Cava na iBalebale ni “iSau ni Mata na Mata?”

SARAVA/ROGOCA

Kena isau vakaivolatabu

Na ivakavuvuli e yavutaki ena lawa “me isau ni mata na mata” e dua vei ira na lawa a soli vei Mosese ena nodra gauna na Isireli makawa, a cavuqaqataka tale ga o Jisu ena nona vunau ena ulunivanua. (Maciu 5:38, ivakadewa ni King James Version; Lako Yani 21:24, 25; Vakarua 19:21) Na ivakavuvuli qori ena yavutaki kina na itotogi me tau vei koya e cala, me veiganiti tale ga. a

Era dau totogitaki kina na dau nakita mera veivakamavoataki. E kaya na lawa a soli vei Mosese: “Me isau ni ramusu na ramusu, me isau ni mata na mata, me isau ni bati na bati, na ka ga e cakava me mavoa kina e dua, qori tale ga na ka me caka vua.”—Vunau ni Soro 24:20.

Cava na inaki ni lawa “isau ni mata na mata”?

Na lawa “isau ni mata na mata,” e sega ni ivolatara vua e dua me veisausaumitaka kina na ca. Qori me ivukevuke ga vei koya e lesi me vakatauitotogi, me veiganiti, me kua ni kaukaua sara se malumu tale vakasivia.

E inaki tale ga ni lawa qori mera tarovi kina o ira na lalawataka se nakita tiko mera veivakamavoataki. E vakamacalataki ena lawa: “Era na rogoca qo na kena vo [o ira na raica na kena muri na lawa ni Kalou] ra qai rere, era na sega vakadua ni cakava tale na ka ca va qo ena kemuni maliwa.”—Vakarua 19:20.

Era vauci na lotu vaKarisito ena lawa ni “isau ni mata na mata”?

Era sega ni vauci ena lawa qori na lotu vaKarisito. A soli na lawa qori vei Mosese, qai bokoci ena nona mate vakaisoro o Jisu.—Roma 10:4.

E vakavotui kina na nona ivakarau ni rai na Kalou. Me kena vakaraitaki, e laurai kina nona dau kauaitaka na lewadodonu. (Same 89:14) E laurai tale ga kina na nona ivakatagedegede ni lewadodonu—oya na nodra totogitaki na daucaka ca me “vakarauta ga.”—Jeremaia 30:11.

Rai cala ni lawa “isau ni mata na mata”

Rai cala: Sa rui kaukaua tale na lawa ni “isau ni mata na mata.”

Ka dina: E sega ni vakatarai ena lawa na kena tau vakasivia na itotogi. Me donu gona na lewa e tau, e dodonu vei turaganilewa me vakalewa vakavinaka na ituvaki e yaco, kei na bibi ni cala e nakiti ni bera ni vakatauitotogi. (Lako Yani 21:28-30; Tiko Voli Mai na Lekutu 35:22-25) E vaka tiko na itataqomaki na lawa “isau ni mata na mata” me kua ni kaukaua tale na itotogi.

Rai cala: E vakatara na lawa “isau ni mata na mata” me caka na veisausaumi.

Ka dina: E tukuni ena lawa e soli vei Mosese: “Mo kua ni veisausaumitaka na ca se lomacataka na luvedra na kainomu.” (Vunau ni Soro 19:18) E veiuqeti na lawa ni Kalou mera kua ni veisausaumitaka na ca, ia mera nuitaka ga na Kalou kei na lawa e sa vakarautaka tu me caka kina na veivakadodonutaki.— Vakarua 32:35.

Vakadodonutaka o Jisu na rai cala

E kila vinaka o Jisu ni levu era vakadewataka cala na ibalebale ni lawa “isau ni mata na mata.” E vakadodonutaka na rai qori ena nona kaya: “Dou rogoca ni a tukuni, ‘me isau ni mata na mata, me isau ni bati na bati.’ Ia au kaya vei kemudou: Kua ni vorata na daucaka ca, ke dua e sabaka na balumu imatau, solia tale ga vua na balumu adua.”—Maciu 5:38, 39.

Dikeva na ivakarau ni nona vosa o Jisu ni kaya: “Dou rogoca ni a tukuni. E vakaibalebaletaka tiko qori vei ira na iliuliu ni lotu vakaJiu era dau vakavulica na veisausaumi. E kaya o Adam Clarke e dua na vuku ni iVolatabu: “Era vakayagataka na lawa ni [isau ni mata na mata] na Jiu . . ., me vakatarai kina na veisausaumi, mera vakatauitotogi tale ga ena kena levu era via veisausaumi kina.” Na kena uqeti gona na veisausaumi era vakatanitaka kina na iliuliu ni lotu na inaki ni Vosa ni Kalou.—Marika 7:13.

E vakabibitaka o Jisu ni yavutaki ena loloma na Lawa ni Kalou. E kaya: “Mo lomani Jiova na nomu Kalou . . . Qo na ivunau levu duadua, na kena imatai tale ga. E vaka kina na kena ikarua, ‘Mo lomana na kainomu me vaka nomu lomani iko.’ E yavutaki na Lawa kece . . . ena rua na ivunau qo.” (Maciu 22:37-40) E vakavulica o Jisu nira na kilai na nona imuri ena nodra dau loloma, sega ni nodra dau veisausaumitaka na ca.—Joni 13:34, 35.

a Na yavu ni lawa qo e dau vakatokai ena so na gauna ena vosa vakaLatina na lex talionis, era dau vakayagataka tale ga eso na veimatanitu ena gauna makawa ena veika e vauca na lawa.