NA CAVA e cakava o Joseph Priestley me rogo kina? Na veika e dikeva kei na ka e vola e veisautaka nodra rai e levu me baleta na ivakarau ni veiliutaki, ka dina me baleta na Kalou, kei na cagi eda ceguva.

E laurai ena ka e vola ni sega ni duavata kei na ka vakasaenisi se vakalotu e sega ni vakadinadinataki. Dikeva mada.

A sega tu ni dau taura vakabibi o Joseph Priestley na veika vakasaenisi. Ia a veisau na matanicagi ena 1765 ni sotavi Benjamin Franklin e dua na saenitisi ni Merika, mani tekivu vakadidike ena veika me baleta na livaliva. Era qoroi koya na vo ni saenitisi ena veika e dikeva, era mani digitaki koya ena yabaki tarava me lewena na nodra isoqosoqo na saenitisi e Lodoni na Royal Society.

E dikeva tale ga o Priestley na veimataqali kasi. Qori e okati kina na ammonia kei na nitrous oxide (na kasi dau veivakamoceri). A wakia vata tale ga na wai kei na kasi eda kaburaka, basika kina na wai vakasoburuburu (dau vakayagataki ena wainimoli).

Ena 1774, a vakadidike tiko o Priestley ena ceva kei Igiladi, e dikeva ni tiko e dua na mataqali kasi e vakacaudreva vakalevu na kadrala. Mani biuta o koya e dua  na kalavo ena dua na bilo iloilo e tu kina e 60 na mililita na kasi qori. A dikeva ni bula dede na kalavo ni vakatauvatani ke biu ena bilo iloilo e sega kina na kasi qori. A mani ceguva tale ga o Priestley, qai tukuna ni “vinaka nona icegu.”

Na kasi a dikeva qori o Joseph Priestley na oxygen. * E levu era tukuna ni vakadidike kece e cakava o Priestley, qo e “vakasakiti duadua.”

E vakabauta o Priestley ni vakalatilati ena kena vakadinadinataki eso na ka vakasaenisi na nanuma ni tamata, e tukuna ni qori tale ga e vakavuna me sega ni vakadeuci kina na ivakavuvuli dina ena lotu. Dua na ka nona via kila na ka dina, ia e veisaqasaqa eso nona rai kei na ka e tukuna na iVolatabu. Kena ivakaraitaki, a nanuma ni sega ni vakavuna na Kalou na iVolatabu. E nanuma tale ga ni sega ni bula rawa tu mai o Jisu ni bera ni mai bula vakatamata.

Ena yasana adua, e vakavotuya o Priestley na veika lasu e vakavuvulitaka o lotu ena gauna oya, na ivakavuvuli qori era se vakavuvulitaka tiko ga e levu na lotu nikua. Ena nona ivola e kaya ni ka dina e vakavulica o Jisu kei ira na nona imuri, sa mai vakadukadukalitaki ena ka lasu, me vaka na ivakavuvuli ni Letoluvakalou, tawamate rawa ni yalo kei na vakayagataki ni ivakatakarakara era qai veisaqasaqa kei na ka e tukuna na iVolatabu.

Na veika e cakava qori o Priestley kei na nona tokona na veisau e vakayacori e Merika kei Varanise, era sega ni taleitaki koya kina e levu. Vakavuna mera vakama na dauvakacaca ena 1791 na nona vale kei na vanua e dau vakadidike kina, mani dro o Priestley e Merika. Dina ni rogo o Joseph Priestley ena vakadidike vakasaenisi e vakayacora, ia e vakabauta o koya ni “bibi duadua” na kena vulici na veika me baleta na Kalou kei na nona inaki.