MOMOHAMED Bouazizi, e yabaki 26 e dau volitaki vuata ena batinisala e Tunisia. A rarawataka ni sega ni kunea e dua na cakacaka vinaka, e kila tale ga nira dau cakacaka vakailawaki na vakailesilesi. Ena mataka ni 17 Tiseba, 2010, era vesuka na vakailesilesi ni tabana ni tiko bulabula na nona ivoli, ia a sega ni vinakata mera kauta na ivakarau ni bibi ni nona ivoli. Era kaya na tu e kea ni qai sabaki koya e dua na ovisa yalewa.

Dua na ka na nona cudru, mani lai ripotetaka na ka vakamadua a vakayacori vua, ia a sega ni dua e via rogoci koya. E gole i tuba qai kailavaka: “Meu qai qarava vakacava noqu vuvale?” A sova e yagona na benisini qai vakamai koya, mani mate ena loma ni tolu na macawa.

Na veika a cakava o Mohamed Bouazizi e tarai ira sara ga na lewenivanua e Tunisia kei na veivanua volekata. E levu era kaya ni veika e yaco qori e vakavuna mera kudru na lewenivanua, veisau kina na matanitu qai tete na vakaduduile ina so tale na matanitu vakaArapea. A mani solia kina na European Parliament na icovi e vakatokai na 2011 Sakharov Prize for Freedom of Thought me kedratou ivakananumi o Bouazizi kei na le va tale. A vakatokai Bouazizi tale ga na niusiveva na Times mai Lodoni me turaga rogo ena 2011.

Eda dikeva ena ivakaraitaki qori na ka e rawa ni yaco ena vakaduduile. Na cava e takalevu kina na vakaduduile? Vakacava e tiko e dua tale na sala e rawa ni wali kina na leqa?

Qo eso na ka e vakavuna:

• Sega ni taleitaki na veiliutaki. Ke vakarautaka na matanitu na veika era gadreva na lewenivanua me wali kina na nodra leqa, ena sega na vakaduduile. Era na vakaduduile ga ke ra raica ni levu na cakacaka vakailawaki kei na veivakaduiduitaki.

• Tekivutaka ga e dua. E levu era vakaduduile nira sega ni vinakata me yaco tiko ga e dua na ka era sega ni taleitaka. Kena ivakaraitaki, na ka a vakayacora o Mohamed Bouazizi e vakavuna mera vakaduduile na lewenivanua e Tunisia. E dua na dau valataka na dodonu ni lewenivanua mai Idia o Anna Hazare, a lolo tu me vica na siga ni sega ni taleitaka na cakacaka vakailawaki, era tokoni koya kina na lewenivanua mai na 450 na siti kei na taoni e kea.

Me vaka sa tukuna makawa tu mai na iVolatabu, eda “bula tu ena vuravura era veiliutaki kina eso ra qai vakalolomataki o ira era vakarurugi ena nodra lewa.” (Dauvunau 8:​9, Good News Translation) Sa qai takalevu ga nikua na cakacaka vakailawaki kei na veivakaduiduitaki. Io, era kila na tamata ni sa sega ni vakacegui ira na veiliutaki vakapolitiki kei na veika vakailavo ni matanitu. Eso mada ga na ka e yaco tu ena so na vanua lalai, e rawa ni vakavuna mera kudru eso era tu e veiyasa i vuravura ni sa tu vakarawarawa nikua na talevoni, internet, kei na kena dau kaburaki na nius e veisiga.

Qo na ka era tukuna e levu:

• Vukei na dravudravua. Era vakaduduile na lewenivanua e Chicago, Illinois, Merika, nira vakasaurarataki mera vagalala mai na vanua era vakaitikotiko kina. Qori e donuya na Great Depression (leqa vakailavo) ena 1930 vakacaca, era mani vakadonuya na vakailesilesi ni siti qori mera kua ni vagalala na tamata, ra vakacakacakataki tale ga o ira era vakaduduile. A yaco tale ga qori e Niu Yoka, nira vakalesui ina nodra itikotiko e 77,000 na vuvale.

• Wali na veivakaduiduitaki. A veilewaitaki ena 1955/1956 na kabani ni basi e Montgomery, Alabama, e Merika, vakavuna me bokoci na lawa ni nodra vakaduiduitaki na yago loaloa ni dau wasei na vanua era dabe kina e loma ni basi.

• Tarovi na veivakatorocaketaki. Ena Tiseba 2011, era vakaduduile e vica vata na udolu na lewenivanua nira sega ni vinakata me tara voleka e Hong Kong e dua na iqaqi ni livaliva e yavalati ena koala, ni na rawa ni veivagagai.

 E sega ni dau yaco na ka kece era vinakata na dau vakaduduile. Ena so na gauna era dau totogitaki vei ira na vakailesilesi ni matanitu. E tukuna na peresitedi ni dua na matanitu ena Tokalau e Loma me baleta na vakaduduile a yaco ena nona vanua “ni dodonu mera totogitaki.” Era mani mate kina e vica vata na udolu.

Ke sa yaco mada ga na ka era vinakata na dau vakaduduile, ena basika eso tale na leqa. A vakaitavi e dua na turaga ena kena vuaviritaki e dua na matanitu e Aferika, a ripotetaka na mekesini na Time na ka e tukuna me baleta na veiliutaki vou: “Keimami nanuma ni na vinaka na ituvaki, sega ni dede e basika tale na leqa.”

E levu na tamata rogo era kaya ni iwali ni leqa na vakaduduile. Kena ivakaraitaki, a vola ena 1985 na peresitedi vakacegu mai Czech o Václav Havel, a vesu ni valataka na dodonu ni lewenivanua: “O koya e dau vakaduduile ena solibula ena veika e vakabauta ni dina.”

E laurai sara ga qori ena ka eratou cakava o Mohamed Bouazizi kei na so tale. Ena yabaki sa oti, levu era vakamai ira ena dua na vanua e Esia nira sega ni taleitaka na veika vaka politiki se na veika vakalotu. E vakamacalataka e dua na turaga ena mekesini na Newsweek na vuna e yaco kina qori: “E sega vei keimami na dakai. Keimami sega ni via vakamavoataki ira eso tale. Na cava tale me keimami cakava?”

E tukuna na iVolatabu ni tiko na iwali ni veivakaduiduitaki, cakacaka vakailawaki kei na veivakalolomataki. E vakamacalataka ni sa vakatura na Kalou e dua na matanitu mai lomalagi me walia na leqa vakapolitiki e vakavuna na vakaduduile. E kaya na parofisai me baleta na iliuliu ni matanitu qori: “Ni na vakabula ko koya na dravudravua ni sa tagi; kei koya sa vakararawataki ka sa sega e dua me vukei koya. . . . Ena vakabula na yalodra mai na lawaki kei nai valavala kaukauwa.”​—⁠Same 72:​12, 14.

Era vakabauta na iVakadinadina i Jiova ni Matanitu ga ni Kalou ena kauta mai na vakacegu e vuravura. (Maciu 6:​9, 10) Qori na vuna era sega kina ni dau vakaduduile. De dua era sega ni vakabauta e levu ni na vakaotia na Kalou na ka e vakavuna na vakaduduile baleta ni se yaco tiko ga. Ia e levu era nuitaka ni Kalou ena vakaotia vakadua. O via kila tale ga qori?