Naoko emi iketịn̄de iban̄a ke akpa ibuotikọ etịn̄ se ikan̄wamde enye etre sika. Enye ọdọhọ ete: “Ndidiọn̄ọ utọ owo emi Abasi edide ye se enye aduakde ndinam nnọ mme owo akan̄wam mi ntre sika.” Bible akan̄wam enye ọdiọn̄ọ emi. Okposụkedi emi mîdụhe itie ndomokiet ke Bible emi ọdọhọde owo okûn̄wọn̄ sika, Bible an̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte Abasi esede un̄wọn̄ sika. * Emi an̄wam ediwak owo ẹkûn̄wọn̄ sika onyụn̄ anam mbon oro ẹkesin̄wọn̄de ẹtre. (2 Timothy 3:16, 17) Yak ineme n̄kpọ ita emi sika esinamde owo ye se Bible etịn̄de aban̄a mmọ.

Idiọk ibọk kiet emi ẹkotde nicotine esịne ke sika. Iwakke ibọk emi ọsọpde ndimehe owo nte nicotine. Ndusụk ini enye esinam idem etie owo urua urua, ndusụk ini enye anam owo etie ndebe ndebe. Owo ama ọn̄wọn̄ sika, nicotine emi esisọp odụk enye mfre. Inua sika kiet emi owo okotde ọdọn̄ enye nicotine ke idem. Ndien edieke enye ọn̄wọn̄de efọk sika kiet ke usen, ọwọrọ nicotine emi enye okotde ọdọn̄ ke idem idịghe ekpri. Idụhe ọkpọsọn̄ ibọk emi owo ekemede ndida yak nicotine awak ntem. Ndin̄wọn̄ sika ke ubọk ke ubọk esinam nicotine enen̄ede emehe owo. Owo ama ọn̄wọn̄wọn̄ sika yak emehe enye, enye ekeme ndidọn̄ọ edieke oyomde nditre sia mîdọn̄ke nicotine ke idem aba nte ekesidọn̄de.

Se Bible etịn̄de ke Rome 6:16 an̄wam nnyịn idiọn̄ọ nte ikpesede un̄wọn̄ sika. Itie oro ọdọhọ ete: “Nte mbufo ifiọkke ite ke edieke mbufo ẹkade iso ndiyak idem mbufo nnọ owo ekededi nte ifịn man ẹkop uyo ẹnọ enye, mbufo ẹdi ifịn esie sia mbufo ẹkopde uyo ẹnọ enye?” Edieke ofụri se owo anamde ye se enye ekerede osụk edide sika sika, enye odụk ufụn ọnọ sika. Edi Abasi emi ekerede Jehovah, iyomke nnyịn idụk ufụn inọ n̄kpọ emi ekemede ndibiat nnyịn n̄kpọ ke idem, inyụn̄ iyomke inam n̄kpọ emi mîdiyakke ikere n̄kpọ ọfọn. (Psalm 83:18; 2 Corinth 7:1) Nte owo etịmde ọdiọn̄ọ Jehovah onyụn̄ okponode enye, enye eyedikụt ke oyom ida ofụri ukeme imọ inam n̄kpọ Jehovah. Enye oyokụt n̄ko ke edieke idụkde ufụn inọ n̄kpọ emi ediwotde imọ, ke imọ idikemeke ndinam n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt. Emi ayan̄wam enye etre ndinam se mîdifọnke ye enye.

Olaf emi odụn̄de ke Germany ọkọtọn̄ọ ke isua 12 ọn̄wọn̄ sika. Edi ke ama ọkọn̄wọn̄ ofụri isua 16, enye ama etre. Enye ọdọhọ ke akpa ini emi imọ ikọn̄wọn̄de sika, eketie nte sika idifịnake imọ. Edi nte ini akakade, sika ama emehe enye. Enye ọdọhọ ete: “Usen kiet emi mmen̄kenyeneke sika, enyịn ama anan mi tutu n̄kosion̄o utakusụhọ sika ke iko n̄wan̄ ke babru n̄n̄wọn̄. Ke ini ntiede n̄kere se n̄kanamde oro,  bụt esinam mi etieti.” Nso ikan̄wam Olaf etre utọ esuene esuene n̄kpọ emi? Enye ọdọhọ ete: “Se ikenen̄erede in̄wam mi edi ke ama ọdọn̄ mi ndinam se inemde Jehovah esịt. Nte Jehovah amade mme owo ye se enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ mmọ akan̄wam mi ntre sika.”

N̄wed emi ẹkotde The Tobacco Atlas ọdọhọ ete: ‘Ntaifiọk ẹnam ndụn̄ọde ẹkụt ke sika esibiat owo n̄kpọ ke idem, anam owo ọsọp ọdọn̄ọ, onyụn̄ anam owo ọsọp akpa.’ Ediwak owo ẹdiọn̄ọ ke sika esinam owo ọdọn̄ọ mme udọn̄ọ nte kansa, udọn̄ọ esịt, ye udọn̄ọ obufre. Esop Emi Esede Aban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ẹdọhọ ke sika esisọp owot ata ediwak mbon emi ẹdọn̄ọde udọn̄ọ emi esibede-be owo, utọ nte akpaikpai ikọn̄.

Jehovah Abasi ada Bible ekpep nnyịn se ikpadade uwem nnyịn, idem nnyịn, ye ekikere nnyịn inam. Jesus Eyen esie ọkọdọhọ ete: “Afo enyene ndima Jehovah Abasi fo ke ofụri esịt fo ye ke ofụri ukpọn̄ fo ye ke ofụri ekikere fo.” (Matthew 22:37) Emi ọwọrọ ke Abasi oyom ida uwem nnyịn ye idem nnyịn inam se ifọnde, ikûda ibre mbre. Edieke ikpepde iban̄a Jehovah ye se enye ọn̄wọn̄ọde ndinam nnọ nnyịn, emi ayanam ima enye inyụn̄ ikop inemesịt ke ofụri se enye anamde ọnọ nnyịn. Emi edinam itre n̄kpọ ekededi emi edibiatde nnyịn n̄kpọ ke idem.

Abiausọbọ kiet ke India emi ekerede Jayavanth ama ọn̄wọn̄ sika ofụri isua 38. Enye ọkọdọhọ ete: “Mme n̄wed ibọkusọbọ emi n̄kokotde ẹma ẹnam mfiọk se sika esinamde owo. Mma ndiọn̄ọ ke sika ifọnke, mma nsinyụn̄ ndọhọ mbon emi nsọbọde idem nte ẹtre sika. Edi ami ke idemmi n̄kekemeke nditre, okposụkedi emi n̄kodomode nditre n̄kpọ nte utịm ikotiokiet.” Nso ikan̄wam enye etre sika ke akpatre? Enye ọdọhọ ete: “Ndikpep Bible akan̄wam mi. Ama ọdọn̄ mi ndinam se inemde Jehovah esịt, ndien emi akanam ntre sika.”

Nsụn̄ikan̄ sika ifọnke ye owo. Owo emi mîsin̄wọn̄ke sika edi emi en̄wekde nsụn̄ikan̄ sika  ekeme ndinyene kansa ye mme udọn̄ọ en̄wen. Kpukpru isua, utọ nsụn̄ikan̄ emi esiwot owo 600,000 emi mîsin̄wọn̄ke sika, akpan akpan iban ye nditọwọn̄. Esop Emi Esede Aban̄a Nsọn̄idem Ererimbot ẹdọhọ ke “inyeneke udomo nsụn̄ikan̄ sika emi owo en̄wekde emi mîdinamke enye n̄kpọ.”

Jesus ọkọdọhọ ke adianade ye ndima Abasi, ke owo ekpenyene ‘ndima mbọhọidụn̄ esie nte idemesie.’ (Matthew 22:39) Mbọhọidụn̄ esịne mbonubon nnyịn, mme ufan nnyịn, ye mbon en̄wen. Edieke inamde n̄kpọ emi edifịnade mmọ, ọwọrọ nnyịn imaha mmọ. Edieke inen̄erede ima mme owo, nnyịn iyanam item Bible emi ọdọhọde “yak owo kiet kiet okûyom ufọn idemesie, edi oyom ufọn owo en̄wen.”—1 Corinth 10:24.

Armen emi odụn̄de ke Armenia ọdọhọ ete: “Ubon mi ẹma ẹsikpe mi ubọk ẹte ntre ndin̄wọn̄ sika, ke esifịna mmimọ. Edi n̄koyomke ndinyịme ke ekeme ndifịna mmọ.” Enye etịn̄ se ikan̄wamde imọ itre sika ete: “Ndikpep Bible nnyụn̄ mma Jehovah akan̄wam mi ntre sika nnyụn̄ n̄kụt ke sika ifọnke ye ami inyụn̄ ifọnke ye mbon en̄wen.”

Se Olaf ye Jayavanth ye Armen ẹkekpepde ke Bible akan̄wam mmọ ẹtre sika. Mmọ ẹma ẹkụt ke sika esibiat owo n̄kpọ ke idem, edi idịghe n̄kukụre se ikan̄wamde mmọ edi oro. Ndima Jehovah nnyụn̄ nyom ndinam se inemde enye esịt akan̄wam mmọ. Se 1 John 5:3 etịn̄de owụt se ima ekemede ndinam. Enye ọdọhọ ete: “Ndima Abasi ọwọrọ ete nnyịn inịm mme ewụhọ esie; ndien mme ewụhọ esie idobike owo mbiomo.” Imọdiọn̄ọ ke imemke utom owo ndinam se Bible etịn̄de, edi edieke owo enen̄erede ama Abasi, idisọn̄ke enye ndikop uyo esie.

Jehovah Abasi ke anam ẹkpep mme owo Ikọ esie ke ofụri ererimbot, ndien emi an̄wam ata ediwak owo ẹkûn̄wọn̄ sika mîdịghe ẹtre ndin̄wọn̄ sika. (1 Timothy 2:3, 4) Ibịghike Jehovah ayada Obio Ubọn̄ esie, emi Jesus Christ Eyen esie edide edidem, abiat idiọk ndutịm unyamurua ererimbot emi efep, esịnede mbon oro ẹnamde ediwak owo ẹdụk ufụn ẹnọ sika. Enye eyetre kpukpru mfịna emi sika adade edi, onyụn̄ anam idem enen̄ede ọsọn̄ kpukpru owo.—Isaiah 33:24; Ediyarade 19:11, 15.

Edieke edide ke odomo nditre sika, kûyak idem emem fi. Ama ama Jehovah onyụn̄ ese un̄wọn̄ sika nte enye esede, eyekeme nditre. Mme Ntiense Jehovah ẹdinenem esịt ndin̄wam fi ọdiọn̄ọ onyụn̄ anam se Bible ekpepde. Fiọk ete ke edieke oyomde Jehovah an̄wam fi etre sika, enye ayan̄wam fi etre.—Philippi 4:13.