1. Na cava e dodonu me vakarokorokotaki kina e dua, cava eda na veivosakitaka?

NA NONA vakarokorokotaki e dua e kena ibalebale me kauaitaki vakalevu qai dokai. Ke dua e caka vua qori, macala ga ni ganiti koya se cakava tiko e dua na ka e dodonu me rokovi kina. Eda na rairai taroga, o cei meda vakarokorokotaka? Cava me vakarokorokotaki kina?

2, 3. (a) Na cava e dodonu ga kina me vakarokorokotaki o Jiova? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) O cei na Lami ena Vakatakila 5:13, na cava ganiti koya kina me vakarokorokotaki?

² Me vaka e tukuni ena Vakatakila 5:13 ni dodonu me vakarokorokotaki ‘na Lami, o koya e dabe tiko ena idabedabe vakaturaga.’ Eda raica ena wase 4 e dua na vuna e dodonu ga me vakarokorokotaki kina o Jiova. Era lave domodra na ibulibuli dokai mai lomalagi mera vakacaucautaki Jiova, “o koya e tawamudu na nona bula.” Era kaya: “E ganiti kemuni Jiova, na neimami Kalou, me nomuni na lagilagi, na vakarokoroko, kei na kaukaua, ni oni bulia na ka kece, ena nomuni lewa era bula, era buli kina.”​—Vkta. 4:9-11.

 ³ O Jisu Karisito na Lami, qo “na Lami ni Kalou ena kauta tani na nodra ivalavala ca na kai vuravura.” (Joni 1:29) E kaya na iVolatabu ni kaukaua sara o koya vei ira kece na veiliutaki vakatui se ra veiliutaki tiko nikua. E kaya: “O koya e nodra Tui o ira na veiliutaki vakatui, e nodra Turaga tale ga o ira na veiliutaki vakaturaga, o koya ga e sega ni mate rawa, e tiko ena rarama e sega ni torovi rawa, e sega ni dua na tamata e raici koya se me rawa ni raici koya.” (1 Tim. 6:14-16) E dina taucoko qori, ni sega ni dua tale na tui e yalorawarawa me mate me isoro ni noda ivalavala ca. O na duavata sara ga kei na oba vakaoba na ibulibuli vakayalo mai lomalagi nira kaya: “Na Lami a vakamatei e ganita me nona na kaukaua, na iyau, na vuku, na qaqa, na vakarokoroko, na lagilagi, kei na vakavinavinaka.”​—Vkta. 5:12.

4. Na cava e dodonu kina me rau vakarokorokotaki ga o Jiova kei Karisito?

⁴ E dodonu ga meda vakarokorokotaki Jiova kei Karisito. Ena vakatau tale ga kina noda rawata na bula tawamudu. E vakamatatataka qori vei keda na vosa i Jisu ena Joni 5:22, 23: “Ni sega ni lewa e dua o Tamana, sa solia ga vei Luvena me vakatulewa, mera rokovi Luvena kece me vaka ga nodra rokovi Tamana. O koya e sega ni rokovi Luvena e sega ni rokovi Tamana e talai koya mai.”​—Wilika Same 2:11, 12.

5. Na cava meda vakarokorokotaki ira kina eso, meda dokai ira tale ga?

⁵ Eda buli meda “ucuya na Kalou.” (Vkte. 1:27) Levu gona vei keda eda dau vakaraitaka na itovo vakalou ena duidui sala. Eda rawa kina ni vakaraitaka na loloma, yalovinaka, kei na veinanumi. Eda buli tale ga kei na lewaeloma e sega ni uasivi qai dau veivakacalai ena so na gauna. Ia e rawa ni vukei keda meda kila na ka e donu, se cala, na ka e dina se lasu, na ka e veiganiti se sega. (Roma 2:​14, 15) Levu era dau taleitaka na ka e savasava qai talei. Era guta tale ga na bula veiyaloni. De dua era sega tu ni kila, ia era sa vakavotuya sara tiko ga ena so na sala na lagilagi nei Jiova, e veiganiti gona mera vakarokorokotaki ra qai dokai.​—Same 8:5.

6, 7. Era duidui vakacava na iVakadinadina i Jiova ena nodra vakarokorokotaki ira eso tale?

⁶ Meda kua mada ga ni vakarokorokotaki ira vakasivia eso tale, meda kila tale ga na vanua me yalani kina. Levu era sa vakamuai tu ena ivakarau ni yalo e takalevu tu ena vuravura i Setani. Oya na vuna era sa sokaloutaki tu kina eso na tagane kei na yalewa ni sa sivia tale nodra rokovi se dokai. O ira na iliuliu ni lotu, iliuliu vakapolitiki, ira na dauqito, ira na dau veivakamarautaki kei na so tale na tamata rogo, era dau vakacerecerei me vaka sara ga e tiko vei ira na kaukaua tani. O ira gona na itabagone kei ira na uabula era dau raici ira cake tu qo mera ivakaraitaki vinaka, me vakatotomuri na nodra itovo, isulusulu se ivakarau ni bula.

⁷ Era qaqarauni sara na lotu vaKarisito dina me kua ni tiko vei ira na rai cala me baleta nodra vakarokorokotaki na tamata. O Karisito duadua ga e ivakaraitaki uasivi duadua meda vakatotomuria. (1 Pita 2:21) Ena sega ni taleitaka o Jiova ke sa sivia tale noda vakarokorokotaka e dua. Qo na ka dina meda nanuma tiko: “Ni sa valavala ca na tamata kece, qai sega ni yacova rawa na lagilagi ni Kalou.” (Roma 3:23) E sega ni dodonu me vakarokorokotaki e dua me vaka ga sa sokaloutaki tiko.

8, 9. (a) Era raici ira vakacava na vakailesilesi vakamatanitu na iVakadinadina i Jiova? (b) E yalani vakacava na noda tokoni ira na vakailesilesi vakamatanitu?

 ⁸ Eso nikua era vakaitutu ena nodra cakacaka saumi. E namaki vei ira na vakailesilesi vakamatanitu mera raica me muri na lawa kei na veidusimaki, mera qarava vinaka tale ga na lewenivanua. Qo ena yaga raraba. E vakasalataki ira na lotu vaKarisito o Paula mera dau raici ira na vakailesilesi vakamatanitu mera “iliuliu cecere” mera vakamalumalumu vei ira. Era vakaroti: “Solia na ka vei koya e dodonu me soli vua, na ivakacavacava vei koya e lavaka na ivakacavacava; . . . me rokovi tale ga o koya e dodonu me rokovi.”​—Roma 13:1, 7.

⁹ Koya gona ke da mani vakaroti kina se noda itovo ga vakavanua, e veiganiti vei keda na iVakadinadina i Jiova meda yalorawarawa ni rokovi ira na vakailesilesi vakamatanitu. Eda dau tokoni ira nira vakayacora tiko nodra itavi. Ia me vaka e tukuni ena iVolatabu, ena vakaiyalayala ga. Eda na sega ni talaidredre vua na Kalou se da vakawalena noda tawaveitovaki nida lotu vaKarisito.​—Wilika 1 Pita 2:13-17.

10. Era ivakaraitaki vinaka vakacava na dauveiqaravi i Jiova ena gauna makawa nira veimaliwai kei ira na vakailesilesi vakamatanitu?

¹⁰ Era ivakaraitaki vinaka na dauveiqaravi i Jiova ena gauna makawa nira veimaliwai kei ira na vakailesilesi vakamatanitu. Rau talairawarawa o Meri kei Josefa ni vakarota na Matanitu o Roma me caka na vola lewenivanua. Rau lako i Peceliema, dina ni sa vakarau vakasucuma sara tu ga o Meri na nona ulumatua. (Luke 2:​1-5) Ni beitaki o Paula ni cakacala, e vakamacalataki koya ena veidokai qai vakaraitaka na vakarokoroko e veiganiti vei Tui Eroti Akaripa kei Fesito, na kovana e Roma ena yasana o Jutia.​—Caka. 25:1-12; 26:1-3.

11, 12. (a) E duidui vakacava na noda rokovi ira na vakailesilesi vakamatanitu ni vakatauvatani kei ira na iliuliu ni lotu? (b) E yaga vakacava nona rokova e dua na daunipolitiki e dua na tacida mai Austria?

¹¹ Ia o keda na iVakadinadina i Jiova eda sega ni dau rokovi ira tale vakasivia na iliuliu ni lotu, ke ra namaka mada ga meda cakava qori. O lotu lasu e sega ni dau tukuna na ka dina me baleta na Kalou, e veivakacalai tale ga nona vakavulica na iVolatabu. Koya gona e sega ni dodonu meda vakarokorokotaki ira tale vakasivia na iliuliu ni lotu, meda kauaitaki ira ga me vaka eda dau cakava vei ira na lewenivanua. O Jisu mada ga e vosataki ira eso va qori ena nona gauna qai tukuna nira dauveivakaisini, era veituberi tiko ga vakamataboko. (Maciu 23:23, 24) Ia eso na gauna noda dau vakaraitaka na vakarokoroko kei na veidokai e veiganiti vei ira na iliuliu vakamatanitu e dau yaga tale ga, rawa ni yaco kina eso na ka tawanamaki.

¹² O Leopold Engleitner e dua na iVakadinadina gumatua mai Austria, era vesuki koya na ilawalawa nei Itala era kilai mera Nazi, ra qai vakauti koya ena sitimanivanua ina keba ni veivakararawataki e Buchenwald. A vodo tale tiko ga ena sitimanivanua qori e dua na kaivesu o Dr. Heinrich Gleissner, e daunipolitiki e Austria. Era sega ni taleitaki koya na Nazi. Nodrau vodo tiko qori ina keba, e vakamacalataka sara ena veidokai o Brother Engleitner nona vakabauta vei Gleissner, a vakarorogo vinaka sara. Ni oti na ikarua ni ivalu levu, e dau vakayagataka nona itutu o Gleissner me vukei ira kina na iVakadinadina i Jiova e Austria. O na rairai kila tale ga eso na ka vinaka e yaco nida vakaraitaka na iVakadinadina  na veidokai e veiganiti vei ira na vakailesilesi ni matanitu, eda vakaraitaka tale ga na vakarokoroko e veidusimaki kina na iVolatabu.

13. O cei e ganita me rokovi qai dokai, na vuna?

¹³ E dodonu tale ga mera rokovi ra qai dokai o ira na tacida vakayalo. Bibi sara me caka qori vei ira na qase ni ivavakoso era veiliutaki tiko. (Wilika 1 Timoci 5:17.) Eda na rokovi ira na tacida tagane qori se mani duidui na matatamata era cavutu mai kina, nodra ivakatagedegede ni vuli, itutu vakavanua se ka era rawata. E tukuna na iVolatabu nira “isolisoli tamata,” e bibi nodra itavi ena ituvatuva ni Kalou me baleta nodra qaravi na nona sipi. (Efeso 4:8) Vakasamataki ira mada na qase, ivakatawa dauveilakoyaki, Komiti ni Tabana, kei na iLawalawa Dauvakatulewa. Me vakataki ira na mataveitacini ena imatai ni senitiuri, meda rokovi ira na lesi mera veiliutaki nikua. Eda sega ni sokaloutaki ira na veiliutaki ena ivavakoso era kilai levu. Se nida veimaliwai kei ira, ena sega ni laurai ena noda imoimoi nira vaka na agilosi. Ia eda na rokovi ira, da dokai ira nira dau cakacaka vakaukaua ra qai yalomalumalumu.​—Wilika 2 Korinica 1:24; Vakatakila 19:10.

14, 15. Era duidui vakacava na ivakatawa dina era lotu vaKarisito kei ira na tukuna wale tu ga?

¹⁴ Era dau raici mera ivakatawa yalomalumalumu na qase. Nira yalomalumalumu, era sega ni vinakata mera raici tu me vaka era tamata rogo. Era duidui gona vei ira e levu na iliuliu ni lotu nikua kei ira ena imatai ni senitiuri e kaya o Jisu me baleti ira: “Era dau vinakata mera dabe ena idabedabe dokai ena gauna ni vakayakavi kei na idabedabe e liu ena valenilotu mera kidavaki tale ga ena vanua ni veivoli.”​—Maciu 23:6, 7.

¹⁵ Era yalomalumalumu na ivakatawa lotu vaKarisito dina mera talairawarawa ena vosa i Jisu: “O kemuni, moni kua ni kacivi ena Rapai, ni dua ga nomuni Qasenivuli, ni veitacini kece ga. Ni kua tale ga ni vakatoka e dua me tamamuni e vuravura, ni dua ga na Tamamuni e tiko mai lomalagi. Ni kua ni vakatokai tale ga moni iliuliu, ni dua ga nomuni iLiuliu, o Karisito. O koya e via liu duadua vei kemuni e dodonu me nomuni dauveiqaravi. O koya e vakalevulevui koya ena vakamalumalumutaki, o koya e vakamalumalumutaki koya ena vakalevulevui.” (Maciu 23:8-12) Qori na vuna eda  dau lomani ira kina na qase ni ivavakoso, eda rokovi ira, qai dokai ira tale ga.

16. Na cava meda saga kina meda kila na ka e kaya na iVolatabu ena nona vakarokorokotaki e dua?

¹⁶ Ena rairai taura na gauna me qai donu na noda rai me baleti ira eda vakarokorokotaka kei na sala eda cakava kina. Qo tale ga na ka era cakava na lotu vaKarisito taumada. (Caka. 10:22-26; 3 Joni 9, 10) Ia ena yaga na noda sasaga meda bulataka na ka e kaya na iVolatabu me baleta na noda rokova e dua. Ena rawa ni yaga sara vakalevu ni tiko vei keda na rai donu.

17. E yaga vakacava noda dau vakarokorokotaki ira na veiliutaki?

¹⁷ Nida veirokovi qai dokai ira na veiliutaki, era na rairai valataka noda dodonu meda vunau, me kua ni dua na ka e vakalatilati vei keda. Levu gona era vakavinavinakataka na noda cakacaka. Vica vata na yabaki sa oti, a tiko ena tuvaitutu i luvena o Birgit, e painia tiko mai Jamani. Era kaya vei Birgit na qasenivuli nira taleitaka mera vakavulici ira na luve ni iVakadinadina ena veiyabaki sa oti. Era kaya ni sa na bau rarawataki dina ke ra sega ni vuli tiko e kea. E vakamacalataka o Birgit, “Era vakavulici na neimami gone mera muria na ivakatagedegede ni Kalou, okati kina nodra rokovi na qasenivuli kei na nodra dokai.” E kaya e dua na qasenivuli, “Ke ra vaka mada ga na luvemu na gone kece, sa na vaka ga na bula ena parataisi.” Oti e vica tale na macawa, a tiko ena soqo vakaiwasewase mai Leipzig e dua vei ira na qasenivuli qori.

18, 19. Na cava e bibi kina me vakaraitaki vei ira na qase ni ivavakoso na vakarokoroko e ganiti ira?

¹⁸ Na noda rokovi ira na qase ni ivavakoso ena sala e veiganiti e salavata vinaka kei na ivakavuvuli vuku ena iVolatabu. (Wilika Iperiu 13:7, 17.) E dodonu meda vakacaucautaki ira ena nodra gugumatua, meda saga tale ga meda dau muria nodra veidusimaki. Ena vukei ira qori mera qarava tiko ga nodra itavi ena marau. Sega ni kena ibalebale qo nida na vakatotomuria nodra isulusulu se ivalavala, se ivakarau ni vosa e matanalevu se nona ivosavosa sara mada ga e dua na qase e dau lesi ena itavi bibi. Ena cala ke da cakava qori. Meda nanuma tiko nira tamata ga vakataki keda. Meda vakatotomuri Karisito ga.

¹⁹ Eda sa vukei ira sara tiko ga na qase nida vakaraitaka vei ira na vakarokoroko ga e ganiti ira, meda kua ni raici ira tu me vaka era tamata rogo. Era na sega kina ni dokadoka, se ra nanuma nira cecere se ra yalododonu vakasivia.

20. E yaga vakacava na noda dau veirokovi?

²⁰ Ke da rokovi ira ga na dodonu mera rokovi, eda na sega ni nanumi keda kina vakasivia. Nira rokovi keda tale ga eso, eda na sega ni nanuma nida sa dua na ka. Eda na toso vata tiko ga kei na isoqosoqo i Jiova, e sega ni rokovi vakasivia kina e dua se da vakabauta vata se sega. E ka vakavuku noda cakava qori nida na sega kina ni tarabe ke vakacudrui keda e dua eda dau rokova.

21. Na cava e bibi duadua kina meda rokovi ira na ganiti ira?

²¹ Na cava e bibi duadua kina meda rokovi ira na ganiti ira? Ni na marau kina o Jiova. Nida cakava na ka e vinakata, da qai yalodina tiko vua. Eda sauma tale ga kina na veibeitaki a caka vua. (Vkai. 27:11) Era sa vakacalai tu e levu e vuravura ena nodra rai me baleta na veirokorokovi. Dua na ka noda vakavinavinakataka noda sa mai kila na sala i Jiova ena noda veirokorokovi.