéú néúr Paipel. Áweweei weween ekkewe wokisin me ifa usun repwe tongeni álisiir le ririéch ngeni Jiowa. Áeá ewe fansoun le áweweei án Kot we Kapas, lap seni óm kopwe eáni ekkóch kapas áwewe mi kon áweires are apwóróusa chék ekkóch pwóróus mi efisi án chón mwich repwe takir.

⁷ Met sipwe chechchemeni lupwen sia asukula néúch kewe chón káé Paipel? Lupwen sia káé ngeni emén, mi lamot sipwe túmúnúéchú ekkewe wokisin seni Paipel mi mak lón ewe puk. Tingorei ena chón káé an epwe álleani ekkewe wokisin. Iwe, lupwen sia áweweei ewe wokisin, mut ngeni ewe chón káé an epwe pwal uwawu meefian nge sisap chék wisen áweweei meinisin. Sisap pwal ereni met itá epwe lúkú are met epwe féri, nge sia tongeni eáni ekkewe sókkun kapas eis epwe álisi le weweiti met ewe Paipel a apasa. *

8. Met sókkun fiu a nóm lón inisin Paulus?

⁸ Ekkewe mwán mi ásimaw lón ewe mwichefel ra wisen apwúngú are fénéú chókkewe mi féri tipis. (1 Tim. 5:20; Tit. 1:13) Nge a pwal lamot ach sipwe pwisin fénékich. Paulus emén Chón Kraist mi múrinné mi eáni eú mwelien letip mi liméch. (2 Tim. 1:3) Nge a wor an fiu lón pwisin inisin. A erá: “Üa küna pwal eu allük a angang lon inisi, eu allük mi fiu ngeni ewe allük letipei a tipeeu ngeni, o a fötekiniei fän ewe allükün tipis.” Sipwe nengeni met mi lamot Paulus epwe féri pwe epwe tongeni fiu ngeni an kewe apwangapwang.​—Álleani Rom 7:21-25.

9, 10. (a) Ikkefa ekkewe apwangapwang eli a nóm ren Paulus? (b) Ifa usun Paulus a fiu ngeni an kewe apwangapwang?

 ⁹ Paulus ese affata an kewe apwangapwang, nge a erá pwe i mi fen “mwánesól,” emén mi arochongaw me ésúfélúngaw. (1 Tim. 1:13, NW) Paulus a fókkun kirikiringaw ngeni ekkewe Chón Kraist me mwen an wiliti emén Chón Kraist. A erá pwe a fókkun “lingeringeritiir.” (Föf. 26:11) Paulus a káé ifa usun epwe nemenifichi an song, nge ese mwáál fán ekkóch a chúen fiu ngeni an epwe nemeni meefian me an kapas. (Föf. 15:36-39) Met a álisi?

¹⁰ Lón néún we áechéén taropwe ngeni chón Korint, Paulus a áweweei met a féri an epwe fénéú are apwúngú pwisin i. (Álleani 1 Korint 9:26, 27.) A ánnefota le angang wóón an kewe apwangapwang me a fókkun fiu ngeniir. Ese mwáál, a kútta ekkewe kapasen fén lón Paipel, tingor án Jiowa álillis pwe epwe tongeni apwénúretá, mwirin a achocho úkúkún an tufich pwe epwe álleasochisiir. * Sia tongeni káé seni an leenien áppirú. Sia pwal fiu ngeni pwisin ach kewe apwangapwang.

11. Ifa usun sipwe pwisin ‘sotunikich’ iteitan ika sia chúen fetál lón ewe alen pwúng?

¹¹ Sisap ekieki pwe ese chúen lamot ngenikich ach sipwe fiffiu ngeni pwisin ach apwangapwang. Mi lamot sipwe pwisin ‘sotunikich’ iteitan pwe sipwe sileéchú ika sia chúen feffetál lón ewe alen pwúng. (2 Kor. 13:5) Lupwen sia álleani ekkewe esin wokisin usun chék Kolose 3:5-10, sia tongeni pwisin eisinikich: ‘Ua angang weires le fiu ngeni ai kewe apwangapwang? Are ua poputá le pwapwaiti ekkewe mettóch Jiowa a oput? Áwewe chék, ika ua tétá wóón Internet nge a piitá och Web site mi limengaw, ua mwittir sú seni? Are ua pwisin kútta ekkewe Web site mi limengaw?’ Ika sia ekieki ifa usun sipwe tongeni apwénúetá án Kot kewe kapasen fén lón manawach, sia tongeni “nenela o mamasafichi.”​—1 Tes. 5:6-8.

12, 13. (a) Met weween ach sipwe “apungano manauen aramas”? Ifa usun sipwe áppirú napanapen án Jesus áwena ekkóch mettóch? (b) Ika a lamot sipwe áwena emén, met sókkun kapas sipwe túmúnú seni?

¹² Lupwen ewe Paipel a fós usun “apungano manauen aramas,” a wewe ngeni ach áwena are aéchú och mettóch. Fán ekkóch sia áwena án emén wewengaweiti minne sia féri are apasa. Áwewe chék, ekkewe néúwisin lamalamen Jus ra esiita án Jesus kirekiréch ngeni ekkewe “chon ioni takises me chon tipis.” Iwe, Jesus a apwúngúúr ren an apasa: “Eman sousafei esap lomot ngeni aramas mi pöchökül, pwe a lomot ngeni chök ekewe chon samau. Oupwe feila o kütta wewen ei kapas lon ewe Toropwe mi Pin, ‘Üa mochen pwe aramas repwe eäni tong enlet, nge sap ar repwe asor man ngeniei.’” (Mat. 9:11-13) Jesus a pwal áwena ekiekin aramas usun Kot, ika I wesewesen ié. Fán mosonottam me kirekiréch, Jesus a áiti ngeni aramas pwe Jiowa i, ‘eman Kot mi eäni ümöümöch me kirikiröch, a songomang, a pwal wöün tong me allükülük.’ (Eks. 34:6) Iwe, chómmóng aramas mi tipetekison ra lúkú ewe kapas allim.

¹³ Mi lamot sipwe áppirú Jesus lupwen sia álisi aramas. Minne a mak lón 2 Timoty 3:16, ese wewe ngeni ach sipwe kapasechou ngeni ekkóch ren ach sipwe áwena mettóch. Esor ach pwúng me ren ewe Paipel ach sipwe fós ngeni emén nge sise ekieki met epwe meefi. Ika sia apwúngú emén fán arochongaw, ach kewe fós repwe “usun efoch ketilas a akinasa eman.” Sipwe ámeteki letipan me neman sisap tongeni álisi.​—SalF. 12:18.

14-16. (a) Ifa usun ekkewe mwán mi ásimaw ra tongeni “apungano manauen aramas” atun ra álisiir lón ar osukosuk? (b) Pwata a lamot ngeni ekkewe sam me in ar repwe néúnéú Án Kot Kapas le áwena mettóch lón ar famili?

¹⁴ Ifa usun sipwe mosonottam me kirekiréch lupwen sia néúnéú ewe Paipel le áwena  mettóch? Ekieki usun eú pean pwúpwúlú ra áninifengen iteitan. Ra tingor álillis seni emén mwán mi ásimaw. I esap fénér seni pwisin an ekiek are peni emén leir. Nge epwe áeá ekkewe kapasen emmwen lón Paipel pwe epwe álisiir le weweiti ifa usun repwe úkútiw seni ar ákkáninifengen. Epwe tongeni áeá ekkewe kapasen emmwen, áwewe chék ekkewe a mak lón ewe puk Met ewe Paipel A Wesewesen Apasa? lón sópwun 14. Lupwen ra pwóróusfengen wóón ekkena emmwen, ekkena rúúemén ra tongeni mirititi pwe a lamot ar repwe féri ekkóch siwil. Iwe, mwirin och fansoun, ena mwán mi ásimaw epwe eisiniir ika a múrinnéló ar riri, me epwe pwal awora ekkóch álillis ika mi lamot.

 ¹⁵ Ifa usun ekkewe sam me in ra tongeni álisi néúr kewe le apwungalo are áwena mettóch? Ekieki pwe a wor minefé chiechien noum we nengngin. Nge ka meefi pwe chienan na a kan eáni kefil mi ngaw. Akkomw, kopwe silei pwóróusen chienen noum we nengngin. Mwirin, ika ka chúen lólilen ren noum we, ka tongeni fós ngeni. Ka tongeni áeá ekkewe kapasen emmwen seni Paipel lón néúch we puk Questions Young People Ask​—Answers That Work, Volume 2 are ekkewe lón ewe Leenien Mas mi weneiti kúkkún me sáráfé. Mwirin kopwe awattei óm fansoun pwe oupwe nónnómfengen. Ka tongeni nengeniéchú ika ifa napanapan atun a fiti ewe angangen afalafal are atun oua nónnómfengen lón ámi famili. Ika ka mosonottam me kirekiréch atun ka fós ngeni noum we nengngin, i epwe meefi pwe ka tongei me áfánni. Ei mettóch epwe álisi le álleasochisi óm fén ngeni usun chiechian kewe me túmúnú an esap féri kefil mi ngaw lón pwisin manawan.

¹⁶ Nge pwal ié kewe sia tongeni álisiir? Fán mosonottam me kirekiréch, sia tongeni áwena ekiekin ekkewe ekkóch lupwen ra aúreki péchékkúlen inisiir, ra letipechou ren an péút seniir ar angang, are ra osukosuk ren och áitien ewe Paipel. Lupwen sia néúnéú án Kot we kapas le áwena mettóch, kich meinisin sia tongeni kúna sókkópaten feiéch.

17. Atun sia angei kapwúng, pwata sipwe etiwa fán kilisou?

¹⁷ Lón ewe Paipel ewe kapas “afanafana” lón 2 Timoty 3:16 a chómmóng weween. Mi tongeni wewe ngeni “fénéú,” “asukula,” “áwena,” me “apwúngú.” Ewe Paipel a apasa pwe sise pwapwa atun emén a apwúngúkich. Ren enletin a mmen weires ach kúna kapwúng. Nge lupwen sia etiwa me apwénúetá, sia tongeni manaweni eú manaw mi pwúng. (Ipru 12:11) Lap ngeni ekkewe Chón Kraist mi fen mwukóló ra erá pwe ar angei apwúng are emirit seni semer kewe me iner Chón Kraist a fókkun álisiir. Me ach etiwa án Jiowa apwúngúkich me ren ekkewe mwán mi ásimaw a álisikich le nónnóm lón ewe alen manaw.​—SalF. 4:13.

18, 19. (a) Pwata ewe kapasen fén lón Än Salomon Fos 18:13 a lamot fán iten ekkewe mwán mi ásimaw mi wisen apwúngú ekkewe ekkóch? (b) Epwe met meefien ewe chón tipis atun ekkewe mwán mi ásimaw ra tipepwetete me apwúngú i fán tong?

¹⁸ Ifa usun ekkewe mwán mi ásimaw me sam me in ra tongeni awora apwúng mi múrinné? Jiowa a mochen ekkewe Chón Kraist repwe féri ei angang fán pwúng. Weween pwe mi lamot sipwe áeá ekkewe kapasen emmwen lón Paipel lupwen sia apwúngú ekkewe ekkóch. Eú me leir a mak lón Än Salomon Fos 18:13: “Are eman aramas a pälüeni mwen esamwo rongorong, ina an tiparoch epwe pwal säw.” Iwe, lupwen emén a apwóróusa ngeni ekkewe mwán mi ásimaw usun án emén féri och tipis mi chou, iir repwe etittinaéchú pwúngún ewe pwóróus me mwen ar repwe eáni apwúng. (Tut. 13:14) Ren ar féri ena, ra eáni ar angangen apwúng fán pwúng.

¹⁹ Ewe Paipel a pwal erá pwe ekkewe mwán mi ásimaw repwe “tipepwetete” lón ar angangen apwúng. (Álleani 2 Timoty 2:24-26.) Pwúngún, án emén tipis a tongeni eitengawa Jiowa me eletipechou ekkóch aramas. Nge ika ewe mwán mi ásimaw a fénéú eménna fán song, iwe esap tongeni álisi. Ika a áppirú Kot me fós pwetete ngeni ewe chón tipis lupwen a apwúngú, iwe eli epwe mochen aier seni an tipis.​—Rom 2:4.

20. Ikkefa ekkewe kapasen emmwen mi lamot ekkewe sam me in repwe apwénúetá lupwen ra apwúngú néúr kewe?

²⁰ Mi pwal lamot ngeni ekkewe sam me in ar repwe apwénúetá án Paipel kewe kapasen emmwen lupwen ra apwúngú néúr kewe. (Ef. 6:4) Áwewe chék, met emén sam epwe féri ika emén a ereni pwe néún we át a féri och féffér mi mwáál? A lamot ewe sam epwe túmúnú pwe a sileéchú pwúngún ewe pwóróus me mwen an epwe apwúngú néún na. Lón eú familien Chón Kraist ese fich án emén epwe songongaw. Jiowa a “uren kirikiröch me tong,” me a lamot ekkewe sam me in repwe áppirú i lupwen ra apwúngú néúr kewe.​—Jas. 5:11.

21, 22. Lupwen ka álleani Kölfel 119:97-104, menni kinikin lón a tipeeú ngeni meefiom usun án Jiowa we Kapas?

²¹ Emén chón angang ngeni Kot a fen apasa ewe popun a aúcheani án Jiowa allúk. (Álleani Kölfel 119:97-104.) Ren an kákkáé Paipel, a tipachemeló me miritiló me a lapóló an weweéch. Lupwen a álleasochisi án Paipel kewe kapasen emmwen, a kúna túmún seni an esap mwáálliló usun met chómmóng aramas ra féri. A enletin pwapwaiti an kákkáé ewe Paipel me kúna feiéch lupwen a apwénúetá an kewe fén. A úppós le álleasochisi án Kot kewe allúk lón unusen manawan.

²² Ifa úkúkún aúchean ewe Paipel me reom? A tongeni álisuk le apéchékkúla óm lúkúlúk pwe Kot epwe apwénúetá minne a tipeni. A pwal mak lón, án Jiowa kewe kapasen fén mi tongeni túmúnuk óm kosap féfféri tipis me angei liwinin máló. Ka tongeni néúnéú le álisi ekkewe ekkóch ar repwe poputá le fetál lón ewe alen manaw me nónnóm lón. Mi lamot sipwe sópweló le nénnéúnéú ewe Paipel lón meinisin ekkeei napanap lón ach angang ngeni Jiowa, ach we Kot mi tipachem me tong.