صنایع بدیع در کتاب مقدّس

تصویر از هزار کلمه باارزش‌تر است،‏ اما گاهی یک یا دو واژه موضوع مورد نظر را در ذهن شخص به تصویر می‌کشد.‏ در کتاب مقدّس به فراوانی از صنایع بدیع استفاده شده است و مفهوم آن را در پاورقی می‌توانید بخوانید.‏ * برای مثال،‏ حساب‌شده است که عیسی در خطابهٔ بالای کوه از پنجاه صنایع بدیع مختلف استفاده کرد.‏

چرا باید به صنایع بدیع در کتاب مقدّس توجه داشت؟‏ اوّلاً،‏ درک صنایع بدیع،‏ خواندن کتاب مقدّس را لذّت‌بخش ساخته،‏ ارزش آن را برایمان دوچندان می‌سازد.‏ ثانیاً،‏ تشخیص صحیح صنایع بدیع باعث می‌شود که شخص موضوع را بهتر درک کند.‏ برعکس،‏ عدم تشخیص آن نه تنها باعث سردرگمی می‌شود بلکه شخص را به نتیجه‌گیری غلط سوق می‌دهد.‏

درک صنایع بدیع

صنایع بدیع تشبیه مطلبی به مطلبی دیگر است.‏ مطلب تشبیه‌شده را موضوع می‌نامند و مطلبی که به موضوع تشبیه شده است تصویر می‌نامند.‏ آنچه دو مطلب را به هم تشبیه می‌کند نکتهٔ مشابه است.‏ پس،‏ برای درک صحیح صنایع بدیع بسیار اهمیت دارد که این سه جزء را به خوبی تشخیص دهیم.‏

گاهی تشخیص موضوع و تصویر نسبتاً آسان است.‏ اما ممکن است که بیش از یک نکتهٔ مشابهٔ بین آن‌ها وجود داشته باشد.‏ چگونه می‌توان نکتهٔ مشابه در نظر گرفته‌شده را به درستی تشخیص داد؟‏ جواب را اغلب می‌توان در مضمون متن یا آیات قبل و بعد دریافت.‏ *

برای مثال،‏ عیسی به جماعت ساردِس چنین گفت:‏ «هر گاه بیدار نباشی،‏ مانند دزد بر تو خواهم آمد.‏» او در اینجا آمدنش را که موضوع است به آمدن دزد که تصویر است تشبیه می‌کند.‏ نکتهٔ مشابه در اینجا چیست؟‏ مضمون متن،‏ آن را روشن می‌سازد.‏ عیسی گفت:‏ «از ساعت آمدن من بر تو مطلع نخواهی شد.‏» (‏مکاشفه ۳:‏۳‏)‏ پس،‏ این تشبیه نه مقصود آمدن عیسی را بیان می‌کند و نه به این مفهوم است که می‌خواهد چیزی را بدزدد.‏ بلکه نکتهٔ مشابه به این اشاره دارد که آمدن عیسی غیرمنتظره و ناگهانی است.‏

 برخی اوقات صنعت بدیعی که در یک قسمت از کتاب مقدّس آمده است مفهوم صنعت بدیع همانندی را در قسمتی دیگر باز می‌کند.‏ برای مثال،‏ پولُس رسول از صنعت بدیعی استفاده کرد که عیسی آن را به کار برده بود.‏ او گفت:‏ «آگاهید که روز خداوند چون دزد در شب می‌آید.‏» (‏۱تَسّالونیکیان ۵:‏۲‏)‏ مضمون سخنان پولُس نکتهٔ مشابه را به وضوح نشان نمی‌دهد.‏ اما مقایسهٔ این صنعت بدیع با گفتهٔ عیسی در مکاشفه ۳:‏۳ کمک می‌کند که نکتهٔ مشابه را بیابیم.‏ این صنعت بدیع به خوبی روشن می‌کند که مسیحیان حقیقی باید از لحاظ روحانی بیدار بمانند!‏

صنایع بدیع در توصیف خدا

بشر قادر نیست همهٔ جوانب خصوصیات و قدرت خدای متعال را دریابد.‏ داود پادشاه در بارهٔ یَهُوَه خدا نوشت:‏ «عظمت او را تفتیش نتوان کرد.‏» (‏مزمور ۱۴۵:‏۳‏)‏ ایّوب نیز پس از توجه به خلقت با شگفتی گفت:‏ «این‌ها تنها بخش کوچکی از کارهای عظیم اوست و زمزمه‌ای از صدای غرّش او.‏ پس کیست که بتواند در برابر قدرت او بایستد؟‏» —‏ ایّوب ۲۶:‏۱۴‏،‏ تفس.‏

با این حال،‏ صنایع بدیع در کتاب مقدّس به ما کمک می‌کند تا حدّی خصوصیات شگفت‌انگیز خدای آسمان‌ها را در ذهن به تصویر بکشیم.‏ در کتاب مقدّس یَهُوَه به پادشاه،‏ قانون‌گذار،‏ داور و جنگجو تشبیه شده است.‏ این تشبیهات برای ایجاد احترام به خدا بیان شده است.‏ همچنین او را به شخصی دوست‌داشتنی مانند شبان،‏ مشاور،‏ معلّم،‏ پدر،‏ شفادهنده و نجات‌دهند توصیف می‌کند.‏ (‏مزمور ۱۶:‏۷؛‏ ۲۳:‏۱؛‏ ۳۲:‏۸؛‏ ۷۱:‏۱۷؛‏ ۸۹:‏۲۶؛‏ ۱۰۳:‏۳؛‏ ۱۰۶:‏۲۱؛‏ اِشَعْیا ۳۳:‏۲۲؛‏ ۴۲:‏۱۳؛‏ یوحنّا ۶:‏۴۵‏)‏ هر یک از این توصیف‌های ساده چند خصوصیت یَهُوَه را نمایان ساخته،‏ تصاویری خوشایند از او در ذهن ایجاد می‌کند.‏ پس،‏ استفاده از صنایع بدیع بهتر از هزاران واژه موضوع را در ذهن شخص به تصویر می‌کشد.‏

کتاب مقدّس همچنین یَهُوَه را به اجسامی بی‌جان تشبیه ساخته است.‏ در آنجا آمده است که یَهُوَه خدا «صخرهٔ اسرائیل،‏» «قلعه» و «برج حصین» است.‏ (‏۲سموئیل ۲۳:‏۳؛‏ مزمور ۱۸:‏۲؛‏ امثال ۱۸:‏۱۰‏)‏ از چه لحاظ این اجسام با خصوصیات یَهُوَه مشابهت دارد؟‏ همان گونه که صخره‌ای عظیم استوار و پابرجاست یَهُوَه خدا نیز پناهگاهی امن و مستحکم است.‏

کتاب مزمور پُر از صنایع بدیع است که جنبه‌های مختلف خصوصیات یَهُوَه را نشان می‌دهد.‏ برای مثال،‏ از آنجایی که یَهُوَه سرچشمهٔ نور،‏ زندگی،‏ انرژی و امنیت است مزمور ۸۴:‏۱۱ او را به «آفتاب و سپر» تشبیه می‌کند.‏ در حالی که در مزمور ۱۲۱:‏۵ آمده است که یَهُوَه به «دست راستت سایهٔ تو است،‏» زیرا که سایه،‏ شخص را از گرمای سوزان خورشید حفاظت می‌کند.‏ یَهُوَه نیز به همان شکل خادمانش را از گرمای سوزان مصیبت محافظت می‌نماید.‏ او با «دست» یا «بال‌های» خود سایه‌ای برای حفاظت آنان فراهم می‌سازد.‏ —‏ اِشَعْیا ۵۱:‏۱۶؛‏ مزمور ۱۷:‏۸؛‏ ۳۶:‏۷‏.‏

صنایع بدیع در توصیف عیسی

کتاب مقدّس بارها عیسی را «پسر خدا» خوانده است.‏ (‏یوحنّا ۱:‏۳۴؛‏ ۳:‏۱۶-‏۱۸‏)‏ درک این موضوع برای برخی از غیرمسیحیان دشوار است،‏ چرا که خدا زنی  ندارد و ماهیت او همچون بشر نیست.‏ واضح است که خدا به مانند انسان‌ها صاحب فرزند نمی‌شود.‏ پس عبارت «پسر خدا» صنعتی بدیع است.‏ این صنعت بدیع رابطهٔ خدا و عیسی را به رابطهٔ پدر و پسر تشبیه می‌کند.‏ همچنین تأکید می‌کند که عیسی به دست خدا در آسمان آفریده شده است.‏ آدم،‏ اوّلین مخلوق انسانی نیز به طور مشابه «پسر خدا» نامیده شده است.‏ —‏ لوقا ۳:‏۳۸‏.‏

عیسی برای توصیف نقش‌های مختلفی که در تحقق مقصود خدا به عهده دارد از صنایع بدیع استفاده کرد.‏ برای مثال،‏ او گفت:‏ «من تاک حقیقی هستم و پدر من باغبان است.‏» سپس شاگردانش را به شاخه‌های تاک تشبیه نمود.‏ (‏یوحنّا ۱۵:‏۱،‏ ۴‏)‏ از این تشبیه چه نکاتی می‌آموزیم؟‏ شاخه‌های تاک برای آن که زنده و پرمیوه باشند باید به تنهٔ آن متصل بمانند.‏ به طور مشابه،‏ شاگردان مسیح نیز باید پیوسته در اتحاد با او باشند چون که عیسی گفت:‏ «جدا از من هیچ نمی‌توانید کرد.‏» (‏یوحنّا ۱۵:‏۵‏)‏ درست همان طور که باغبان انتظار دارد تاکِ تاکستانش میوه آورد یَهُوَه نیز انتظار دارد کسانی که با عیسی متحدند میوهٔ روحانی بیاورند.‏ —‏ یوحنّا ۱۵:‏۸‏.‏

تشخیص نکتهٔ مشابه

اگر نکتهٔ مشابه به درستی تشخیص داده نشود اشتباه برداشت خواهد شد.‏ برای مثال،‏ به سخنانی که در رومیان ۱۲:‏۲۰ آمده است توجه کنید:‏ «اگر دشمن تو گرسنه باشد،‏ او را سیر کن و اگر تشنه است،‏ سیرابش نما زیرا اگر چنین کنی اخگرهای آتش بر سرش خواهی انباشت.‏» آیا انباشتن اخگرهای آتش بر سر شخص به مفهوم انتقام گرفتن است؟‏ اگر نکتهٔ مشابه را به درستی تشخیص دهیم متوجه می‌شویم که چنین نیست.‏ این صنعت بدیع به روش ذوب فلزات در ایّام قدیم اشاره می‌کند.‏ در آن دوران،‏ برای گداختن سنگ معدن،‏ آن را بر روی ذغال می‌گذاشتند و مقداری ذغال را نیز بر روی آن قرار می‌دادند.‏ این روش ذوبِ سنگ معدن باعث می‌شد که فلز از ناخالصی‌ها جدا شود.‏ به طور مشابه،‏ نیکویی کردن نیز مانند اخگرهای آتش دل شخص را نرم و خصوصیات خوب وی را شکوفا می‌سازد.‏

درک صحیح صنایع بدیع نه فقط بر ذهن بلکه بر دلمان نیز اثر می‌گذارد.‏ برای مثال،‏ تشبیه گناه به قرض به ما کمک می‌کند که سنگین بودن بار گناه را حس کنیم.‏ (‏لوقا ۱۱:‏۴‏)‏ وقتی یَهُوَه گناهان ما را می‌بخشد مانند این است که بدهی‌های ما را باطل می‌سازد و با این کار سبک می‌شویم.‏ کتاب مقدّس نشان می‌دهد که وقتی خدا گناهان را می‌بخشد به مانند این است که آن را «مَستور» و «محو» می‌کند،‏ درست مانند پاک کردن تخته‌سیاه با ابری خیس.‏ این موضوع به ما اطمینان می‌دهد که خدا از آن به بعد آن گناهان را به حساب نمی‌آورد.‏ (‏مزمور ۳۲:‏۱،‏ ۲؛‏ اَعمال ۳:‏۱۹‏)‏ پی بردن به این که یَهُوَه خدا گناهان سرخ یا ارغوانی رنگ را مثل برف سفید می‌سازد بسیار تسلّی‌دهنده است!‏ —‏ اِشَعْیا ۱:‏۱۸‏.‏

این‌ها فقط برخی از صنایع بدیعی است که در کتاب مقدّس آمده است.‏ پس هنگامی که کتاب مقدّس را می‌خوانیم باید به صنایع بدیع به خوبی توجه کنیم.‏ سعی کنیم نکتهٔ مشابه را تشخیص دهیم و بر آن تعمّق نماییم.‏ با این کار درکمان از کتاب مقدّس عمیق‌تر می‌شود و به ارزش آن بیشتر پی می‌بریم.‏

‏[پاورقی‌ها]‏

‏[کادر در صفحهٔ ١٣]‏

موارد استفاده از صنایع بدیع

صنایع بدیع در موارد مختلفی استفاده می‌شود.‏ برای مثال از صنعت بدیعی ساده استفاده می‌شود تا درک موضوعی دشوار را ساده کرد.‏ یا ویژگی‌های مختلف یک موضوع را با چندین صنعت بدیع می‌توان روشن ساخت.‏ همچنین از این صنعت برای تأکید یا گیرا کردن مطلبی مهم نیز استفاده می‌شود.‏

‏[کادر در صفحهٔ ۴١]‏

تشخیص اجزای مختلف

صنعت بدیع:‏ ‏«شما نمک جهانید!‏» (‏متّیٰ ۵:‏۱۳‏)‏

موضوع:‏ شما (‏شاگردان عیسی)‏

تصویر:‏ نمک

نکتهٔ مشابه در این متن:‏ مادهٔ حفظ‌کننده

درس:‏ شاگردانش پیامی را در اختیار داشتند که حفظ‌کنندهٔ جان مردم بود.‏

‏[نکتهٔ برجسته‌شده در صفحهٔ ١۵]‏

یَهُوَه «شبان من است محتاج به هیچ چیز نخواهم بود.‏»‏

مزمور ۲۳:‏۱