Iyak emi ẹkotde okụn̄abak esinam nsio nsio uyom ekem akpan̄ utọn̄ man okop nte uyom oro ọkọtọde mme n̄kpọ afiak ebịne enye; emi esinam enye ọfiọk nte enye asan̄ade ke esịt mmọn̄ ye se idude ke n̄kann̄kụk esie. Nte okụn̄abak emi ibuo ebietde ekpeme (emi ntaifiọk ẹkotde Tursiops truncatus) esisan̄ade ọfiọk ebiet emi n̄kpọ odude ke idak mmọn̄ ke an̄wam ntaifiọk ẹbot n̄kpọ emi ẹkemede ndida ndiọn̄ọ se idude ke idak mmọn̄, emi ọfọnde akan se idude idahaemi, onyụn̄ ekemede ndinam se owo mîkemeke ndida se ikodude akpa nnam.

 Kere ise: Se okụn̄abak emi esinamde man ọfiọk ebiet emi n̄kpọ odude ke idak mmọn̄ esinam enye ekeme ndikụt iyak emi edịbede ke ntan ke isọn̄inyan̄, onyụn̄ anam enye ekeme ndidiọn̄ọ m̀mê se enye okụtde edi iyak m̀mê itiat. Udiana akwa prọfesọ emi ekerede Keith Brown ke Heriot-Watt University ke Edinburgh ke Scotland ọdọhọ ke okụn̄abak ekeme ndida ke n̄kpọ nte ikpat 33 ndiọn̄ọ m̀mê eti mmọn̄, mmọn̄ unụn̄, inịn̄e inịn̄e mmọn̄, m̀mê aranisọn̄ esịne ke drọm. Ntaifiọk ẹkpema ndibot mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam ndusụk se iyak emi esinamde.

 Mme anam ndụn̄ọde ẹma ẹdụn̄ọde nte iyak emi esinamde nsio nsio uyom ekem akpan̄ utọn̄ man okop nte uyom oro ọkọtọde mme n̄kpọ afiak ebịne enye ẹnyụn̄ ẹdomo ndibot n̄kpọ emi ekemede ndinam ukem se iyak emi esinamde. Mmọ ẹma ẹnam n̄kpọ emi ẹkemede ndida ndiọn̄ọ ebiet emi n̄kpọ odude ke idak mmọn̄; n̄kpọ emi ọniọn̄ ebe ikpat ita onyụn̄ ọdọn̄ọ n̄kpọ ilektrọnik emi awakde n̄kukọhọ etieti. Ẹsiyịri enye ke n̄kpọ kiet emi ẹsidade ẹyom n̄kpọ m̀mê ẹnam n̄kpọ efen ke isọn̄ mmọn̄. N̄kpọ oro ebiet bọmb idak mmọn̄. Ẹkenam n̄kpọ emi ẹkemede ndida ndiọn̄ọ ebiet emi n̄kpọ odude ke esịt mmọn̄ man ẹsida ẹse nte n̄kpọ etiede ke isọn̄inyan̄, ẹda ẹyom utọ n̄kpọ nte ikpọ urụk m̀mê esan̄ukwak emi ẹkebụkde ke isọn̄inyan̄, ẹnyụn̄ ẹse nte mmọ ẹtiede edi owo itụkke mmọ. Mbon oro ẹkebotde n̄kpọ emi ẹda ẹkụt ke enye eyenyene ufọn ọnọ mme kọmpeni aranisọn̄ ye gas ke ini iso. Akpana obufa n̄kpọ emi ẹkemede ndida ndiọn̄ọ ebiet emi n̄kpọ odude ke idak mmọn̄ anam ẹkeme ndikụt ebiet emi mme n̄kpọ ẹdude ke isọn̄inyan̄ ẹkan nte mbon oro ẹdude idahaemi ẹnamde. Emi ayan̄wam mme ọdiọn̄ ukwakutom ẹdiọn̄ọ mfọnn̄kan itie emi ẹkpenịmde n̄kpọ ekededi emi ẹyomde ndida nnam n̄kpọ ke idak mmọn̄, an̄wam mmọ ẹdiọn̄ọ mfịna ekededi ke n̄kpọ oro, ekpededi edi ata nịn̄i-nịn̄i nsiaha ke ukot ukwak emi omụmde itie usio aran emi odorode ke enyọn̄ mmọn̄ akama, mîdịghe edi se ifahade ke esan̄ukwak emi aranisọn̄ m̀mê gas esisan̄ade.

 Afo ekere didie? Ndi se isinamde okụn̄abak emi ibuo ebietde ekpeme ọfiọk ebiet emi n̄kpọ odude ke idak mmọn̄ okofoforo? Mîdịghe ndi ẹkebobot?