Ke ini Jesus okodude ke ikpehe n̄kan̄ Tyre ye Sidon, n̄wan Greece kiet ama edi edidọhọ enye an̄wam imọ. Se Jesus ọkọbọrọde mma oro eketie nte ke enye emen mbon emi mîdịghe mme Jew odomo ye “nditọ ebua.” Ebua ekedi kiet ke otu unam emi Ibet Moses ọkọdọhọde ke edehe. (Leviticus 11:27) Edi, ndi Jesus okososụn̄i n̄wan Greece oro ye mbon eken emi mîdịghe mme Jew?

Ihih. Ikọ Jesus okowụt ke enye ekenen̄ede oyom ndin̄wam mme Jew ini oro. Se enye okonyụn̄ ọdọhọde mme mbet esie edi oro. Ntem, Jesus ama etịn̄ n̄kpọ emi edinamde ikọ esie an̄wan̄a n̄wan Greece oro. Enye ọkọdọhọ ete: “Inenke ndimen udia nditọ ntop nnọ nditọ ebua.” (Matthew 15:​21-26; Mark 7:26) Mbon Greece ye mbon Rome ẹma ẹsinyene ebua ke ufọk sia mmọ ẹma ẹma ebua etieti; nditọwọn̄ ẹma ẹsinyụn̄ ẹma ndibre mbre ye ebua. Ntre, anaedi ekenenem mma oro ndikop Jesus etịn̄de aban̄a “nditọ ebua.” Ntak edi oro mma oro ọkọdọhọde Jesus ete: “Ih, Ọbọn̄; edi nditọ ebua ẹsikam ẹtan̄ n̄ken̄e udia emi ẹdon̄orede ke okpokoro mme eteufọk mmọ ẹduọn̄ọ ẹdia.” Jesus ama otoro mma oro ke mbuọtidem esie onyụn̄ anam idem ọsọn̄ eyen esie.​—Matthew 15:​27, 28.

Oyobio oro ọkọwọrọde ke inyan̄ ama anam ọsọn̄ ndiwat ubom oro ekemende Paul aka Italy. Ntre, Paul ama ọdọhọ mmọ yak ẹkûwọrọ kan̄a ke ebiet emi mmọ ẹkebetde. (Utom 27:​9-12) Ndi eti item ekedi oro?

Mme awat-inyan̄ ẹma ẹfiọk ke ndiwat ubom ke Inyan̄ Mediterranean ke ini etuep ekesidi edue-ukot-akpa-itọn̄. Ndien owo ikesikaha-ka n̄kpọ ke inyan̄ oro ọtọn̄ọde ke n̄kpọ nte November 15 esịm n̄kpọ nte March 15. Edi isan̄ emi Paul okoyomde ndika mi ke Italy akana edi ke September m̀mê October. Vegetius, ewetn̄wed eyen Rome emi okodude n̄kpọ nte isua 1,700 emi ekebede, ọkọdọhọ ke enyene ndusụk ọfiọn̄ emi ekesinemde-nem ndika isan̄ ke mmọn̄, onyụn̄ enyene ndusụk ọfiọn̄ emi owo mîkọfiọkke nte inyan̄ editiede, edi ndusụk ọfiọn̄ ikesifọnke-fọn ẹsịn iso ke inyan̄ oro. Enye ọkọdọhọ ke ata eti ini ndiwat Inyan̄ Mediterranean ekedi ọtọn̄ọde ke May 27 esịm September 14, edi ke owo ikesifiọkke nte inyan̄ editiede ọtọn̄ọde ke September 15 esịm November 11 ye March 11 esịm May 26. Paul ama ọdiọn̄ọ emi sia enye ama esiwak ndisan̄a inyan̄ oro n̄ka isan̄. Etie nte awat ubom oro ye andinyene ubom ẹma ẹfiọk emi n̄ko, edi mmọ ikokopke item Paul. Ubom oro ama esịp ke akpatre.​—Utom 27:​13-44.