1, 2. (a) Na cava e yaco vei Jona kei ira na dausoko? (b) Na cava eda vulica ena italanoa kei Jona?

E VIA muduka sara ga o Jona na vakadomobula ni ka e rogoca tiko. E sega ni cagi tataba wale ga e roba tiko na dali ni ivana ni waqa, se na ua lelevu ena baba ni waqa e vakavuna na sosodregadrega ni kau. Qai ca sara ni rogoca o Jona nodra kaikaila na dausoko, na kavetani kei ira na kaimua, nira sasaga me kua ni dromu na waqa. E kila o Jona ni mai vakavuna tu o koya nodra voleka ni mate na tagane qori!

² Na cava e mai sotava kina o Jona na leqa qo? E cakava e dua na cala bibi e lai vakaleqa kina nodrau veiwekani kei na nona Kalou o Jiova. Na cava e cakava? Na ka e cakava qori, vakacava sa na sega sara ga ni rau veiwekani vinaka kina kei Jiova? Levu sara na ka eda rawa ni vulica kina. Me kena ivakaraitaki, e vakavulica vei keda nira dau cala tale ga ena so na gauna na tamata yalodina—na sala tale ga era na rawa ni vakadodonutaka kina nodra cala.

3-5. (a) Na cava era dau vakasamataka na tamata ni cavuti na yaca i Jona? (b) Na itukutuku cava kei Jona eda kila? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.) (c) Na cava e sega ni rawarawa kina se marautaki vei Jona nona veiqaravi voli vakaparofita?

³ Ni dau cavuti o Jona, levu era dau vakasamataka ga na veika ca me baleta na turaga qo, me vaka na nona talaidredre kei na nona drecala. Ia e levu tale na ka vinaka e kilai kina na turaga qo. Nanuma tiko ni a digitaki o Jona me nona parofita na Kalou o Jiova. E digitaki Jona o Jiova ni turaga yalodina qai yalododonu.

⁴ E vakamacalataka vakalekaleka na iVolatabu na itukutuku kei Jona. (Wilika 2 Tui 14:25.) E cavutu mai Kacaeferi, e rauta ni va na kilomita mai Nasareci, na taoni e susu kina na Karisito ena walu tale na senitiuri e muri. * A parofita voli o Jona ni veiliutaki tiko o Tui Jeropoami II, na nodra tui na tini na yavusa e Isireli. Sa oti makawa sara na gauna i Ilaija, sa mate tale ga na kena isosomi o Ilaisa, na gauna a veiliutaki voli kina na tamai Jeropoami. A vakayagataki ira na tagane qori o Jiova mera vakawabokotaka na sokalou vei Peali, ia era se talaidredre tiko ga na Isireli. Nira muria tiko na ivakaraitaki ni tui ‘sa daucaka ca ena mata i Jiova.’ (2 Tui 14:24) Koya gona, e rawa ni tukuni ni sega soti ni rawarawa se marautaki nona veiqaravi voli vakaparofita ena gauna oya o Jona, ia e yalodina tiko ga.

⁵ E mai veisau vakasauri ena dua na siga, na kena ituvaki o Jona. Na ilesilesi e solia o Jiova, e raica o Jona ni dredre vua. Na cava e vinakata o Jiova me cakava?

6. Na cava a lesia vei Jona o Jiova, na cava ena sega ni rawarawa kina?

⁶ E tukuna o Jiova vei Jona: “Mo cavu tu, mo lako ki Ninive, na koro levu ko ya, ka vunauca; ni sa lako cake mai ki mataqu na nodra ca.” (Jona 1:2) Sa rauta me sega ni rawarawa vei Jona na ilesilesi qo. E rauta ni 800 na kilomita ena isi na koro o Ninive, e rawa ni taura tale ga e dua na vula ni taubaletaki. De rairai leqataka o Jona e dua tale na ka mai na balavu ni gaunisala. Ni gole i Ninive o Jona, e vinakati me lai vakasavuya na nona siga ni veilewai o Jiova vei ira na kai Asiria era dau kilai tu nira itovo voravora. Ke raica o Jona nira sega soti ni kauai na tamata ni Kalou, sa na qai wacava sara o ira na lotu butobuto? Na cava ena yaco vua na dauveiqaravi i Jiova ni gole duadua ena vanua vakaitamera o Ninive, na siti e “dauvakadave dra”?—Neumi 3:1, 7.

7, 8. (a) Na cava e via drovaka sara ga kina o Jona na ilesilesi e solia vua o Jiova? (b) Na cava meda kua kina ni tukuna ni dadatuvu o Jona?

⁷ Rairai a vakasamataka kece tu qori o Jona. Eda sega mada ni kila. Na ka ga eda kila ni a dro o Jona. A tukuna vua o Jiova me gole ina isi, e gole o Jona ina vanua yawa duadua ina wesi. E muri baravi sobu ena ikelekele ni waqa ena siti o Jopa, e kele tu kina e dua na waqa me gole i Tasisi. Era tukuna eso na vuku ni tiko mai Sipeini o Tasisi. Ke dina oya, kena ibalebale na yawa ni vanua sa biuti Ninive mai kina o Jona, e rauta ni 3,500 na kilomita. Na ilakolako va qo me yaco ina tai adua ni Wasa Levu, e rawa ni taura e dua na yabaki. E vinakata sara ga o Jona me drovaka na ilesilesi e solia vua o Jiova!—Wilika Jona 1:3.

⁸ Vakacava, eda na tukuna ni dadatuvu o Jona? Me kua sara ni totolo noda vakalewai koya. Eda na raica yani qo ni so na ituvaki e vinakati kina vakalevu vei Jona me doudou. Me vakataki keda ga, e sega ni uasivi o Jona ni saga tiko me cakacakataka na nona malumalumu. (Same 51:5) O cei mada e se sega ni tuburi koya na rere?

9. Ena so na gauna e dau vakacava noda raica na ilesilesi mai vei Jiova, na ka dina cava meda dau nanuma ena gauna va qori?

⁹ So na gauna eda dau nanuma ni dredre na ka e vinakata vei keda na Kalou. De dua eda rere na vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou, me vaka ga e vinakati vei keda na lotu vaKarisito. (Maciu 24:14) E rawarawa sara meda guilecava na dina ni vosa e cavuta o Jisu, “ni ka kece e rawarawa vua” na Kalou. (Mari. 10:27) Ke da raica vakamamada na ka dina qori ena so na gauna, eda kila ni qo tale ga na ituvaki e sotava o Jona. Na cava e qai yaco ni dro o Jona?

10, 11. (a) Na cava e rairai nanuma o Jona ni sa seredali na waqa? (b) Na leqa cava e yaco ena waqa kei ira na kaimua?

¹⁰ Raitayaloyalotaka mada ni sa vodo ena waqa o Jona, kena irairai ni waqa dau usa kako ni Finisia. E sarava nodra maqusa na kaimua kei kavetani ni vakarau na seredali. Ni sa toso tiko na waqa mai vanua, e nanuma sara ga o Jona ni sa drovaka rawa na ka e dau rerevaka tu. E qai veisau vakasauri na draki.

¹¹ Na cagi kaukaua e vukica na wasawasa me voravora, na levu ni ua e rawa mada ga ni dromu kina na waqa lelevu ni gauna qo. Ena dede ena wasaliwa na veitubuyaki ni waqa lailai oya ni coqa toka yani na ua lelevu? Vakacava, a kila o Jona ena gauna qo na ka e qai vola e muri ni “ko Jiova sa vakatubura e dua na cagi levu e na wasawasa”? Eda sega mada ni kila qori. E raica ga o koya nira kaciva nodra dui kalou na dausoko, e kila tale ga nira na sega ni rawa ni vukei kina. (Vunau 19:4) E vola o Jona: “Sa nanumi ena mate na waqa.” (Jona 1:4) Ena rawa vakacava vei Jona me masu vua na Kalou e drovaka tiko qo?

12. (a) Na cava meda kua ni vakalewai Jona totolo kina ni moce ena gauna ni draki ca? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.) (b) E vakaraitaka vakacava o Jiova na vu ni leqa?

¹² Ni sega ni rawa ni veivuke, e lako sobu ena dreke o Jona qai raica e dua na vanua me davo kina, mani mocelutu sara. * E raici Jona na kavetani, vakayadrati koya qai uqeta me masu vua na nona kalou, nira sa masu tale tiko ga na kena vo. Nira vakadeitaka ni kaukaua tani e vakavuna na draki ca, era vakawirimadigi sara na kaimua mera kila se o cei dina e vakavuna na leqa. E vuka na yaloi Jona ni sega ni dua vei ira e donuya na madigi. Sega ni bera sa kilai na ka dina. E lewa o Jiova na draki ca, kei na kena donui Jona na madigi!—Wilika Jona 1:5-7.

13. (a) Na cava e tukuna o Jona me baleti koya vei ira na dausoko? (b) Na cava e tukuna o Jona mera cakava na dausoko, na vuna?

¹³ E qai tukuna vei ratou na dausoko o Jona na ka kece me baleti koya. E dua na dauveiqaravi ni Kalou Cecere Duadua o Jiova. Na Kalou ga qo e drovaka tiko qai vakacudruya, mai biuti ira tu kina ena dua na ituvaki leqataki sara. Era kurabui kece ena ka e tukuna oya, e raica sara ga o Jona nodra domobula. Era mani tarogi koya na ka mera cakava vua mera bula kina. Na cava e tukuna? De rairai sokonu o Jona ni vakasamataka nona dromu ena wasaliwa batabata oya. Na cava ga me vakavuna kina o koya nodra mate, ni kila ni rawa ni vakabulai ira kece? Mani tukuna vei ira o koya: “Dou tauri au mada, ka biuti au ki wai; ena qai maravu vei kemudou na wai: ni’u sa kila sai au ga sa labati kemudou kina na cava levu oqo.”—Jona 1:12.

14, 15. (a) Eda na vakadamurimuria vakacava na vakabauta i Jona? (b) Na cava era cakava na dausoko ena ka e tukuna vei ira o Jona?

¹⁴ E vakaraitaka na ka e tukuna o Jona ni sega ni dadatuvu. Sa na wacava nona marau o Jiova ni doudou o Jona qai vakauai koya ena gauna leqataki oya. Eda raica sara ga eke ni kaukaua na vakabauta i Jona. Eda rawa ni vakadamurimuria qori nikua nida vakaliuca na veika era gadreva eso tale. (Joni 13:34, 35) Ke da raica ni dua e gadreva me kauaitaki vakayago se vakayalo, vakacava, eda dau vakuai keda ena so na ka meda veivuke? Nida cakava qori, ena marau kina o Jiova!

¹⁵ Rairai era lomani Jona na dausoko ena veika e tukuna vei ira, nira a sega mada ni via muria ena imatai ni gauna! Era solia nodra vinaka kece me malumu kina na draki, ia e dreve na nodra sasaga. Sa qai ca ga na draki. Sa sega tale ni dua na ka e rawa ni caka qo. Era kaci vei Jiova na Kalou i Jona me lomani ira, era laveti Jona qai biuti koya i wai.—Jona 1:13-15.

16, 17. Vakamacalataka na ka e yaco vei Jona ni kolotaki mai waqa. (Raica tale ga na iyaloyalo.)

¹⁶ Mani lutu o Jona ina wasawasa voravora. De sasaga me kua ni dromu, qai raica wale ga na vuso ni wai ni sa mua vakamalua na waqa. Ia e robai koya na ua qai biligi koya sobu. Mani lutudromu o Jona, sa vakila o koya ni sa sega tale ni cakava rawa e dua na ka.

¹⁷ E qai vakamacalataka o Jona na ka e veinanuyaka tu ena gauna oya. E veiciriyaki nona vakasama. E rarawa ni vakasamataka ni sa na sega ni raica tale na valenisoro totoka i Jiova e Jerusalemi. E vakila na titobu ni wasaliwa ni volekata na botonisauloa e viviraki koya kina na lumi. Kena rairai, ni qo na qara ena bulu kina.—Wilika Jona 2:2-6.

18, 19. Na cava e yacovi Jona e loma ni wasaliwa, na mataqali ka bula vakacava e vakamacalataki kina, o cei e vakavuna? (Raica tale ga na ivakamacala e ra.)

¹⁸ Vakasamataka mada qo! Sa toso voleka mai e dua na ka bula vakaitamera e loaloa. E vakadodonu vei Jona, dolava na gusuna levu qai tilomi koya!

¹⁹ E nanuma sara ga o Jona ni sa na mate, ia e vakila e dua na ka veivakurabuitaki. E se bula tiko! A sega ni laukati, se kanalaki, se tasogo nona icegu. A cegu tiko, e tiko sara ga ena vanua me nona ibulubulu. E qoroqoro sara ga o Jona. Sa macala tu ga ni ‘lewa o Jiova me tilomi Jona e dua na ika levu.’ *—Jona 1:17.

20. Na cava eda vulica vei Jona ena nona masu ena kete ni ika levu?

²⁰ Totolo ga na toso ni gauna. Ni tu o Jona ena vanua butobuto duadua e sega ni bau tadra, a liaci koya tale qai masuta na Kalou o Jiova. Eda na wilika ena ikarua ni vola i Jona e levu na ka eda rawa ni vulica ena nona masu. E vakaraitaka na levu ni nona kilaka vakaivolatabu, ni levu na gauna e cavuti tale tiko kina na Same. E vakaraitaka tale ga na yalo ni vakavinavinaka. Mai tinia kina o Jona: “Ia koi au, ka’u na ia nai madrali vei kemuni e na domo ni vakavinavinaka; Au na cakava na ka ka’u a bubului kina. Sa maivei Jiova na veivakabulai.”—Jona 2:9.

21. Na cava e vulica o Jona me baleta na veivakabulai, na cava meda nanuma tiko?

²¹ Na vanua sara ga e sega ni bau tadra, ena “kete ni ika”—e vulica kina o Jona ni rawa vei Jiova me vakabulai ira na nona dauveiqaravi ena vanua cava ga kei na ituvaki era tu kina. Ena vanua mada ga ya, e vakabula na nona dauveiqaravi o Jiova ni leqa tu. (Jona 1:17) O Jiova duadua ga e rawa ni vakabula qai taqomaka na tamata mai na kete ni ika levu, me tolu na siga, kei na tolu na bogi. Meda nanuma tiko nikua ni o Jiova ‘na Kalou e solia na nomuni icegu.’ (Tani. 5:23) Eda dinautaka tu vua na noda bula. Vakacava, eda bau vakavinavinakataka qori? Ni buli keda, e dodonu ga meda talairawarawa vua.

22, 23. (a) E vakatovolei vakacava nona dau vakavinavinaka o Jona? (b) Na cava eda vulica vei Jona nida dau cala?

²² E bau vulica o Jona e dua na ka? Bau vulica me vakavinavinaka vei Jiova ena nona talairawarawa? Io, qori na ka e qai cakava. E kauti Jona lesu na ika ni oti e tolu na siga kei na tolu na bogi qai “luaraki Jona ki na vanua mamaca.” (Jona 2:10) Raitayaloyalotaka mada ni sega ni vinakati me qalo tale i baravi o Jona! Se matasawa cava ga, e sega ni kila o Jona na vanua me lesu kina. Sega ni dede mai na gauna qori, sa vakatovolei o Jona ena nona dauvakavinavinaka. E tukuni ena Jona 3:1, 2: “A sa baci yaco tale vakarua vei Jona na vosa i Jiova, ka vaka, Mo cavu tu, mo lako ki Ninive, na koro levu ko ya, ka vunautaka kina na vunau ka’u a kaya vei iko.” Na cava ena cakava qo o Jona?

²³ E sega ni tusuka o Jona. Eda wilika: “A sa cavu tu ko Jona, ka lako yani ki Ninive, me vaka na vosa i Jiova.” (Jona 3:3) Io, e talairawarawa. E macala ga ni sa vuli mai na nona cala. Meda vakadamurimuria tale ga na ivakaraitaki ni vakabauta i Jona. Eda ivalavala ca kece, eda dau cala tale ga. (Roma 3:23) Vakacava, eda na soro koso, se da na vuli mai na noda cala da qai talairawarawa nida qarava na Kalou?

24, 25. (a) Na cava e vakalougatataki kina o Jona? (b) Na cava tale ena vakalougatataki kina ena gauna mai muri?

²⁴ Vakacava, e vakaicovitaka o Jiova na talairawarawa i Jona? Io. Kena irairai ni qai kila e muri o Jona nira bula na dausoko. E maravu na draki ca ni oti ga nona vakuai koya o Jona, era “qai rerevaki Jiova” na kaimua, ra qai vakacaboisoro vua. Era sega ni cakava qori ina nodra kalou lasu.—Jona 1:15, 16.

²⁵ E qai dua tale na icovi levu e muri mai. E vakayagataka o Jisu na nona tiko ena kete ni ika levu o Jona me vakatayaloyalotaka nona tiko ena ibulubulu, se o Seoli. (Wilika Maciu 12:38-40.) Sa na wacava na marau i Jona ni kila na ka ni veivakalougatataki qori ni sa vakaturi mai vuravura! (Joni 5:28, 29) E vinakata tale ga o Jiova me vakalougatataki iko. O na vakataki Jona, mo vuli mai na nomu cala qai talairawarawa, ni o vakauai iko ena so na ka?