Mbụk Eyouwem

Nditi Andibot Nnyịn Toto ke Uyen

NTE DAVID Z. HIBSHMAN OBỤKDE

“Edieke edide utịt uwem mi edi emi, mmenen̄ede nnyene idotenyịn nte ke mma nnam akpanikọ nnọ Jehovah. Mben̄e enye ese aban̄a David. Jehovah, mmọkọm fi mban̄a enye ye ndọ nnyịn. Ata utịbe utịbe, ata inem inem!”

KERE nte okotụkde mi ke idem ke ini n̄kokụtde akpatre uwetn̄kpọ emi ke n̄wed uwet n̄wetnnịm n̄kpọ n̄wan mi, ke mma n̄kobụk enye ke March 1992. Ọfiọn̄ ition kpọt ke mbemiso, nnyịn ima inam usọrọ ọyọhọ isua 60 nditi ini emi Helen odude ke utom uyọhọ ini.

Mmeti usen oro ke 1931 in̄wan̄în̄wan̄ emi ami ye Helen iketiede idiana kiet eken ke akamba mbono ke Columbus, Ohio, U.S.A. Helen ikesịmke kan̄a isua 14 ke emana, edi enye ama akam ọfiọk ufọn edinam oro akan mi. Helen ama owụt ifiopesịt oro enye ekenyenede ọnọ utom ukwọrọikọ ke ini enye ye eka esie emi ekedide ebeakpa ẹkekabarede ẹdi mme asiakusụn̄, nte ẹkotde mme ọkwọrọikọ uyọhọ ini eke Mme Ntiense Jehovah. Mmọ ẹma ẹkpọn̄ eti ufọkidụn̄ mmọ ẹka obio-in̄wan̄ ke usụk usụk United States ndikwọrọ ikọ.

N̄kpọ-Akpa Christian Mi

Ke 1910 ete ye eka mi ye n̄kpri nditọ mmọ iba ẹma ẹkpọn̄ n̄kan̄ edem usiahautịn Pennsylvania ẹka Grove City, ke ikpehe n̄kan̄ edem usoputịn obio oro. Mmọ ẹma ẹbọ ukeuke ufọk do ẹkpe ubak okụk ẹnyụn̄ ẹkabade ẹdi ifịk ifịk mme andibuana ke Reformed Church. Ibịghike ke oro ebede William Evans, Eyen Ukpepn̄kpọ Bible, nte ẹkesikotde Mme Ntiense Jehovah ini oro, ama awaha ekese mmọ. Papa, emi okodude ke ufọt ufọt iduọk isua 20 esie ini oro, ye Mama, emi ekekpride akan enye ke isua ition, ẹma ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ owo Wales emi eketiede ufan ufan mi ẹnyụn̄ ẹnọ enye ikot ẹte edi udia. Ikebịghike mmọ ẹma ẹnyịme akpanikọ Bible emi mmọ ẹkekpepde.

Man ẹdu ẹkpere esop, Papa ama ada ubon ọwọrọ idụn̄ ke n̄kpọ nte kilomita 40 aka obio Sharon.  Ndusụk ọfiọn̄ ke ukperedem, ke 1911 m̀mê 1912, Papa ye Mama ẹma ẹna baptism. Charles Taze Russell, akpa etieibuot Watch Tower Society, ọkọnọ utịn̄ikọ baptism. N̄kamana ke December 4, 1916, ke ini ete ye eka mi ẹma ẹkenyenyene nditọ inan̄. Ke ini n̄kamanade, ẹma ẹtọt ẹte: “Eyenete efen ẹdimade.” Ntem ke ẹkesio mi enyịn̄ oro, David, emi ọwọrọde “Edima.”

Ke ini n̄kedide urua inan̄ ke emana, ẹma ẹda mi ẹka akpa mbono emi n̄kodụkde. Ke ini eset oro, ete mi ye ikpọ nditọeka mi iren ẹma ẹsisan̄a ediwak kilomita ẹka mme mbono esop, ke adan̄aemi Mama ekesimende mi ye adiahaeka mi asan̄a ke ubomisọn̄. Mme mbono esop ẹma ẹsisịne ikpehe edinam usenubọk ye eke uwemeyo. Ke ufọk, nneme ekesiwak ndikọn̄ọ ke mme ibuotikọ ẹdude ke Enyọn̄-Ukpeme ye The Golden Age, akpa enyịn̄ Awake!

Ndibọ Ufọn Nto Nti Uwụtn̄kpọ

Ediwak mbonisan̄ ido ukpono, nte ẹkesikotde mme etịn̄ikọ oro ẹsan̄ade-san̄a ini oro, ẹma ẹsidi esop nnyịn. Mmọ ẹkesiwak nditie usen kiet m̀mê iba ye nnyịn. Etịn̄ikọ kiet emi n̄kemede nditi ekedi Walter J. Thorn, emi eketide Akwa Andibot enye ke ‘ini enye ekedide akparawa.’ (Ecclesiastes 12:1) Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, mma nsan̄a ye Papa n̄ka ndiwụt “Photo-Drama of Creation,” ndise oro enyenede ikpehe inan̄ ye nneme oro ẹmụmde ẹsịn ke usanikwọ emi aban̄ade mbụk ubonowo.

Okposụkedi Brọda Evans ye n̄wan esie, Miriam, mîkenyeneke nditọ, mmọ ẹma ẹkabade ẹdi ete ye eka ye eteete ye ekaeka eke spirit ẹnọ ubon nnyịn. William ekesikot Papa “Eyen,” ndien enye ye Miriam ẹma ẹsịn edu ukwọrọikọ ke ubon nnyịn. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ ikpehe ọyọhọ isua ikie 20, Brọda Evans ama afiak anam isan̄ aka Wales man emen akpanikọ Bible owụt mme owo ke n̄kann̄kụk Swansea. Ẹkediọn̄ọ enye do nte ọkwọrọikọ otode America.

Ke 1928, Brọda Evans ama ọkpọn̄ utom esie onyụn̄ ọtọn̄ọ ndikwọrọ ikọ ke obot West Virginia. Ikpọ nditọeka mi iren iba, Clarence emi ekedide isua 21 ye Carl emi ekedide isua 19, ẹma ẹtiene enye. Nnyịn iren mbinan̄ ima inam utom ukwọrọikọ uyọhọ ini ke ediwak isua. Ke akpanikọ, kpukpru nnyịn ima inam utom nte mme esenyịn oro ẹsan̄ade-san̄a eke Mme Ntiense Jehovah ke ini uyen nnyịn. Ke mîbịghike ekperedem eyeneka Mama, Mary, emi odude ke utịt utịt iduọk isua 90 esie idahaemi, ama ewet mi ete: “Kpukpru nnyịn iwụt esịtekọm didie ntem nte ke Brọda Evans ama enyene ifịk ọnọ utom ukwọrọikọ onyụn̄ edi Grove City!” Eyeneka eka nnyịn Mary edi owo efen oro eketide Andibot esie toto ke uyen.

Ndidụk Ikpọ Mbono

Papa ye Clarence kpọt ẹkekeme ndidụk enịm-mbụk akamba mbono Cedar Point, Ohio, ke 1922. Nte ededi, ke 1924 nnyịn ima inyene ubomisọn̄, ndien ofụri ubon nnyịn ẹma ẹka akamba mbono ke Columbus, Ohio. Ẹkeyom nnyịn nditọwọn̄ ida okụk oro ikafamde inịm idep udia nnyịn ke akamba mbono usen itiaita oro. Ekikere ete ye eka mi ekedi nte ke ana kpukpru owo ke ubon ẹkpep ndin̄wam idemmọ. Ntre nnyịn ima ibọk unen ye eku mbakara inyụn̄ inyene efọk ọkwọk, ndien akpaimọ nnyịn iren ima isinyam n̄wedmbụk n̄kpọntịbe.

Ke ini ama ekedisịm ndika akamba mbono ke Toronto, Canada, ke 1927, nnyịn ima inyene nsekeyen erenowo, Paul, emi ekedide ọfiọn̄ itiokiet. Ẹkenọ mi utom nditie ke ufọk n̄kpeme Paul ye un̄wam eyeneka eka mi oro ama ọkọdọ ndọ, ke adan̄aemi ete ye eka mi ẹkekade Toronto ye nditọ eken. Ẹma ẹnọ mi dollar duop, emi n̄kadade ndep obufa suit. Ẹma ẹkpep nnyịn kpukpru ini ndisịne  ọfọn̄ nte ọfọnde n̄ka mme mbono esop ndinyụn̄ nse mban̄a mme ọfọn̄ nnyịn.

Etisịm ini enịm-mbụk akamba mbono oro ke 1931 ke Columbus, Ohio, Clarence ye Carl ẹma ẹdọ ndọ ndien ke ẹkenam utom usiakusụn̄ ye iban mmọ. Mmọ kiet kiet ẹkedụn̄ ke ufọk oro ẹmende-men ẹsan̄a emi mmọ ẹkenamde ke idemmọ. Carl ọkọdọ Claire Houston emi otode Wheeling, West Virginia, ndien ntak edi oro n̄ketiede ye ekperedem eyeneka an̄wan Claire, Helen, ke akamba mbono Columbus.

Utom Uyọhọ Ini

Ke 1932, ke ini n̄kedide isua 15, mma n̄kụre ukpep ke akamba ufọkn̄wed, ndien ke isua oro eketienede mma nda akani ubomisọn̄ nsọk eyeneka mi Clarence, emi akanamde utom usiakusụn̄ ke South Carolina. Mma nsịn n̄wed eben̄e ndidụk utom usiakusụn̄ nnyụn̄ ntọn̄ọ ndinam utom ye Clarence ye n̄wan esie. Helen akanam utom usiakusụn̄ ini oro ke Hopkinsville, Kentucky, ndien mma n̄wet enye ke akpa ini. Ke ibọrọ, enye ama obụp ete: “Nte afo edi asiakusụn̄?”

Ke leta mi—emi Helen ekenịmde tutu esịm n̄kpa esie ke se ikperede isua 60 ke ukperedem—mma mbọrọ nte: “Ndi asiakusụn̄, mmonyụn̄ ndori enyịn ndika iso ndi.” Ke leta oro, mma ntịn̄ nnọ Helen nte n̄kedemede ekpri n̄wed oro The Kingdom, the Hope of the World nnọ mme ọkwọrọ ederi ye ikpọ mme ekpe-ikpe ke efakutom ukwọrọikọ mi.

Ke 1933, Papa ama anam ufọkisan̄ ọnọ mi—kpa ufọkisan̄ oro ekedide mita 2.4 ke uniọn̄, mita 2 ke ubom ye ibibene emi ẹkedade ọfọn̄ tent ẹfụk ẹkanade n̄kpri nnyan eto onyụn̄ enyenede window ke iso ye ke edem. Oro ekedi ekpri ebietidụn̄ mi ke isua inan̄ efen ke utom usiakusụn̄ mi.

Ke March 1934, Clarence ye Carl, iban mmọ, Helen ye eka esie, ami ye eyeneka n̄wan Clarence—nnyịn mbitiaita—ima ika edem usoputịn ndikodụk akamba mbono ke Los Angeles, California. Ndusụk mmọ ẹkesan̄a ẹnyụn̄ ẹde idap ke ufọkisan̄ mi. Ami n̄keside idap ke esịt ubomisọn̄, ke adan̄aemi mmọ eken ẹkebọde ufọkisen ke ukpe okụk. Sia ubomisọn̄ nnyịn ekenyenede mfịna, nnyịn ikedisịm Los Angeles ke ọyọhọ usen iba eke mbono usen itiokiet oro. Do, ke March 26, ami ye Helen ke akpatre ima ikeme ndiyarade uyakidem nnyịn nnọ Jehovah ke baptism mmọn̄.

Ke mbono oro Joseph F. Rutherford, etieibuot Watch Tower Society ini oro, ama osobo ye kpukpru mme asiakusụn̄ ke idemesie. Enye ama esịn udọn̄ ọnọ nnyịn, ọdọhọde ete ke nnyịn idi mme uko uko an̄wanaekọn̄ nnọ akpanikọ Bible. Ke edinam oro, ẹma ẹnam ndutịm ndinọ mme asiakusụn̄ un̄wam eke okụk man mmọ ẹkpekeme ndika iso ke utom ukwọrọikọ mmọ.

Ubọ Ukpep Kaban̄a Uwem

Ke ima ikọnyọn̄ mbono oro ke Los Angeles, kpukpru nnyịn ima ibuana etop Obio Ubọn̄ ye mme owo ke ofụri obio South Carolina, Virginia, West Virginia, ye Kentucky. Ediwak isua ke ukperedem Helen ama ewet aban̄a ini oro ete: “Esop ndomokiet ikodụhe ndiberi edem, m̀mê mme ufan ndin̄wam, koro nnyịn ikenen̄ede idi isenowo ke esenidụt. Edi idahaemi mmọdiọn̄ọ nte ke n̄kọbọ ukpep. Mma n̄kpep ekese.”

Enye ama obụp ete: “Nso ke ekpri n̄kaiferi akpada ini esie anam ke ama ọkọwọrọ ọkpọn̄ mme ufan ye n̄kann̄kụk esie? Nte ededi, enye ikenen̄ekede idiọk. N̄kemeke nditi nte akanam n̄kopde mfekuwem. Mma nsikot ekese n̄wed. Nnyịn ikedehede itre ndikot mme n̄wed Bible nnyịn ye ndikpep n̄kpọ. Mma nsịk n̄kpere eka mi, n̄kpepde nditịm okụk nnyịn n̄kama, ndidep n̄kpọ, ndikpụhọ ọkpọ  ubomisọn̄ emi ofụm okụrede, nditem udia, ndikịm ọfọn̄, ye ndikwọrọ ikọ. Ntuaha n̄kpọfiọk ndien n̄kpafiak nnam enye ye idatesịt.”

Helen ye eka esie ẹma ẹyụhọ ndidụn̄ ke ekpri ufọkisan̄ ke mme isua oro, okposụkedi eka esie ekenyenede eti ufọk. Ke ima ikọnyọn̄ mbono Columbus, Ohio, ke 1937, idem eka Helen ama etịm ọdiọk, ndien ẹma ẹmen enye ẹkenịm ke ufọkibọk. Enye ama akpa ke itieutom esie ke Philippi, West Virginia, ke November 1937.

Ndọ ye N̄kaiso Utom

Ke June 10, 1938, ami ye Helen ima idian ndọ ke mfefere usụn̄ ke ufọk emi enye akamanade ke Elm Grove, ekperede Wheeling, West Virginia. Edima Brọda Evans, emi ekemende ubon mi owụt akpanikọ ediwak isua mbemiso n̄kamanade, ọkọnọ utịn̄ikọ udianndọ. Ke udianndọ okụrede, ami ye Helen ima inam ndutịm ndifiak n̄kanam utom usiakusụn̄ ke n̄kan̄ edem usiahautịn Kentucky, edi ke akpade nnyịn idem, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndinam utom zone. Utom emi ama abuana edisan̄a nse mme otu Ntiense Jehovah ke n̄kan̄ edem usoputịn Kentucky ye ndusụk ikpehe Tennessee ndin̄wam mmọ ke utom ukwọrọikọ mmọ. Ke ofụri itie oro nnyịn ikakade ikese, mme utọ anditan̄a Obio Ubọn̄ oro n̄kpọ nte 75 kpọt ẹkedu.

Ke ini oro, ufreidụt ama etịmede ekikere ediwak owo, ndien n̄kodori enyịn nte ke ibịghike ẹyesịn mi ke ufọk-n̄kpọkọbi ke ntak edida san̄asan̄a Christian mi. (Isaiah 2:4) Nte ededi, ke ntak mbụk utom ukwọrọikọ mi, mma mbọ n̄wed nto ufọkutom usịn enyịn̄ ke n̄wed ekọn̄ emi ọkọnọde mi unyịme ndika iso ke utom ukwọrọikọ uyọhọ ini.

Ke ini nnyịn ikọtọn̄ọde utom oro ẹsan̄ade-san̄a, ekpere ndidi kpukpru owo ẹketịn̄ ẹban̄a nte nnyịn ikekpride. Ke Hopkinsville, Kentucky, Christian eyenete an̄wan kiet ama enen̄ede afat Helen onyụn̄ obụp ete: “Nte afo emeti mi?” Helen ọkọnọ enye ikọ ntiense ke 1933 ke ufọkurua ebe esie ke idụt oro. Enye ekedi andikpep ke ederi nditọwọn̄, edi ke ama okokot n̄wed oro Helen ọkọnọde enye, enye ama ada ke iso otu nditọ ukpepn̄kpọ esie ekpe ubọk ke ndikekpep mmọ mme ukpepn̄kpọ oro mîkemke ye Bible. Ke ama ekesịn n̄wed ọkpọn̄ ufọkabasi oro, enye ama ọtọn̄ọ nditan̄a akpanikọ Bible ke n̄kann̄kụk esie. Ami ye Helen ima inam utom ke n̄kan̄ edem usoputịn Kentucky ke isua ita, ndien eyenete an̄wan oro ye ebe esie ẹma ẹnam ufọk mmọ etie nte ufọk nnyịn.

Ke ini oro nnyịn ikesinyene ekpri mbono n̄kann̄kụk, ndien A. H. Macmillan ekese aban̄a kiet ke otu mbono oro. Enye ama odụn̄ ye ete ye eka Helen ke ini Helen ekedide eyenọwọn̄, ntre ke ini mbono emi, enye ekemek ndidụn̄ ye nnyịn ke ufọkisan̄ nnyịn emi ọkọniọn̄de ke mita ition, emi ikenyenede bed kiet efen. Enye n̄ko ama eti Akwa Andibot enye ke ini enye ekedide akparawa, ke ndikayak uwem esie nnọ Jehovah ke 1900, ke ini ekedide isua 23.

Ke November 1941 ẹma ẹtre utom nditọete oro ẹsan̄ade-san̄a ke ibio ini, ndien ẹma ẹnọ mi n̄kanam utom nte asiakusụn̄ ke Hazard, Kentucky. Ini kiet efen nnyịn ima ifiak inam utom ye eyeneka mi Carl ye n̄wan esie, Claire. Mi Joseph Houston, eyen eyeneka Helen, ama adiana ye nnyịn onyụn̄ ọtọn̄ọ ndinam utom usiakusụn̄. Enye ama aka iso ke utom uyọhọ ini ke se ikperede ndisịm isua 50, akpade ke mbuari ke ntak udọn̄ọ ifehesịt ke 1992 ke adan̄aemi akanamde utom ke ibuot itieutom ofụri ererimbot eke Mme Ntiense Jehovah ke Brooklyn, New York.

Ke 1943 ẹma ẹnọ nnyịn ikanam utom ke Rockville, Connecticut. Emi ekedi, yak ndọhọ, ererimbot efen ọnọ mi ye Helen koro ndikwọrọ ikọ ke edem usụk ama emehe nnyịn. Ke Rockville, Helen ama esinịm se iwakde ibe ukpepn̄kpọ Bible 20 ke urua. Nte ini akade, nnyịn ima ibọ ekpri ubet ke ukpe okụk ida inam Ufọkmbono Obio Ubọn̄, ndien ẹma ẹtọn̄ọ ekpri esop.

Ke adan̄aemi ikanamde utom ke Rockville, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndikodụk ọyọhọ otu ition eke Ufọkn̄wed Enyọn̄-Ukpeme Ukpep Bible eke Gilead ke South Lansing, New York. Ke inemesịt, nnyịn ima ikụt nte ke Aubrey ye Bertha Bivens, ẹmi ikedide ufan toto ke ini ikanamde utom usiakusụn̄ ke Kentucky, ẹdidi nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ nnyịn.

Ufọkn̄wed ye Obufa Utom Nnyịn

Okposụkedi nnyịn ikosụk idide n̄kpri owo, ata ediwak nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ nnyịn ẹma ẹkam ẹkpri ẹkan nnyịn. Ih, mmọ ẹketi Akwa Andibot mmọ ke ini uyen mmọ. Edinam ukụre ukpep nnyịn ekedi ke July 1945, nte Ekọn̄ Ererimbot II akasan̄ade ekpere utịt. Ke adan̄aemi ikebetde ndibọ utom isụn̄utom nnyịn, ikanam utom ye Esop  Flatbush ke Brooklyn, New York. Ke akpatre, ke October 21, 1946, nnyịn ye nsan̄a ubet ukpepn̄kpọ nnyịn itiokiet en̄wen esịnede Aubrey ye Bertha Bivens, ima ife ke ubomofụm ika obufa ebietidụn̄ nnyịn ke Guatemala City, Guatemala. Ke ini oro, Mme Ntiense Jehovah ikawakke isịm 50 ke ofụri idụt Ufọt Ufọt America oro.

Ke April 1949 ẹma ẹnọ ndusụk nnyịn ika Quetzaltenango, udiana obio emi okponde onyụn̄ ọwọrọde etop akan ke idụt oro. Obio emi ọtọn̄ọ ke enyọn̄ mmọn̄ ọdọk esịm se ikande mita 2,300, ndien ofụm otode enyọn̄ obot edi mbịtmbịt inyụn̄ ikamake mbio. Helen ama etịn̄ ibio ibio aban̄a utom nnyịn mi, ewetde ete: “Ekedi ifet ọnọ nnyịn ndikwọrọ ikọ ke ata ediwak obio ye obio-in̄wan̄. Nnyịn iyedemede idap ke n̄kpọ nte n̄kanika inan̄ usenubọk inyụn̄ idụk bọs (emi ẹkesiwakde ndida ọfọn̄ tent mfụk utu ke ndinyene mme window) ika obio odude nsannsan. Nnyịn iyọkwọrọ ikọ do ke n̄kpọ nte hour itiaita mbemiso ifiakde inyọn̄ ke mbubịteyo.” Mfịn mme esop ẹdu ke ediwak ebiet ẹmi, esịnede itiokiet ke Quetzaltenango.

Ibịghike ẹma ẹyom mme asiakusụn̄ ẹkenam utom ke Puerto Barrios ke Mbenesụk Caribbean, ọyọhọ obio ita oro okponde akan ke Guatemala. Aubrey ye Bertha Bivens, ndima nsan̄a nnyịn, ẹmi nnyịn ikanamde utom ọtọkiet ke isua ition ke Guatemala, ẹma ẹdu ke otu mbon ẹmi ẹkesion̄ode ẹka obufa efakutom emi. Edidian̄ade oro ama abiak nnyịn onyụn̄ enịm ukpọk ufan̄ ke uwem nnyịn. Sia okosụhọde ami ye Helen kpọt ke ufọkidụn̄ isụn̄utom, nnyịn ima iwọrọ ikodụn̄ ke ekpri ubet. Ke 1955, ami ye Helen ima ibọ obufa utom ndika obio Mazatenango emi eyo etịmde ofiop. Ekpri eyeneka mi, Paul, ye n̄wan esie, Dolores, ẹmi ẹkekụrede ukpep ke Gilead ke 1953, ẹma ẹnam utom do ibio ibio ini mbemiso nnyịn ikesịm.

Ke 1958 nnyịn ima inyene Ntiense ẹwakde ẹbe 700, esop 20, ye circuit ita ke Guatemala. Ami ye Helen ima ifiak inam utom ẹsan̄ade-san̄a, ikade ikese n̄kpri otu Ntiense ye esop ifan̄ ẹkedude do, esịnede enye oro odude ke Quetzaltenango. Ekem, ke August 1959, ẹma ẹnọ nnyịn ikot ndifiak n̄ka Guatemala City, ke ebiet emi nnyịn ikodụn̄de ke ọfis n̄kọk itieutom. Ẹma ẹnọ mi utom ndinam ke n̄kọk itieutom, ke adan̄aemi Helen akakade iso ke utom isụn̄utom ke isua 16 oro ẹketienede. Ekem enye n̄ko ama ọtọn̄ọ ndinam utom ke ọfis n̄kọk itieutom.

Mme Edidiọn̄ Efen Efen

Ediwak isua ẹmi ẹkebede eketie nte ke ami n̄kesidi andikpri n̄kan ke otu mbon oro ẹnamde n̄kpọ Jehovah. Idahaemi ami nsiwak ndidi andikpon n̄kan, nte ekedide ke ini n̄kodụkde ufọkn̄wed n̄kọk itieutom ke Patterson, New York, ke 1996. Kpa nte n̄kọbọde ekese un̄wam nto n̄kani owo ke ini uyen mi, edi ifet mi ke mme isua ndondo emi ndin̄wam ediwak uyen ẹmi ẹyomde nditi Andibot mmọ ke ini uyen.

Jehovah ke an̄wan̄a edidiọn̄ ofụk ikọt esie mi ke Guatemala. Ke 1999 se ibede esop 60 ẹkedu ke Guatemala City. Ndien ediwak esop efen efen ẹdu ke edem edere, edem usụk, edem usiahautịn, ye edem usoputịn, ye ediwak tọsịn mme anditan̄a eti mbụk Obio Ubọn̄ Abasi. Mme anditan̄a Obio Ubọn̄ ẹmi mîkesịmke 50 ke ini ikebehede do ke n̄kpọ nte isua 53 ẹmi ẹkebede ọmọkọri ebe 19,000!

Ediwak N̄kpọ Ndiwụt Esịtekọm Mban̄a

Owo ndomokiet idụhe emi mînyeneke mfịna ke uwem, edi nnyịn imekeme nditop “mbiomo [nnyịn nnọ] Jehovah” kpukpru ini. (Psalm 55:22) Enye esiwak ndisọn̄ọ nnyịn idem ebe ke un̄wam ẹtode mme ima ima nsan̄a. Ke uwụtn̄kpọ, isua ifan̄ mbemiso n̄kpa esie, Helen ama ọnọ mi ekpri n̄kpọ ndudiọn̄ emi ẹkewetde itien̄wed Mme Hebrew 6:10: “Abasi ikwan̄ake nte efrede utom fo ye ima emi afo enyenede ọnọ Enye ke emi afo akanamde n̄kpọ  ọnọ ikọt Esie onyụn̄ osụk ananam.”—Weymouth.

Ekpri n̄wed emi enye akadiande okot ke ibio ibio ete: “Edima mi, idụhe se n̄kemede ndinọ fi, ibọhọke OFỤRI IMA MI . . . Itien̄wed emi enen̄ede odot ye afo, ndien nyom afo odori enye ke okpokoro ukotn̄wed fo, idịghe koro ami n̄kọnọ fi, edi koro enye enyene n̄kpọ ndinam ye afo ke ediwak isua utom fo.” Tutu esịm mfịn emi, n̄kpọ ndudiọn̄ oro odoro ke okpokoro ukotn̄wed ọfis mi ke n̄kọk itieutom Guatemala.

Ami mmanam n̄kpọ Jehovah toto ke uyen, ndien idahaemi ndude ke mme isua usọn̄ mi, mmọkọm Jehovah ke ndinọ mi nsọn̄idem oro ayakde nse mban̄a udeme utom mi. Ke ini nnamde edikot Bible ofụri ini, mmesikụt mme itien̄wed Abasi ẹmi n̄kerede ke edima Helen mi okpokodụri udịm ke idak ke Bible esie. Emi ama etịbe ọnọ mi ke ini n̄kafiakde n̄kot Psalm 48:14: “Koro Abasi emi edide Abasi nnyịn ke nsinsi: enye ayada nnyịn usụn̄ tutu esịm ke n̄kpa.”

Edi n̄kpọ inemesịt ọnọ mi ndibuana ye mbon efen ndise usen ediset ke n̄kpa emi mme owo eke kpukpru idụt ke isọn̄ ẹdidarade nte mbon ima mmọ ẹsetde ke n̄kpa ẹdidu ke obufa ererimbot. Nso idotenyịn ke emi edi ntem! Nso mmọn̄eyet idatesịt edisiaha owo ntem ini oro nte nnyịn itide ite ke Jehovah ke akpanikọ edi Abasi “emi ọdọn̄de mbon nsụkidem esịt”!—2 Corinth 7:6.

[Ndise ke page 25]

Oto ufien aka nnasia ọtọn̄ọde ke enyọn̄ enyọn̄ ubọk ufien: Mama, Papa, eyeneka ete mi Eva, ye nditọeka mi iren Carl ye Clarence, 1910

[Mme ndise ke page 26]

Ye Helen ke 1947 ye ke 1992