1. Nso iwụt ke Jesus akada Obio Ubọn̄ Abasi ke ata akpan n̄kpọ?

JESUS ama esinen̄ede ama nditịn̄ mban̄a Obio Ubọn̄ Abasi. Bible owụt ke enye ama esikwọrọ aban̄a Obio Ubọn̄ Abasi akan n̄kpọ en̄wen ekededi. Enye ama asiak Obio Ubọn̄ Abasi akan utịm ike-100 ke ukwọrọikọ esie. Emi owụt ke enye akada Obio Ubọn̄ Abasi ke ata akpan n̄kpọ.—Kot Matthew 12:34.

2. Nnyịn ikere ke owo ifan̄ ẹkedu ke ini Jesus ọkọnọde ewụhọ oro odude ke Matthew 28:19, 20, ntak emi ikerede ntre? (Se ikọ idakisọn̄.)

² Ke Jesus ama ekeset ke n̄kpa, enye ama osobo ye se ibede owo 500. Nte ini akakade, mmọ ẹma ẹkabade ẹdi mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄. (1 Cor. 15:6) Etie nte ini emi ke Jesus ọkọnọ ewụhọ ete ẹkwọrọ etop Obio Ubọn̄ ẹnọ “mme owo ke kpukpru idụt.” Ikememke ndinam emi ini oro. * Jesus ọkọdọhọ ke ẹyenam  utom emi “tutu esịm akpatre ini editịm n̄kpọ emi.” Ndien ke ẹnam utom oro mfịn. Afo nditiene n̄kwọrọ ikọ mfịn anam se Jesus eketịn̄de osu.—Matt. 28:19, 20.

3. N̄kpọ ita ewe ẹn̄wam nnyịn ikwọrọ eti mbụk?

³ Ke Jesus ama ọkọnọ ewụhọ ete ẹkwọrọ ikọ, enye ama ọdọhọ ete: “Ami ndodu ye mbufo.” (Matt. 28:20) Emi ọwọrọ ke Jesus edida mme mbet esie usụn̄ ẹkwọrọ ikọ ke ofụri ererimbot. Abasi ọnọ nnyịn “kpukpru nti n̄kpọ” oro ẹdin̄wamde nnyịn inam utom emi. (Heb. 13:20, 21) Ke ibuotikọ emi, iyeneme ita ke otu nti n̄kpọ emi: (1) mme n̄kpọ oro ẹnọde nnyịn ida ikwọrọ ikọ, (2) nsio nsio usụn̄ oro isidade ikwọrọ ikọ, ye (3) ukpep oro ibọde. Ẹyak ibem iso ineme mme n̄kpọ oro idade ikwọrọ ikọ ke isua 100 emi ẹbede mi.

4. Ntak emi nnyịn idade nsio nsio n̄kpọ ikwọrọ ikọ?

⁴ Jesus ekemen “ikọ obio ubọn̄” odomo ye n̄kpasịp emi ẹsuande ke nsio nsio orụk isọn̄. (Matt. 13:18, 19) Ọtọin̄wan̄ esida nsio nsio n̄kpọutom ofụn̄ isọn̄ mbemiso enye ọtọde n̄kpọ. Kpasụk ntre, Edidem nnyịn ọnọ nnyịn nsio nsio n̄kpọ man ida in̄wam ediwak miliọn owo ẹnyịme ndikop etop Obio Ubọn̄ Abasi. Ndusụk n̄kpọ emi ẹkenyene ufọn ke esisịt ini; mbon eken ke ẹnyenyene ufọn tutu emi. Edi kpukpru n̄kpọ emi ẹn̄wam nnyịn inen̄ede ifiọk ndikwọrọ ikọ.

5. Kad unọ ikọ ntiense eketie didie, ndien ẹkesida enye ẹnam nso?

⁵ Ke 1933, mme asuanetop ẹma ẹtọn̄ọ ndida kad unọ ikọ ntiense n̄kwọrọ ikọ. Enye ama an̄wam ediwak mbon emi ẹketọn̄ọde-tọn̄ọ ndikwọrọ ikọ. Kad emi ikokponke, ndien ẹma ẹsiwet ibio ibio etop Bible ke esịt. Ke ini ke ini, ẹma ẹsimịn̄ mbufa kad emi ẹwetde mbufa etop Bible. Ama esimem utom ndida kad emi n̄kwọrọ ikọ. Brọda C.  W. Erlenmeyer ekedi n̄kpọ nte isua duop, ke ini enye ọkọtọn̄ọde ndida kad emi n̄kwọrọ ikọ. Enye ọkọdọhọ ete: “Ikesitọn̄ọ nneme ntem, ‘Mbọk kot se idude ke kad emi.’ Ke ini enyeneufọk okotde se idude ke kad oro okụre, ima isinọ enye n̄wed inyụn̄ iwọn̄ọde iso inyọn̄.”

6. Didie ke kad unọ ikọ ntiense akan̄wam mme asuanetop?

⁶ Kad unọ ikọ ntiense ama esin̄wam nditọete ke nsio nsio usụn̄. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk nditọete ẹma ẹnen̄ede ẹma ndikwọrọ ikọ, edi mmọ ẹma ẹsikop bụt inyụn̄ ifiọkke se ẹkpetịn̄de. Mbon eken ẹma ẹsitịn̄ ikọ awak akaha. Mmọ ẹma ẹsida minit ifan̄ ẹtịn̄ kpukpru se mmọ ẹfiọkde ẹnọ enyeneufọk, edi mmọ ikesitịn̄ke ikọ ye usọ kpukpru ini. Edi kad unọ ikọ ntiense ama esin̄wam mme asuanetop ẹkwọrọ ikọ, sia ẹkesiwewet se mmọ ẹkpetịn̄de.

7. Nso mfịna ke mme asuanetop ẹkesisobo ke ini mmọ ẹkedade kad unọ ikọ ntiense ẹkwọrọ ikọ?

⁷ Mfịna ama esidu ke ndida kad unọ ikọ ntiense n̄kwọrọ ikọ. Sista Grace A. Estep, emi ọkọkwọrọde ikọ toto ke ini oro, ọkọdọhọ ete: “Ndusụk ini, ẹma ẹsibụp nnyịn m̀mê nso ke ẹwet ke kad oro, ẹnyụn̄ ẹdọhọ nnyịn itetịn̄ se ẹwetde ke kad oro.” Ndusụk mme enyeneufọk ikesikemeke ndikot se ẹwetde ke kad oro. Ndusụk ẹkesikere ke ẹnọnọ mmimọ kad oro ida. Ntre mmọ ẹma ẹsibọ kad oro ẹdụk ufọk ẹberi usụn̄. Ndusụk mme enyeneufọk oro mîkamaha nnyịn ẹma ẹsiwak kad oro ẹduọn̄ọ. Kpa ye oro, kad unọ ikọ ntiense ama an̄wam mme asuanetop ẹkpep ndikwọrọ ikọ an̄wan̄wa, ẹnyụn̄ ẹnam mme owo ẹfiọk ke mmimọ ikwọrọ iban̄a Obio Ubọn̄ Abasi.

8. Tịn̄ nte ẹkesikamade ukwak ubre usanikwọ ẹkwọrọ ikọ. (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

 ⁸ Ke 1930 esịm ntọn̄ọ ntọn̄ọ 1940, ẹma ẹtọn̄ọ ndisida ekpri ukwak ubre usanikwọ n̄kwọrọ ikọ. Ndusụk nditọete ẹkesikot enye “Aaron,” ke ntak emi enye ekesitịn̄de ikọ ke ibuot mmọ. (Kot Exodus 4:14-16.) Edieke enyeneufọk enyịmede ndikpan̄ utọn̄, asuanetop ama esibre utịn̄ikọ Bible emi ekedide minit inan̄ ye ubak, ndien ekem ọnọ n̄wed. Ndusụk ini, ofụri ubon ẹma ẹsitie ẹkpan̄ utọn̄ ẹkop etop Bible oro ẹbrede. Ke 1934, n̄ka Enyọn̄-Ukpeme ẹma ẹtọn̄ọ ndinam ekpri ukwak ubre usanikwọ ekemmọ. Nte ini akakade, ẹma ẹmụm utịn̄ikọ 92 emi ẹnemede nsio nsio n̄kpọ ẹdọn̄ ke usanikwọ.

9. Didie ke ukwak ubre usanikwọ akan̄wam mme asuanetop?

⁹ Ke ini ẹkebrede utịn̄ikọ Bible ẹnọ Hillary Goslin, enye ama ọdọhọ asuanetop oro ọnọ imọ ukwak ubre usanikwọ oro ida ibre etop Obio Ubọn̄ inọ mbọhọidụn̄ imọ ke urua kiet. Ke ini asuanetop oro akafiakde aka ufọk esie, enye ama okụt ediwak owo oro ẹkemade utịn̄ikọ oro, ẹtiede ẹbet enye. Nte ini akakade, ediwak mmọ ẹma ẹna baptism, nditọiban Hillary iba ẹma ẹka Ufọkn̄wed Gilead. Ndien ekem, ẹma ẹnọ mmọ ẹkenam utom isụn̄utom ke esenidụt. Ukwak ubre usanikwọ ama an̄wam ediwak nditọete oro ẹketọn̄ọde-tọn̄ọ ndikwọrọ ikọ, kpa nte kad unọ ikọ ntiense akan̄wamde. Ikebịghike, Edidem ama anam ẹsiak Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi emi enye akadade ekpep mmọ nte ẹkpetịn̄de ikọ.

10, 11. Didie ke ẹkeda n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ye radio ẹkwọrọ ikọ, ndien ntak emi ẹkedide nti usụn̄ ndida n̄kwọrọ ikọ?

¹⁰ Jesus aka iso ndida mme mbet esie usụn̄ ẹkwọrọ ikọ. Mmọ ẹda nsio nsio usụn̄ ẹkwọrọ eti mbụk ẹnọ ediwak owo, akpan akpan ke ini ‘mme anamutom mîkawakke.’ (Kot Matthew 9:37.) Ọtọn̄ọde ke 1903, ikọt Jehovah ẹma ẹda n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ẹkwọrọ ikọ ẹnọ ediwak owo oro ẹkedụn̄de ke mme ebiet emi mme asuanetop mîkawakke. Kpukpru urua, ẹma ẹsimịn̄ utịn̄ikọ Brọda Charles Taze Russell ke nsio nsio n̄wedmbụk n̄kpọntịbe ke United States, Canada, ye Europe. Ẹdọhọ ke etisịm 1913, owo 15,000,000 ẹma ẹkot utịn̄ikọ Brọda Russell ke n̄wedmbụk n̄kpọntịbe 2,000.

¹¹ Ke Brọda Russell ama akakpa, ẹma ẹnyene eti usụn̄ en̄wen ndida n̄kwọrọ eti mbụk. Ke April 16, 1922, Brọda Joseph F. Rutherford ama ọnọ akpa utịn̄ikọ ke radio ke Philadelphia ke Pennsylvania, ndien n̄kpọ nte owo 50,000 ẹkekop utịn̄ikọ emi. Ke February 24, 1924, n̄ka Enyọn̄-Ukpeme ẹma ẹtọn̄ọ ndinọ utịn̄ikọ ke akpa ufọkutom radio mmọ, emi ẹkekotde WBBR. Enyọn̄-Ukpeme Ikọmbakara eke December 1, 1924 ama etịn̄ ntak emi ẹketọn̄ọde WBBR. Enye ọkọdọhọ ke emem urua ndida radio n̄kwọrọ etop akpanikọ, ke enye onyụn̄ edi eti usụn̄ oro nnyịn mîdaha akpa ikwọrọ ikọ. Ukem nte n̄wedmbụk n̄kpọntịbe, ndida radio n̄kwọrọ eti mbụk ekenen̄ede edi eti usụn̄ en̄wen ndikwọrọ ikọ nnọ ata ediwak owo, akpan akpan ke ebiet oro mme asuanetop mîkawakke.

12. (a) Mme ebiet ewe emi mme owo ẹwakde ke afo esinen̄ede ama ndikwọrọ ikọ? (b) Nso idin̄wam nnyịn edieke ikerede ke nnyịn ikemeke nditiene n̄kwọrọ ikọ ke ebiet emi mme owo ẹwakde?

¹² Idahaemi, ẹdọhọ nnyịn isịn idem ikwọrọ ikọ ke ebiet emi mme owo ẹsiwakde, utọ nte ke mme itiembehe bọs, tren, itie ubon n̄kpọisan̄, an̄wa obio, ye ke mme urua. Edieke afo ekerede ke udûkemeke  ndikwọrọ ikọ ke mme itie emi, bọn̄ akam nọ Jehovah nyụn̄ tie kere se Brọda Angelo Manera, Jr, emi ekedide esenyịn circuit ke ediwak isua, eketịn̄de. Enye ọkọdọhọ ete: “Nnyịn ikesida obufa usụn̄ ukwọrọikọ nte usụn̄ en̄wen ndikpono Jehovah, ndisọn̄ọ nda ye enye, nnyụn̄ n̄wụt ke imeben̄e idem ndinam se ededi oro enye ọdọhọde inam.” Edieke idade obufa usụn̄ ikwọrọ ikọ, kpa ye oro ekemede nditie nte ke ọyọsọn̄ nnyịn, oro ayanam itetịm ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ inen̄ede isan̄a ikpere enye.—Kot 2 Corinth 12:9, 10.

13. Didie ke jw.org an̄wam nnyịn ikeme ndikwọrọ ikọ nnọ ediwak owo? Bụk ifiọkutom oro afo enyenede.

¹³ Ediwak mme asuanetop ẹsinam mme owo ẹfiọk ikpehe Intanet nnyịn, jw.org, emi mme owo ẹkemede ndikot m̀mê ndision̄o mme n̄wed Ikọ Abasi ke se ibede usem 700. Se ibede owo 1,600,000 ẹsidụk ikpehe Intanet nnyịn kpukpru usen. Ukem nte radio, ikpehe Intanet nnyịn anam ata ediwak owo ẹkop eti mbụk, idem ke mme ebiet oro nnyịn mîkemeke ndisịm.

14. Ntak emi okoyomde ẹnọ mme asuanetop ukpep, ndien ewe ufọkn̄wed an̄wam nnyịn ifiọk ndikpep owo n̄kpọ?

¹⁴ Imeneme ndusụk n̄kpọ ye usụn̄ oro idade ikwọrọ ikọ inọ ediwak owo. Edi ama oyom ẹnọ mme ọkwọrọ ikọ ukpep. Ndusụk ini, mme enyeneufọk ikesinyịmeke etop oro ẹkesibrede ẹnọ mmọ ke ukwak ubre usanikwọ. Ndusụk ẹma ẹsima se mmọ ẹkekotde ke kad unọ ikọ ntiense. Ntre, ama oyom ẹnọ mme asuanetop ukpep man mmọ ẹdiọn̄ọ nte ẹkpenamde n̄kpọ ye mbon oro mînyịmeke etop mmọ, ẹnyụn̄ ẹdiọn̄ọ ndikpep mbon oro ẹmade etop mmọ, n̄kpọ. Spirit Abasi ama an̄wam Brọda Nathan H. Knorr okụt ke oyom ẹnọ mme asuanetop ukpep. Emi ama anam ẹtọn̄ọ Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi ke 1943. Ufọkn̄wed emi an̄wam nnyịn inen̄ede ifiọk ndikpep owo n̄kpọ.

15. (a) Nso iketịbe inọ ndusụk owo akpa ini emi mmọ ẹkenamde n̄kpọ ke Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi? (b) Didie ke Jehovah an̄wam fi nte enye ọkọdọhọde ke Psalm 32:8?

¹⁵ Ke nsonso oro, ikememke utom inọ ediwak owo ndida ke iso otuowo ntịn̄ ikọ. Julio S. Ramu eti akpa utịn̄ikọ emi enye ọkọnọde ke ufọkn̄wed oro ke 1944. Utịn̄ikọ esie akaban̄a Doeg emi ẹsiakde ke ufan̄ikọ ition kpọt ke Bible. Brọda Julio ọdọhọ ete: “Ubọk ye ukot ẹma ẹnyek  mi tutu n̄kpọkinua mi etiene enyek.” Enye aka iso ete: “N̄kọnọ utịn̄ikọ oro ke minit ita kpọt. Akpa ini emi n̄kadade ke mbot utịn̄ikọ ntịn̄ ikọ ekedi oro, edi nyekidem ikanamke ntre ndisinọ utịn̄ikọ.” Nditọwọn̄ n̄ko ẹma ẹsinam n̄kpọ ke ufọkn̄wed emi, kpa ye oro mîkememke inọ ndusụk mmọ. Brọda Angelo Manera etịn̄ se iketịbede ke ini ekpri eyen kiet ọkọnọde akpa utịn̄ikọ esie. “Idem ama enyek enye etieti ke ini enye ọkọtọn̄ọde utịn̄ikọ esie tutu enye ọtọn̄ọ nditua. Edi enye ama atatua etịn̄ ikọ esie okụre.” Ndi emesitre ndibọrọ mbụme m̀mê ndinam n̄kpọ ke mbono esop ke ntak bụt m̀mê ke ntak emi ekerede ke udiọn̄ọke n̄kpọ? Bọn̄ akam ben̄e Jehovah an̄wam fi. Enye ayan̄wam fi nte akan̄wamde nditọete nnyịn, ke ini ẹketọn̄ọde-tọn̄ọ Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi.—Kot Psalm 32:8.

16. (a) Nso ikanam ẹsiak Ufọkn̄wed Gilead? (b) Ọtọn̄ọde ke 2011, mmanie ke ẹkot ke Ufọkn̄wed Gilead?

¹⁶ Idịghe Ufọkn̄wed Utom Ukara Abasi kpọt ke Jehovah esida ọnọ ikọt esie ukpep. Mme isụn̄utom ye nditọete eken ẹnen̄ede ẹbọ ufọn ẹto se ẹkpepde mmọ ke Ufọkn̄wed Gilead. Andikpep kiet ke Ufọkn̄wed Gilead ọdọhọ ke ẹkesiak ufọkn̄wed oro man ẹkpep nditọ ufọkn̄wed emi ẹnen̄ede ẹma utom ukwọrọikọ. Ẹketọn̄ọ Ufọkn̄wed Gilead ke 1943; ndien toto ke ini oro, ẹnọ se ibede owo 8,500 ukpep. Mme isụn̄utom oro ẹkebọde ukpep ke Gilead ẹkwọrọ ikọ ke se ibede idụt 170. Ọtọn̄ọde ke 2011, mbon oro ẹkade ufọkn̄wed emi ẹdi mbon oro ẹnamde san̄asan̄a utom ofụri ini, utọ nte mme akpan asiakusụn̄, mme esenyịn circuit ye iban mmọ, mbonubon Bethel, ye mme isụn̄utom emi mîdụkke kan̄a ufọkn̄wed emi.

17. Nso idi ufọn ukpep oro ẹbọde ke Ufọkn̄wed Gilead?

¹⁷ Nso idi ufọn ukpep oro ẹbọde ke Ufọkn̄wed Gilead? Kere ban̄a uwụtn̄kpọ emi. Ke August 1949, mme asuanetop ke Japan ikọyọhọke owo duop. Edi, etisịm utịt isua oro, isụn̄utom 13 oro ẹkebọde ukpep ke Gilead, ẹma ẹsịn ifịk ẹkwọrọ ikọ ke Japan. Mfịn, se ibede mme ọkwọrọ Obio Ubọn̄ 216,000 ẹdu ke Japan, ndien se iwakde ibe owo 90,700 ẹdi mme asiakusụn̄!

18. Siak mme ufọkn̄wed en̄wen oro inyenede.

¹⁸ Imenyene ediwak ufọkn̄wed en̄wen, utọ nte Ufọkn̄wed Utom Obio Ubọn̄, Ufọkn̄wed Mme Asiakusụn̄, Ufọkn̄wed Mme Ọkwọrọ Obio Ubọn̄, Ufọkn̄wed Mme Esenyịn Circuit ye Iban Mmọ, ye Ufọkn̄wed Mbon Kọmiti N̄kọk Itieutom ye Iban Mmọ. Ukpep oro nditọete ẹbọde ke mme ufọkn̄wed emi anam mmọ ẹtetịm ẹnyene mbuọtidem ẹnyụn̄ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ utom mmọ. Ke akpanikọ, Jesus Christ ke aka iso ndinọ mme anditiene enye ukpep!

19. Nso ke Brọda Russell eketịn̄ aban̄a utom ukwọrọikọ, ndien didie ke emi etịbe mfịn?

¹⁹ Obio Ubọn̄ Abasi akara ke heaven ke se ibede isua 100 idahaemi. Jesus Christ, Edidem nnyịn, ke aka iso ndinọ nnyịn ukpep. Mbemiso Brọda Charles Taze Russell akakpade ke 1916, enye ama enịm ke ẹyekwọrọ eti mbụk ke ofụri ererimbot. Enye ọkọdọhọ ete: “Ke ẹkwọrọ ikọ ẹnọ ediwak owo, ndien ẹyeka iso ndikwọrọ tutu ẹkwọrọ ‘gospel obio ubọn̄’ emi ke ofụri ererimbot.” (Faith on the March, by A. H. Macmillan, p. 69) Se enye eketịn̄de etịbe mfịn. Esịt enen̄ede enem nnyịn ke “Abasi emem” aka iso ndinọ nnyịn “kpukpru nti n̄kpọ” oro iyomde man ida inam uduak esie.