Έχει Κανείς ένα Μολύβι;

ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΞΥΠΝΑ! ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ

ΕΙΝΑΙ φτηνό, υπάρχει παντού και δεν έχει σχεδόν καθόλου βάρος. Χωράει άνετα στην τσέπη. Δεν χρειάζεται ρεύμα, δεν έχει ποτέ διαρροές και τα σημάδια του μπορούν να σβηστούν. Με αυτό, τα παιδιά μαθαίνουν να γράφουν και επιτυχημένοι καλλιτέχνες δημιουργούν αριστουργήματα, ενώ οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ένα διαθέσιμο για τις σημειώσεις μας. Ναι, το ταπεινό μολύβι είναι ένα από τα πιο οικονομικά και πολυχρησιμοποιημένα όργανα γραφής στον κόσμο. Η εντυπωσιακή ιστορία της εφεύρεσης και της εξέλιξής του αρχίζει με μια τυχαία ανακάλυψη στην αγγλική ύπαιθρο.

Μαύρος Μόλυβδος

Το 16ο αιώνα, σβόλοι από μια παράξενη μαύρη ουσία βρέθηκαν κάτω από τη λοφοπλαγιά του Μπόροουντεϊλ, μιας κοιλάδας στην Περιοχή των Λιμνών της βόρειας Αγγλίας. Αν και το ορυκτό έμοιαζε με γαιάνθρακα, δεν καιγόταν. Επίσης, άφηνε σε μια επιφάνεια γραφής ένα στιλπνό, μαύρο σημάδι το οποίο σβηνόταν εύκολα. Αρχικά, η ουσία είχε διάφορα ονόματα​—μαύρος μόλυβδος, γουάντ και πλουμπάγκο, δηλαδή «αυτό που συμπεριφέρεται σαν μόλυβδος». Λόγω της λιπαρής υφής αυτού του υλικού, οι άνθρωποι το έκοβαν σε χοντρά κομμάτια τα οποία τύλιγαν με δέρμα προβάτου ή σε μικρές ράβδους τις οποίες τύλιγαν με σπάγκο. Κανείς δεν ξέρει ποιος σκέφτηκε πρώτος να τοποθετήσει το μαύρο μόλυβδο μέσα σε ξύλινες υποδοχές, αλλά τη δεκαετία του 1560 τα πρώτα μολύβια είχαν φτάσει και στην ηπειρωτική Ευρώπη.

Σύντομα, άρχισε η εξόρυξη και η εξαγωγή μαύρου μολύβδου για να καλυφτούν οι απαιτήσεις των καλλιτεχνών, ενώ το 17ο αιώνα αυτό το υλικό χρησιμοποιούνταν σχεδόν παντού. Παράλληλα, οι κατασκευαστές μολυβιών πειραματίζονταν με το μαύρο μόλυβδο για να παραγάγουν ένα καλύτερο όργανο γραφής. Εφόσον ήταν αμιγές υλικό και εξορυσσόταν εύκολα, το προϊόν του Μπόροουντεϊλ έγινε στόχος ληστών και μαυραγοριτών. Το Βρετανικό Κοινοβούλιο αντέδρασε ψηφίζοντας έναν νόμο το 1752 ο οποίος όριζε την κλοπή αυτού του υλικού ως αξιόποινη πράξη που τιμωρούνταν με φυλάκιση ή εκτόπιση σε αποικία καταδίκων.

Το 1779, ο Σουηδός χημικός Καρλ Γ. Σίλε έκανε την εκπληκτική ανακάλυψη ότι ο μαύρος μόλυβδος  δεν ήταν σε καμία περίπτωση μόλυβδος αλλά μια μαλακή μορφή καθαρού άνθρακα. Δέκα χρόνια αργότερα, ο Γερμανός γεωλόγος Άμπραχαμ Τζ. Βέρνερ τον ονόμασε γραφίτη, από το ελληνικό γράφειν. Ναι, αντίθετα με το όνομά τους, τα μολύβια ουσιαστικά δεν περιέχουν καθόλου μόλυβδο!

Το Μολύβι Ενηλικιώνεται

Επί πολλά χρόνια ο αγγλικός γραφίτης είχε την αποκλειστικότητα στη βιομηχανία κατασκευής μολυβιών επειδή ήταν αρκετά αμιγής για να χρησιμοποιείται χωρίς περαιτέρω επεξεργασία. Επειδή ο γραφίτης της υπόλοιπης Ευρώπης ήταν κατώτερος, οι κατασκευαστές μολυβιών στην Ευρώπη δοκίμαζαν τρόπους για να βελτιώσουν την ποιότητα των προϊόντων τους. Ο Γάλλος μηχανικός Νικολά-Ζακ Κοντέ ανάμειξε κονιορτοποιημένο γραφίτη με άργιλο, έπλασε το μείγμα σε μικρές ράβδους και τις έψησε σε καμίνι. Μεταβάλλοντας την αναλογία γραφίτη-αργίλου, κατάφερε να φτιάξει μολύβια που παρήγαν διαφορετικούς τόνους του μαύρου—μια διαδικασία που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Ο Κοντέ κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας την ανακάλυψή του το 1795.

Το 19ο αιώνα, η κατασκευή μολυβιών εξελίχθηκε σε μεγάλη επιχείρηση. Γραφίτης ανακαλύφτηκε σε πολλά μέρη, μεταξύ των οποίων η Σιβηρία, η Γερμανία και η σημερινή Τσεχία. Στη Γερμανία, και έπειτα στις Ηνωμένες Πολιτείες, άνοιξαν πολλά εργοστάσια. Η μηχανοποίηση και έπειτα η μαζική παραγωγή μείωσαν τις τιμές και, στις αρχές του 20ού αιώνα, ακόμη και τα παιδιά που πήγαιναν στο σχολείο χρησιμοποιούσαν μολύβια.

Το Σύγχρονο Μολύβι

Καθώς παράγονται πολλά δισεκατομμύρια μολύβια κάθε χρόνο παγκοσμίως, το μολύβι έχει γίνει ένα εκλεπτυσμένο, πολύχρηστο όργανο γραφής και ζωγραφικής. Ένα κοινό ξύλινο μολύβι μπορεί να τραβήξει μια γραμμή μήκους 56 χιλιομέτρων καθώς επίσης να γράψει 45.000 λέξεις. Τα μηχανικά μολύβια, μεταλλικά ή πλαστικά, περιέχουν λεπτές μύτες οι οποίες δεν χρειάζονται ποτέ ξύσιμο. Στη θέση του γραφίτη, τα χρωματιστά μολύβια χρησιμοποιούν βαφές και χρωστικές ουσίες σε δεκάδες χρώματα.

Πολύχρηστο, ανθεκτικό, απλό και αποτελεσματικό, το ταπεινό μολύβι δεν παρουσιάζει ίχνη παρακμής. Έτσι λοιπόν, για τα επόμενα χρόνια, είτε βρίσκεστε στο σπίτι είτε στην εργασία, πιθανόν θα συνεχίσετε να ακούτε κάποιον να ρωτάει: «Έχει κανείς ένα μολύβι;»

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 13]

ΠΩΣ ΜΠΑΙΝΕΙ Ο ΓΡΑΦΙΤΗΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΞΥΛΟ;

Ένα διάλυμα που περιέχει πολύ καλά κονιορτοποιημένο γραφίτη, άργιλο και νερό περνάει με πίεση μέσα από έναν στενό μεταλλικό σωλήνα και βγαίνει σαν μακρύ μακαρόνι. Αφού στεγνώσει, κοπεί και ψηθεί σε καμίνι, ο γραφίτης βυθίζεται σε καυτό λάδι και κερί. Το ξύλο, συνήθως από κέδρο, που ξύνεται εύκολα, κόβεται σε φύλλα​—λειασμένα κομμάτια ξύλου με εγκοπές—​πάχους όσο μισό μολύβι. Οι γραφίτες τοποθετούνται στις εγκοπές του ενός φύλλου ενώ ένα δεύτερο φύλλο κολλιέται και πιέζεται πάνω στο πρώτο. Όταν στεγνώνει η κόλλα, τα φύλλα κόβονται σε μολύβια. Μετά την εξωτερική διαμόρφωση, το τρίψιμο με γυαλόχαρτο, τη βαφή και την αποτύπωση του εμπορικού σήματος του κατασκευαστή, καθώς και άλλες λεπτομέρειες, το μολύβι, στο οποίο δεν φαίνεται τώρα η ένωση των δύο φύλλων, είναι έτοιμο για χρήση. Μερικές φορές στη μια άκρη του τοποθετείται γόμα.

[Ευχαριστίες]

Faber-Castell AG

[Πλαίσιο/​Εικόνα στη σελίδα 14]

ΠΟΙΟ ΜΟΛΥΒΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΩ;

Για να επιλέξετε το μολύβι που χρειάζεστε, λάβετε υπόψη τα γράμματα ή τους αριθμούς που είναι τυπωμένοι στο πλάι του μολυβιού. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν πόσο σκληρό ή πόσο μαλακό είναι το μολύβι. Τα πιο μαλακά μολύβια αφήνουν πιο σκούρο αποτύπωμα.

Το HB είναι μολύβι μέσης σκληρότητας για πολλές χρήσεις.

Το B υποδηλώνει πιο μαλακά μολύβια. Ένας αριθμός δίπλα στο B, όπως 2B ή 6B, υποδηλώνει πόσο μαλακό είναι—όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός, τόσο πιο μαλακό είναι το μολύβι.

Το H υποδηλώνει σκληρότερα μολύβια. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός​—2H, 4H, 6H και ούτω καθεξής—​τόσο σκληρότερο είναι το μολύβι.

Το F υποδηλώνει λεπτή μύτη.

Μερικές χώρες χρησιμοποιούν διαφορετικά συστήματα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, λόγου χάρη, το μολύβι αριθμός 2 είναι το αντίστοιχο του HB. Σε αυτό το σύστημα, όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός, τόσο σκληρότερο είναι το μολύβι.