A TUKUNI ena Vale ni Vakatawa ni imatai ni Janueri, 1917: “Ni tekivu na yabaki vou, e tekivu vata kei na veivala, tiko yavavala, kei na veivakamatematei.” Io, a se vakilai tu ga e Urope na revurevu ni iMatai ni iValu Levu, e dau kilai tale ga me iValu Levu ni tara na veiyasa i vuravura na veivakamatei e yaco kina.

A sega ni se matata sara vei ira na Gonevuli ni iVolatabu ena gauna ya na ibalebale ni tawaveitovaki vaKarisito. Ia era saga e levu mera kua ni vakaitavi ena veivakamatematei.  Kena ivakaraitaki, a vakadeitaka me tawaveitovaki tiko ga o Stanley Willis dua na cauravou ni Igiladi e yabaki 19. A vola ni se bera ni veilewaitaki ena vuku ni nona vakatulewa: “E ka dokai dina meu dua na ivakadinadina. E tukuna vei au ena mataka nikua na Kanala ni na soli vei au na isulu ni mataivalu meu dara, keu bese, ena veilewaitaki au na mataivalu.”

Ni dei tu ga o Stanley ena nona vakatulewa, a bala i valeniveivesu qai vakacakacakataki vakaukaua. Ia e donu tu ga nona rai. A vola ni oti e rua na vula: “E vu ni ‘yaloqaqa’ na ka dina, e rawa ni vosota kina e dua . . . na veika era sega ni vosota rawa eso tale.” E dau vakayagataka vinaka o Stanley nona gauna e valeniveivesu, e kaya: “E yaga na veika rarawa au sotava ni levu kina na noqu gauna ni masu, vakasama vakatitobu, kei na vuli.”

Ni toso na gauna, sa vakaitavi tale ga o Merika ena ivalu. Ena nona vosa ina bose lawa ni matanitu o Merika ena ika2 ni Epereli, 1917, a kacivaka kina na peresitedi o Woodrow Wilson ni sa vakadonui me valuti o Jamani. Oti ga e va na siga sa tekivu vala o Merika. Qori e dua na ituvaki e vakatovolei kina nodra tawaveitovaki na mataveitacini e Merika.

Ni vinakati vakalevu na sotia, a biuta na matanitu o Merika e dua na lawa e vakatokai na Selective Service Act. Na vula ga e tarava, a biu tale e dua na lawa e vakatokai na Espionage Act. Na imatai ni lawa e vauca nona digitaki ira e vica vata na udolu na tagane na matanitu o Merika mera curu ina mataivalu. Na ikarua ni lawa e vauca na itotogi ena tau vei ira era sega ni via vakaitavi ena ivalu. Era qai vakayagataka na meca na ikarua ni lawa mera ‘vakatubuleqa kina ena yaca ni lawa’ vei ira na tamata i Jiova.—Same 94:20.

Era sega ni kurabuitaka na Gonevuli ni iVolatabu na tiko yavavala e yaco tu ena gauna ni ivalu. Sa vicasagavulu na  yabaki nodra vunautaka voli ni sa parofisaitaka oti tu na iVolatabu ni na yaco na ituvaki va qori. Era kurabuitaka ga na veileti a qai yaco ena kedra maliwa eso na mataveitacini.

Oti toka ga vakalailai na mate i Charles Taze Russell, era sa sotava na leqa na tacida e Merika. A veivosakitaki vakalevu na sala ena cicivaki kina na isoqosoqo i Jiova. A vakalawataka o Brother Russell ena 1884 na yaca ni isoqosoqo me Zion’s Watch Tower Tract Society, qai kena peresitedi me yacova sara nona takali ena Okotova 1916. Gauna e peresitedi kina o Joseph F. Rutherford, era vinakata me vakalevutaki na lewa e soli vei ira eso na tagane era kilai levu ena isoqosoqo wili kina e va na dairekita.

Eratou sega ni taleitaka na le va qori kei na so tale na veika e veidusimaki kina o Brother Rutherford. Kena ivakaraitaki, na nona cakacaka vakaivakatawa dauveilakoyaki o Paul S. L. Johnson.

Ena ituvatuva a vakarautaka o Brother Russell ni bera na nona takali, ena lesi o Johnson me dua na mata ni isoqosoqo. Ena gole i Igiladi o Johnson me vunau, sikova na veivavakoso, me vakarautaka tale ga e dua na ripote ni cakacaka ena vanua ya. Dua na ka nodra kauaitaki koya kei na nodra vakacaucautaki koya na mataveitacini e Igiladi ni yaco yani e kea ena Noveba 1916. E ka ni rarawa ni qori e vakavuna tale nona dokadoka, e lai nanuma sara kina ni dodonu me sosomitaki Brother Russell.

A vakatalai ira eso na lewe i Peceli era sega ni vakarorogo vua, ia e sega ni soli vua na veivakadonui me cakava qori. A via taura tale ga na ilavo ni isoqosoqo e maroroi tu ena dua na baqe e Lodoni. E mani kaya o Brother Rutherford me lesu i Merika o Johnson.

A sega ni yalomalumalumu o Johnson me ciqoma na veivakadodonutaki ni lesu i Brooklyn. E cikevi Brother Rutherford tiko ga me talai koya tale i Igiladi me lai tomana nona  cakacaka e kea. Ni raica ni guce nona sasaga, a vakacuruvosa o Johnson vei ratou na dairekita ratou qai tokoni koya e le va.

A siqema o Brother Rutherford ni ratou na via taura na ilala qori na ilavo ni isoqosoqo e Merika me vaka ga a via cakava o Johnson mai Igiladi. E mani vakacegui ratou mai na matabose ni dairekita eratou lewena tu. E vakaroti ena lawa e Merika mera digitaki e veiyabaki na lewe ni matabose ni dairekita. Ia eratou digitaki ga e le tolu ena bose vakayabaki ni isoqosoqo ena ika6 ni Janueri, 1917, qori o Joseph F. Rutherford, Andrew N. Pierson, kei William E. Van Amburgh. Eratou taura na le tolu qori na itutu ni peresitedi, ivukevuke ni peresitedi, vunivola kei na dauniyau. Sega ni dua tale e digitaki ena va na itutu ni dairekita a vo tiko. Era nanuma eso ni ratou na taura na itutu vakadairekita ena nodratou bula taucoko na le va eratou veitusaqati. Ia eratou sa sega ni kilai vakalawa me ratou lewe ni matabose ni dairekita ni ratou sega ni digitaki tale ena bose vakayabaki! E mani digitaka o Brother Rutherford e le va tale ena Julai 1917, me ratou veisosomitaki ena itutu vakadairekita.

Dua na ka nodratou katakata na le va eratou sa vakacegui, ratou qai saga e levu na ka me vakasukai kina vei ratou na itutu vakadairekita. Ia e dreve nodratou sasaga. Era tokoni ratou na dauveitusaqati eso na Gonevuli ni iVolatabu ra qai tauyavutaka eso tale na isoqosoqo, ia era yalodina tu ga e levu na Gonevuli ni iVolatabu. A sega ni soli tale vei ratou na le va na itutu vakadairekita.

A tosoya tiko ga na cakacaka ni Matanitu ni Kalou o Brother Rutherford kei na so tale na tacida yalodina e Peceli. A tubu kina na iwiliwili ni ivakatawa dauveilakoyaki mai na 69 ina 93. Na iwiliwili ni painia tudei a tubu mai na 372 ina 461. Era lesi tale ga na isevu ni painia e sa kilai nikua me painia  veivuke. Era tiko ena so na ivavakoso e le 100 na painia gugumatua va qori.

A sevutaki ena ika17 ni Julai, 1917, na ivola The Finished Mystery. Ni sa lailai na ivola e vo ni cava na yabaki, a kerei na kabani e dau tabaka na noda ivola me vakauta tale mai e 850,000 na ilavelave. *

Na veiveisau a tekivu vakayacora o Brother Russell ena 1916 me baleta na cakacaka e Peceli a vakacavari ena 1917. A tukuni ena Vale ni Vakatawa ni Tiseba, 1917: “Na veiveisau e Valenivolavola . . . sa vakacavari, sa tuvanaki toka vakamaqosa na ka me vaka ga e namaki ena dua na isoqosoqo e cicivaki vinaka . . . Era vakadinata na veiqaravi ena Valenivolavola ni sega ni rawa ni kaya e dua ni nona dodonu me veiqaravi e kea, ia e dua na itavi dokai e solia vua ya.”

A tukuni ena Vale ni Vakatawa ni Seviteba 1917: “Me tekivu ena imatai ni Janueri, e rawati na tubu e veivula [ena ivola e veisoliyaki] ni vakatauvatani kei na ka e rawati e veivula ena 1916 . . . Keimami vakadinadinataka kina ni vakalougatataka voli mai na Turaga na cakacaka e liutaki tiko yani e Brooklyn.”

Sa vakasavasavataki na isoqosoqo, eratou sa biu tani na dauveitusaqati. E laurai ena macala ni nodra digidigi na lewe ni ivavakoso a tabaki ena Vale ni Vakatawa, ni levu na mataveitacini era tokoni Brother Rutherford kei ira na tacida yalodina era veiqaravi tiko e Peceli. Ia e se sega ni oti na veivakatovolei. E levu na ka vinaka a yaco ena 1918, ia a gauna dredre duadua tale ga ena keda ivolatukutuku na tamata i Jiova.