EDIEKE afo edide ete m̀mê eka, ndi akanam utọ n̄kpọ oro ẹtịn̄de ke enyọn̄ emi ọwọrọ fi? Edieke edide ọwọrọ fi, ndi emesikere nte okpotụnọde eyen fo? Ndi emesikere m̀mê akpana otụnọ enye? Ndi ọdiọk nditụnọ nditọ fo?

Ke Bible, ntụnọ iwọrọke ndinọ owo ufen. Ntụnọ ọwọrọ ndinọ owo item, ukpep, ye nsuannọ. Enye iwọrọke ndifiomo owo m̀mê ndibak owo ibak.—Mme N̄ke 4:1, 2.

Ntụnọ emi mme ete ye eka ẹsinọde nditọ mmọ onyụn̄ etie nte se ọtọin̄wan̄ esinamde ye se enye ọtọde. Esidi ọtọin̄wan̄ ama akabade isọn̄ ama, enye ọtọ n̄kpọ, onyụn̄ ọduọk mmọn̄ ke se enye ọtọde. Enye esinyụn̄ ọduọk ntọn̄ mbak n̄ken̄e unam ẹdita se enye ọtọde. Yak idọhọ ke enye ọkọtọ ubọn̄. Nte ikọn̄ubọn̄ oro ọkọride, enye ayatuak n̄kpọ ọnọ enye onyụn̄ esịbe ikọn̄ oro mîfọnke efep man ọkọri ke usụn̄ oro enye oyomde. Ọtọin̄wan̄ ọfiọk ke ndinam kpukpru emi edinam se enye ọtọde ọkọri onyụn̄ eye idem. Kpasụk ntre, mme ete ye eka ẹsise ẹban̄a nditọ mmọ ke nsio nsio usụn̄. Edi ndusụk ini esiyom mmọ ẹtụnọ nditọ mmọ. Emi onyụn̄ etie nte ndisịbe ikọn̄ubọn̄ man enen̄ede ọkọri onyụn̄ eye idem. Ntụnọ ekeme ndinam eyenọwọn̄ etre idiọk ido onyụn̄ an̄wam enye okûdụk idiọk afan̄. Edi edieke owo ọdiọkde ndisịbe ikọn̄ubọn̄, enye ekeme ndikpa. Kpasụk ntre, ana owo ọdiọn̄ọ nte otụnọde eyen esie.

Ata Abasi, Jehovah, enịm ata eti uwụtn̄kpọ ọnọ mme ete ye eka ke afan̄ emi. Ntụnọ emi enye esinọde mme asan̄autom esie ke isọn̄ enen̄ede enyene ufọn tutu mmọ ‘ẹdimama ntụnọ.’ (Mme N̄ke 12:1) Mmọ ‘ẹsọn̄ọ ẹmụm ntụnọ ẹkama’ inyụn̄ ‘isanake enye iyak.’ (Mme N̄ke 4:13) Emekeme ndin̄wam eyen fo ọbọ ntụnọ edieke ekpebede nte Abasi esitụnọde owo. Ntụnọ esie esitie ima ima, odot, inyụn̄ idịghe aka iso afiak edem.

Ima esinam Abasi otụnọ owo. Bible ọdọhọ ete: “Jehovah [asua] ọnọ owo eke enye amade, kpa nte ete anamde ye eyen eke enemde enye esịt.”  (Mme N̄ke 3:12) Bible ọdọhọ n̄ko ke Jehovah edi “Abasi mbọm ye mfọn, isọpke iyatesịt.” (Exodus 34:6) Emi anam Jehovah ikemeke-keme ndifiomo owo m̀mê ndinam owo ibak. Enye isinyụn̄ isụn̄ike owo, imiomke owo, inyụn̄ isakke owo, sia emi ekeme ndibiak owo nte ‘akan̄kan̄ ekịm’ owo.—Mme N̄ke 12:18.

Imọfiọk ke mme ete ye eka idikemeke ndimụm idem n̄kama nte Abasi. Ndusụk ini, eyenọwọn̄ ekeme ndinam n̄kpọ tutu esịt ofụt fi. Ini ntem ke oyom eti ke ndinọ owo ufen ke iyatesịt ifọnke sia emekeme ndinọ mbe ubọk. N̄ko-n̄ko, edieke ọnọde eyen fo ufen ke iyatesịt, idịghe ntụnọ edidi oro aba, ọwọrọ ke ukemeke ndimụm idem n̄kama.

Edi edieke omụmde idem akama onyụn̄ otụnọde eyen fo ke ntak emi amade enye, udutreke ndidia ufọn. Yak ise nte George ye Nicole, emi iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ, ẹketụnọde nditọ mmọ.

“Esịt ama enen̄ede ofụt mi ye n̄wan mi ini Jordan ọkọnyọn̄de edisịm, edi ima imụm idem ikama ikpan̄ utọn̄ ikop se enye etịn̄de. Sia eyo ama ọkọsọn̄, ima idọhọ ke iyeneme n̄kpọ emi usenubọk. Ima ibọn̄ akam ọtọkiet mbemiso idụkde idap. Ke eyo ama ekesiere, esịt ama osụhọ nnyịn ndien ima ineme n̄kpọ emi emem emem ye eyen nnyịn tutu enye okụt se itịn̄de. Enye ama enyịme ke imedue onyụn̄ ọdọhọ ke iyanam kpukpru se idọhọde enye anam. Ima ifiọk ke ndinam n̄kpọ ke ini esịt osụk ayatde owo idịghe eti n̄kpọ. Ke ini ikpan̄de utọn̄ ikop se nditọ nnyịn ẹnyenede nditịn̄, nnyịn isinamke ndudue ke nte itụnọde mmọ.”—George.

“Esịt ama ayat mi ndikụt ibak emi eyen mi akabakde adiahaeka esie. Mma ndọhọ enye ọnyọn̄ ubet esie sia n̄koyomke ndinam n̄kpọ ke ini esịt osụk ayatde mi do mbak ndikam nnam ndue. Ke esịt ama okosụhọ mi, mma ndọhọ enye okûdedei unam utọ n̄kpọ oro aba usen en̄wen nnyụn̄ nnam enye okụt se enye akanamde eyeneka esie. Se n̄kanamde emi ama ọfọn sia enye ama ekpe adiahaeka esie ubọk onyụn̄ afat enye.”—Nicole.

Ima esinam ẹnọ nnennen ntụnọ, idem ke ini ntụnọ emi asan̄ade ye ufen.

Jehovah esitụnọ owo “ke udomo oro odotde.” (Jeremiah 30:11; 46:28) Enye esikere aban̄a ofụri se iketịbede, esịnede mme n̄kpọ emi owo mîsọpke ikụt. Didie ke mme ete ye eka ẹkpekpebe  enye? Stephen emi iketịn̄de iban̄a ke ntọn̄ọ ọdọhọ ete: “Se Natalie akanamde ama enen̄ede abiak nnyịn. Nnyịn ikonyụn̄ ifiọkke se ikpanamde enye ọdọhọ ke imọ ikeyịpke-yịp n̄kpanuen oro. Edi ima ifiọk ke enye edi eyenọwọn̄, ke enye inyụn̄ inen̄ekede idiọn̄ọ n̄kpọ.”

Robert ebe Nicole esidomo n̄ko ndikere mban̄a ofụri se iketịbede. Ke ini eyenọwọn̄ anamde idiọk, enye esibụp idemesie ete: ‘Ndi akpa ini edi emi mîdịghe ndi edi ido esie? Ndi idem emem enye mîdịghe ndi idem isọn̄ke enye? Ndi enyene n̄kpọ en̄wen emi anamde enye anam n̄kpọ emi?’

Mme ete ye eka oro ẹnyenede eti ibuot ẹsifiọk n̄ko ke nditọ mmọ ikponke owo kan̄a. Apostle Paul ama ọfiọk emi onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide eyenọwọn̄, n̄kesitịn̄ ikọ nte eyenọwọn̄, n̄kere n̄kpọ nte eyenọwọn̄.” (1 Corinth 13:11) Robert ọdọhọ ete: “Mma nti se n̄kesinamde ke ini eyenọwọn̄, emi esinam n̄kûyat esịt n̄kaha ke ini eyen mi anamde ndudue.”

Ifọnke oyom nditọ fo ẹnam se ọdiọn̄ọde ke mmọ idikemeke ndinam, edi emi iwọrọke ke ana ododop uyo mmọ ẹma ẹnam idiọk. Edieke ekerede aban̄a se eyen fo ekemede ndinam, se enye mîkemeke ndinam, ye ofụri se iketịbede, ntụnọ emi edinọde enye oyodot onyụn̄ owụt eti ibuot.

Malachi 3:6 ọdọhọ ete: “Ami ndi Jehovah; ami n̄kpụhọkede.” Abasi idịghe aka iso afiak edem, ndien emi anam mme asan̄autom esie ẹfiọk se enye oyomde mmọ ẹnam. Nditọ n̄ko ẹsima ndifiọk se ete ye eka mmọ ẹyomde mmọ ẹnam ye ntụnọ oro ẹdinọde mmọ edieke mmọ mînamke. Edieke edide esịt ama enem fi, afo unọhọ eyen fo ntụnọ emi ọkọdọhọde ke iyọnọ, edi esịt ama ayat fi afo ọnọ, eyen fo ididiọn̄ọke se akpanamde.

Kûfre ke Jesus ọkọdọhọ ete: “Yak ikọ mbufo Ih edi Ih, Ihih mbufo edi Ihih.” Ikọ emi ebehe mme ete ye eka. (Matthew 5:37) Kûtịn̄ n̄kpọ emi ọdiọn̄ọde ke udunamke. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ọdọhọde eyen fo ke iyamia enye edieke enye mînamke se ọdọhọde, kụt ete ke amamia enye edieke enye mînamke.

Edieke n̄wan ye ebe ẹsitiede kiet ẹneme n̄kpọ, emi ayanam mmọ ẹkûdi ẹka iso ẹfiak edem. Robert ọdọhọ ete: “Ndusụk ini, nditọ mi ẹsinam ndọhọ mmọ ẹnam se eka mmọ ọkọdọhọde mmọ ẹkûnam. Ke ini ndide ndidiọn̄ọ, mmesidiana ye eka mmọ ndọhọ mmọ ẹkûnam.” Edieke ete ye eka ẹnyenede nsio nsio ekikere ẹban̄a nte nditọ mmọ ẹkpenamde n̄kpọ, ọkpọfọn mmọ ẹneme n̄kpọ emi ke idemmọ tutu ẹbiere akpan usụn̄ emi ẹkpenamde n̄kpọ oro.

Edieke otụnọde nditọ fo nte Jehovah esitụnọde owo—ọnọ ntụnọ emi etiede ima ima, odotde, unyụn̄ udịghe aka iso afiak edem—emi ọyọfọn ye nditọ fo. Ima ima ntụnọ emi ọnọde nditọ fo ekeme ndinam mmọ ẹkpon ẹkabade nti owo. Bible ọdọhọ ete: “Teme eyenọwọn̄ ke usụn̄ emi odotde ye enye; ke ini enye akabarede akani owo, enye idiwọn̄ọkede ikpọn̄ enye.”—Mme N̄ke 22:6.