1. Tagba tɛ lɛ mǐ ka nɔ ɖí xwi xá? Etɛ ka zɔ́n bɔ mɛsɛntɔ́ Jehovah tɔn gbejinɔtɔ́ lɛ sín nǔ nɔ nyɔ́ nukún tɔn mɛ? (Kpɔ́n fɔtóo e ɖò bǐbɛ̌mɛ lɛ é.)

LEE a tuùn gbɔn é ɔ, tagba gɔ́ gbɛ̀ elɔ mɛ tawun. Nɔví sunnu vívɛ́ kpo nɔví nyɔnu vívɛ́ mǐtɔn lɛ kpo gègě ɖò xwi ɖí xá azɔn syɛnsyɛn lɛ wɛ. Mɛ ɖevo lɛ sín xwè ko sɛyi có, ye ka ɖò nukún kpé dó hɛnnumɔ mɛxomɔ lɛ wu wɛ. Mɛ ɖevo lɛ nɔ xò kàn tawun cobo nɔ mɔ dandannú gbɛmɛ tɔn lɛ yayǎnɔ nú xwédo yetɔn. Mǐ tuùn ɖɔ mɛ gègě ɖevo lɛ ɖò xwi ɖí xá tagba mɔhun lɛ gègě wɛ ɖò táan ɖokpo ɔ mɛ, enyi tagba enɛ lɛ ɖokpo kpowun ǎ! É nɔ byɔ táan gègě kpo hlɔnhlɔn nùjɔnǔ tɔn kpo ɖò así yetɔn; è ka tlɛ ko kɛnu dó akwɛzinzan e é nɔ byɔ lɛ é wu ǎ. É ɖò mɔ̌ có, a ɖeji dó akpá Mawu tɔn lɛ wu bǐ mlɛ́mlɛ́; nùɖiɖi e a ɖó ɖɔ sɔgudo ɖagbe ɖé jawě é sɛ̀ dò ǎ. É nɔ víví nú Jehovah kpɔ́n!

2. Wusyɛn tɛ Ezayíi 40:29 ka dó lanmɛ nú mǐ? Nǔ tɛ mǐ ma cɔ́ mǐɖée ǎ ɔ, mǐ ka sixu wá wà?

² É ka nɔ wá cí nú we hweɖelɛnu ɖɔ tagba gbɛmɛ tɔn lɛ zɛ nǔ e a sixu ɖí xwi xá é wu wɛ à? Mɔ̌ wɛ é nyí hǔn, tuùn ɖɔ é kún nyí hwiɖokponɔ wɛ nǔ nɔ cí mɔ̌ na ó. Biblu xlɛ́ ɖɔ Jehovah sɛntɔ́ gbejinɔtɔ́ hwexónu tɔn lɛ nɔ mɔ hwɛhwɛ ɖɔ agbɔ̌n kpé emi. (1 Axɔ. 19:4; Jɔb. 7:7) É ɖò mɔ̌ có, ye ka nɔ jó gbè ǎ, loɔ, ye nɔ hɔn yì sù Jehovah bo nɔ mɔ hlɔnhlɔn. Awakanmɛ kú ye ǎ, ɖó Mawu yetɔn  nɔ “na hlɔnhlɔn ɖevo mɛ e nǔ cikɔ na é.” (Eza. 40:29) É blawu ɖɔ mɛɖé lɛ ɖò togun Mawu tɔn mɛ bo wá gbeta ɔ kɔn ɖò égbé ɖɔ ali ɖagbe hugǎn e nu ye na ɖí xwi xá tagba gbɛmɛ tɔn lɛ ɖè é wɛ nyí ɖɔ ye na ‘jó nugbǒ ɔ dó hwɛ̌,’ cí ɖɔ nǔwiwa Klisanwun tɔn mǐtɔn lɛ ɔ, agban wɛ ye nyí bo kún nyí nyɔna ɖé ó ɖɔhun. Enɛ wu ɔ, ye sɔ́ nɔ xà Xó Mawu tɔn ǎ, sɔ́ nɔ yì kplé agun tɔn lɛ ǎ, lobo nɔ ɖó kúnnuɖegbe yiyi te; nǔ e Satáan ka ɖò biba wɛ ɖɔ ye ni bló é pɛ́ɛ́ nɛ.

3. (a) Nɛ̌ mǐ ka sixu bló gbɔn bɔ gǎn e dó wɛ Satáan ɖè bo na vɔ́da nú mǐ é ma na yì ta ǎ? (b) Etɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xota elɔ mɛ?

³ Awovi tuùn ganji ɖɔ alɔɖiɖo ɖò azɔ̌ Klisanwun tɔn lɛ mɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ sixu na hlɔnhlɔn mǐ, é ka ba nú mǐ ni ɖó hlɔnhlɔn ǎ. Nú mǐ mɔ ɖɔ gǎn jɛ vivɔ ɖò mǐ wu jí ɖò agbaza lixo, alǒ lee nǔ nɔ cí nú mǐ é linu ɔ, mǐ ɖó na sɛ́ yì zɔ nú Jehovah ǎ. Lɛ̌vɔ sɛkpɔ ɛ hugǎn ɖ’ayǐ tɔn, enɛ ɔ, “é na bló bɔ [a] na syɛnlǐn; é na na hlɔnhlɔn [we].” (1 Pi. 5:10; Ja. 4:8) Ðò xota elɔ mɛ ɔ, mǐ na ɖɔ xó dó ninɔmɛ e sixu ɖè kàn kpò nú sinsɛnzɔ́ e wà nú Mawu wɛ mǐ ɖè é wè jí, lobo na ɖɔ xó dó lee nugbodòdó Biblu tɔn lɛ zinzan sixu d’alɔ mǐ, bɔ mǐ na ɖí xwi xá gbɔn é wu. Amɔ̌ jɛ nukɔn hwɛ̌ ɔ, mi nú mǐ ni ɖɔ xó dó nǔwukpikpé e Jehovah ɖó bo na na hlɔnhlɔn mǐ bɔ è ɖexlɛ́ ɖò Ezayíi 40:26-31 mɛ é wu.

4. Etɛ Ezayíi 40:26 ka sixu kplɔ́n mǐ?

⁴ Xà Ezayíi 40:26. Mɛɖebǔ ko kpéwú bo xà sunví e ɖò wɛkɛ ɔ mɛ lɛ é bǐ ǎ. Nùnywɛ xwitixwitizɔ́watɔ́ lɛ ɖi ɖɔ sunví liva 400 wɛ ɖò sunvísɛ́kplé mǐtɔn voie lactée ɔ kɔ́kɔ́ɖɔ́kɔ́ mɛ. É ɖò mɔ̌ có, Jehovah na nyikɔ ɖé sunví ɖokpo ɖokpo. Etɛ enɛ ka kplɔ́n mǐ? Nú Jehovah nɔ ɖó ayi nùɖíɖó tɔn enɛ lɛ e ma ɖó funfún ɖò xomɛ ǎ é wu ɔ, dǒ nukún mɛ bo kpɔ́n lee nǔ na nɔ cí n’i dó hwi mɛ e ɖò sinsɛn ɛ wɛ, bɔ é ma nyí ɖó è dó jǐ towe wutu ǎ, b’ɛ nyí ɖó wanyiyi e a ɖó n’i é wu wutu é! (Ðɛh. 19:2, 4, 15) Tɔ́ wanyiyinɔ mǐtɔn tuùn we bɔ nǔ bǐ vɔ ɖ’ewu. “Ða e ɖò ta nú [we] ɔ ɖesu ɔ, Mawu tuùn nabi e é nyí é.” (Mat. 10:30) Ðɛhanwlantɔ́ ɔ lɛ́ na mǐ ganjɛwu ɖɔ: “Jehovah tuùn nǔ e mɛ gbɔn dín wɛ mɛ e wu è ma nɔ mɔ nǔjɛdo ɖě ɖɔ dó ǎ lɛ é ɖè é.” (Ðɛh. 37:18, nwt) Nugbǒ ɔ, é nɔ ɖó ayi mɛtɛnkpɔn e a nɔ mɔ lɛ é wu, bo sixu na we hlɔnhlɔn bɔ a na dɛ ɖò ye mɛ ɖokpo ɖokpo nu.

5. Etɛ ka na mǐ jiɖe ɖɔ Jehovah kpéwú bo na na mǐ hlɔnhlɔn?

⁵ Xà Ezayíi 40:28. Jehovah wɛ nyí Jɔtɛn hlɔnhlɔn e d’agba é tɔn. Ði kpɔ́ndéwú ɔ, mǐ ni gbéjé hlɔnhlɔn e é na hwesivɔ kɔ́kɔ́ɖɔ́kɔ́ é kpɔ́n. David Bodanis e nɔ wlan nǔ ɖò nùnywɛ xwitixwiti linu é ɖó ayi wu ɖɔ: “Hlɔnhlɔn e hwesivɔ nɔ ɖetɔ́n ɖò segɔndu ɖokpo ɖokpo mɛ é sɔ ee bɔnbu [e nɔ gbidi nǔ tawun é liva mɔkpan] nɔ ɖetɔ́n é.” Dobanunǔtɔ́ ɖevo lɛ́n nǔ bo ɖɔ ɖɔ hwesivɔ ɔ, ‘hlɔnhlɔn e é nɔ ɖetɔ́n ɖò segɔndu ɖokpo mɛ é ko kpé bo na sú nǔ e sín hudo gbɛtɔ́ lɛ ɖó nú xwè 200 000 é sín dò’! Mɛ e nɔ na hlɔnhlɔn hwesivɔ é sixu na mǐ hlɔnhlɔn e sín hudo mǐ ɖó bo na ɖí xwi xá tagba ɖebǔ é à cé?

6. Ali tɛ nu nùkplɔnmɛ Jezu tɔn ka nɔ fá kɔ nú mɛ ɖè? Nɛ̌ enɛ tuùntuùn ka ɖó na d’alɔ mǐ gbɔn?

⁶ Xà Ezayíi 40:29. Jehovah sinsɛn nɔ hɛn awǎjijɛ gègě wá. Jezu ɖɔ nú ahwanvu tɔn lɛ ɖɔ: “Mi yí nùkplɔnmɛ ce lɛ sè.” É ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Lindɔ̌n mitɔn lɛ na vo, ɖó mɛfífá wɛ un nyí, bo nyí xomɛnyɔtɔ́.” (Mat. 11:28-30) Xó nugbǒ tawun wɛ xó enɛ nyí. Hweɖelɛnu ɔ, nǔ sixu cikɔ nú mǐ tawun hwenu e mǐ tɔ́n sín xwégbe bo xwè kplé alǒ bo na ɖ’alɔ ɖò sinsɛnzɔ́ ɔ mɛ é. Amɔ̌, nɛ̌ nǔ nɔ cí nú mǐ hwenu e mǐ lɛkɔ é? Mǐ nɔ vo ɖò ayi mɛ, bo nɔ lɛ́ ɖò gbesisɔmɛ hugǎn bo na ɖí xwi xá mɛtɛnkpɔn gbɛmɛ tɔn lɛ. Nùkplɔnmɛ Jezu tɔn lɛ nɔ fá kɔ nú mɛ nugbǒ!

7. Nǎ kpɔ́ndéwú e xlɛ́ ɖɔ xó e è ɖɔ ɖò Matie 11:28-30 mɛ é nyí nugbǒ é ɖé.

 ⁷ Nɔví nyɔnu ɖé nɔ nyí Kayla bo ɖò xwi ɖí xá nǔcikɔnúmɛ magbokɔ, linkpɔ́nzɔn, kpo tafɛ́nmɛ syɛnsyɛn ɖé kpo wɛ. É ɖò wɛn ɖɔ hweɖelɛnu ɔ, é nɔ vɛwǔ n’i tawun bɔ é na yì kplé lɛ. É ɖò mɔ̌ có, ee é dó gǎn bo yì kplé ɖé gudo é ɔ, é ɖɔ: “Xóɖiɖɔ ɔ ɖɔ xó dó awakanmɛ kú mɛ wu. Ali e nu è xwlé xóɖiɖɔ ɔ mɛ ɖè é ɖè wuvɛ̌sexámɛ xlɛ́ kaka bɔ un y’avǐ. É flín nǔ mì ɖɔ un ɖó na nɔ yì kplé lɛ.” Gǎn e é dó bo yì kplé enɛ jí é víví n’i kpɔ́n!

8, 9. Etɛ ɖɔ wɛ mɛsɛ́dó Pɔlu ka ɖè bo wlan ɖɔ: “Hwenu e un ma ɖó gǎn ǎ ɔ, hwenɛnu wɛ un nɔ mɔ hlɔnhlɔn”?

⁸ Xà Ezayíi 40:30. Mǐ na bo tlɛ ɖó nǔwukpikpé gbɔn ɖebǔ ɔ, nǔ e hlɔnhlɔn mǐtɔn na wà é ɖó dogbó. Nǔ e mǐ mɛ bǐ ɖó na hɛn ayi mɛ é nɛ. Mɛsɛ́dó Pɔlu ɖó nǔwukpikpé vovo lɛ có, é sixu wà nǔ e jló è lɛ é bǐ ǎ, ɖó nǔwukpikpé tɔn ɖó dogbó wutu. Hwenu e é ɖɔ lee nǔ nɔ cí n’i é nú Mawu é ɔ, Mawu ɖɔ n’i ɖɔ: “Hwenu e a ma kpé nǔ wu ǎ ɔ wɛ hlɔnhlɔn ce nɔ ɖè nǔwiwa tɔn lɛ bǐ xlɛ́ dégbédégbé.” Pɔlu mɔ nukúnnú jɛ xó ɔ wu. É wá ɖɔ: “Hwenu e un ma ɖó gǎn ǎ ɔ, hwenɛnu wɛ un nɔ mɔ hlɔnhlɔn.” (2 Kɔ. 12:7-10) Etɛ ɖɔ gbé é ka ja?

⁹ Pɔlu wá mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ alɔdo mɛ e ɖó hlɔnhlɔn ɖaxó é ɖé tɔn mɛvo ɔ, emi kún sixu kpé nǔ kaka ɖé wu bo wà ó. Gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn sixu sú dò hlɔnhlɔn e hwedo Pɔlu é tɔn. Enɛ kɛɖɛ ka wɛ ǎ, gbigbɔ mímɛ́ sixu na hlɔnhlɔn Pɔlu, bɔ é na wà nǔ e hlɔnhlɔn éɖesunɔ tɔn kɛɖɛ ma sixu wà gbeɖé ǎ lɛ é. Nǔ ɖokpo ɔ wɛ é nyí nú mǐ lɔ. Nú hlɔnhlɔn e mǐ ɖó é wá sín Jehovah gɔ́n ɔ, mǐ na ɖó hlɔnhlɔn nugbǒ!

10. Nɛ̌ Jehovah ka d’alɔ Davidi bɔ é ɖí xwi xá wuvɛ̌ e kpannukɔn ɛ lɛ é gbɔn?

¹⁰ Ðɛhanwlantɔ́ Davidi ɖesu mɔ hlɔnhlɔn gbigbɔ mímɛ́ Mawu tɔn tɔn sín nǔwiwa hwɛhwɛ ɖò gbɛzán tɔn mɛ. É jihan ɖɔ: “A ɖò kpɔ́ xá mì ɔ, un nɔ zɔn mɛ e fɔ alyannu kplá, bo tɔ́n ahwan mì lɛ jí. Mawu ce ɖò kpɔ́ xá mì ɔ, un nɔ lɔ́n d’asá ahohó.” (Ðɛh. 18:30) Ahohó ɖé lɛ alǒ tagba ɖé lɛ tíìn bɔ mǐ sixu “lɔ́n d’asá” kpo hlɔnhlɔn mǐtɔn kpo ǎ; mǐ ɖó hudo alɔdo Jehovah tɔn tɔn.

11. Tinmɛ azɔ̌ e gbigbɔ mímɛ́ ɔ nɔ wà bo nɔ d’alɔ mǐ bɔ mǐ nɔ ɖí xwi xá tagba lɛ é.

¹¹ Xà Ezayíi 40:31. Hlɔnhlɔn hɔ̌nsúhɔ́nsú tɔn kɛɖɛ kpé bonu é na zɔn bo yì fí línlín ǎ. Jɔhɔn zozo ɖé nɔ na ɛ hlɔnhlɔn e sín hudo é ɖó é, b’ɛ nɔ zɔ́n bɔ é nɔ sɛ̀ hlɔnhlɔn xwè. Enɛ wu ɔ, nú nǔ e syɛn tawun é ɖé kpannukɔn we hǔn, flín hɔ̌nsúhɔ́nsú. Savo nú Jehovah bonu é ni na we hlɔnhlɔn e sín hudo a ɖó é gbɔn alɔdomɛtɔ́ e nyí gbigbɔ mímɛ́ é gblamɛ. (Jaan 14:26) Awǎjijɛnú wɛ é nyí ɖɔ mǐ sixu byɔ gbigbɔ mímɛ́ ɔ hweɖebǔnu e mǐ ɖó hudo tɔn é, ganxixo 24 ɖò 24 jí. Mǐ sixu mɔ tawun ɖɔ mǐ ɖó hudo alɔdo Mawu tɔn tɔn hwenu e tagba ɖé tɔ́n ɖò mǐ kpo hagbɛ̌ agun ɔ tɔn ɖé kpo tɛntin é. Amɔ̌, etɛwu tagba mɔhun lɛ ka nɔ wá xwetɔ́n?

12, 13. (a) Etɛwu tagba ka nɔ wá tɔ́n ɖò Klisanwun lɛ tɛntin? (b) Etɛ Jozɛfu sín tan ka kplɔ́n mǐ dó Jehovah wu?

¹² Tagba sixu wá tɔ́n ɖò gbɛtɔ́ lɛ tɛntin ɖó mǐ mɛ bǐ wɛ nyí hwɛhutɔ́ wutu. Nugbǒ ɔ, hweɖelɛnu nɔ wá tíìn bɔ xó alǒ nùwalɔ nùɖitɔ́ hàtɔ́ lɛ tɔn na dó akpɔ̀ nú mǐ, alǒ, mǐtɔn lɛ na dó akpɔ̀ nú ye. Nǔ enɛ sixu nyí mɛtɛnkpɔn syɛnsyɛn ɖé. Mɛtɛnkpɔn ɖevo lɛ ɖɔhun ɔ, Jehovah nɔ na tɛn mǐ, bonu mǐ na ɖè gbejininɔ mǐtɔn xlɛ́ bo w’azɔ̌ ɖó bǔ xá sunnu kpo nyɔnu kpo ɖěɖee zé yeɖée jó n’i, bo nyí hwɛhutɔ́ có, é ka yí wǎn nú ye lɛ é.

¹³ Lee tan Jozɛfu tɔn xlɛ́ gbɔn é ɔ, Jehovah nɔ tin bɔ mɛsɛntɔ́ tɔn lɛ nɔ gbɔn mɛtɛnkpɔn lɛ mɛ. Hwenu e Jozɛfu ɖò winnyawinnya mɛ é ɔ, tɔ́ví tɔn wǔhwantɔ́ lɛ sà ɛ dó kannumɔgbenu bɔ è sɔ́ ɛ yì Ejipu. (Bǐb. 37:28) Jehovah mɔ nǔ e ɖò jijɛ wɛ é, bɔ é ɖò  wɛn ɖɔ lee wà nǔ xá xɔ́ntɔn tɔn Jozɛfu nǔjlɔjlɔwatɔ́ ɔ gbɔn wɛ è ɖè é vɛ́ n’i tawun. É ɖò mɔ̌ có, É d’afɔ xó ɔ mɛ ǎ. Nukɔnmɛ hwenu e è dóhwɛ Jozɛfu ɖɔ é jló na ɖóxó xá Potifáa sín asì gannugánnú bo sú i dó ganmɛ é ɔ, Jehovah lɛ́ kɛnu ǎ. Amɔ̌, é ka jó Jozɛfu dó gbeɖé ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, ‘Jehovah bló bɔ nǔ e Jozɛfu nɔ wà lɛ bǐ nɔ ɖò yiyi n’i wɛ.’​—Bǐb. 39:21-23.

14. Nú mǐ ‘jó xomɛsin dó’ ɔ, lè tɛ mǐ ka na mɔ ɖò gbigbɔ kpo agbaza kpo lixo?

¹⁴ Kpɔ́ndéwú ɖevo ɖíe. Nǔ agɔ e è wà xá Davidi lɛ é ɔ, è ko wà nǔ xá mɛ nabi ɖé gbɔn mɔ̌ ǎ. Nǔ ɖò mɔ̌ có, xɔ́ntɔn Mawu tɔn enɛ ɔ na tɛn mɛhɛndóxomɛ bonu é sɛ̀ ɛ dó zɔ nú Mawu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, é wlan ɖɔ: “Jǒ xomɛsin dó, jǒ hunnylanylá dó, ma sìn xomɛ ó, a táa wà nǔ nyì dò.” (Ðɛh. 37:8) Hwɛjijɔ taji hugǎn e wu mǐ na ‘jó xomɛsin dó’ é wɛ nyí ɖɔ mǐ jló na xwedó kpɔ́ndéwú Jehovah e ma “nɔ kpɔ́n dó hwɛ e mǐ hu é wu, bo nɔ wà nǔ tɔn xá mǐ ǎ” é tɔn. (Ðɛh. 103:10) Amɔ̌, xomɛsin ‘jijodó’ nɔ lɛ́ hɛn lè tawun tawun ɖevo lɛ wá nú mǐ. Xomɛsin sixu dɔn azɔn ɖé lɛ wá, ɖi hunyiji-hunwadozɔn kpo hǔnzɔn kpo. É sixu wà nǔ dó alǐn mɛtɔn kpo xomɛnú e è nɔ ylɔ ɖɔ pancréas é kpo wu, é sixu zɔ́n bɔ nǔ e nɔ li nùɖuɖu ɖò xomɛ lɛ é gbɛ́ azɔ̌. Nú xomɛ sìn mǐ ɔ, mǐ nɔ lin tamɛ kpɔ́n ganji hwebǐnu ǎ. Xomɛ gblagbla sinsin sixu wá tɔ́n kɔ dó linkpɔ́nzɔn e na nɔ ayǐ é ɖé mɛ. Ðò alɔ ɖevo mɛ ɔ, Biblu ɖɔ ɖɔ “ayi jɛ ayǐ nú mɛ ɔ, agbaza mɛtɔn nɔ nɔ ganji.” (Nùx. 14:30) Enɛ wu ɔ, nɛ̌ mǐ ka sixu wà nǔ gbɔn hwenu e nɔví mǐtɔn ɖé wà nǔ nyì dò dó mǐ é? Nɛ̌ mǐ ka sixu dóhwɛ gbɔ xá ɛ gbɔn? Mǐ sixu bló mɔ̌ b’ɛ kpa mǐ gbɔn wěɖexámɛ Biblu tɔn e nùnywɛ kpé lɛ é zinzan gblamɛ.

15, 16. Nɛ̌ mǐ ka ɖó na dóhwɛ gbɔ xá mɛ e wà nǔ nyì dò dó mǐ é ɖé gbɔn?

¹⁵ Xà Efɛzinu lɛ 4:26. É nɔ kpaca mǐ hwenu e mǐ ɖò nǔagɔwaxámɛ gbɛ̀ ɔ tɔn nu dɛ ɖè wɛ é ǎ. Amɔ̌, hwenu e nùɖitɔ́ hàtɔ́ ɖé alǒ hagbɛ̌ xwédo mǐtɔn tɔn ɖé ɖɔ xó ɖé alǒ wà nùɖé b’ɛ vɛ́ nú mǐ tawun é ɔ, é sixu cí kliwun nú mǐ. Mǐ ni ɖɔ ɖɔ mǐ kún kpéwú bo wɔn nǔ e jɛ é kpowun ó. Mǐ na lɔn bɔ mɛhɛndóxomɛ na syɛn d’eji bo nɔ mɔ̌ nú xwè gègě wɛ à? Alǒ mǐ na xwedó wěɖexámɛ Biblu tɔn e nùnywɛ kpé é bo na ɖeɖɛ tagba ɔ ɖò yiyá mɛ wɛ à? Nú mǐ hɛn xó ɔ dó ayi mɛ bo ɖò lili wɛ ɔ, é na vɛwǔ bɔ mǐ na dóhwɛ gbɔ xá nɔví mǐtɔn.

¹⁶ Mǐ ni ɖɔ ɖɔ nɔví ɖé wà nǔ nyì dò nú we bɔ a ka kpéwú bo wɔn ǎ. Afɔ tawun tawun tɛ lɛ a ka sixu ɖè bo dóhwɛ gbɔ xá ɛ? Nukɔntɔn ɔ, xoɖɛ vívɛ́ sɛ́dó Jehovah. Byɔ ɛ ɖɔ é ni d’alɔ we bonu a ni ɖɔ xó ɖó kpɔ́ xá nɔví towe ɖò ali ɖagbe nu. Flín ɖɔ xɔ́ntɔn Jehovah tɔn ɖé wɛ é nyí. (Nùx. 3:32) Mawu  yí wǎn n’i. Jehovah nɔ wà nǔ xá xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo xomɛnyínyɔ́ kpo, bo nɔ ɖó nukún ɖɔ mǐ lɔ ni wà nǔ ɖokpo ɔ. (Nùx. 15:23; Mat. 7:12; Kolo. 4:6) Enɛ gudo ɔ, lin tamɛ dó nǔ e a na ɖɔ n’i é jí. Ma yawu ɖɔ ɖɔ nɔví sunnu towe tuùn bo wà nǔ ɔ bo na dó dó xomɛsin nú we ó; loɔ, kpò jɛ hwe tɛn. Hɛn dó ayi mɛ ɖɔ ɖò ali ɖé nu ɔ, hwi lɔ sixu ko wà nùɖé nyì dò wɛ zɔ́n bɔ tagba ɔ fɔ́n. A sixu ɖɔ nǔ lehun dó bɛ́ xóɖɔɖókpɔ́ ɔ: “Boya lee nǔ ɔ cí nú mì é syɛn tawun, amɔ̌, hwenu e a ɖò xó ɖɔ nú mì wɛ sɔ é ɔ, é cí nú mì ɖɔ . . .” Nú xóɖɔɖókpɔ́ ɔ ma tɔ́n kɔ dó nǔ e ɖó nukún wɛ a ɖè é mɛ ǎ ɔ, a sixu ba ali ɖevo e nu a na dóhwɛ gbɔ xá ɛ ɖè é. Ðò avla enɛ mɛ ɔ, xoɖɛ dó nɔví towe tamɛ, byɔ Jehovah ɖɔ é ni dó n’i. Byɔ Mawu ɖɔ é ni d’alɔ we bonu a ni sɔ́ ayi towe ɖó jijɔ tɔn ɖagbe lɛ jí. Ðebǔ e xó ɔ wá nyí gbɔn é ɔ, a sixu kudeji ɖɔ gǎn nùjɔnǔ tɔn e a dó bo na dóhwɛ gbɔ xá nɔví towe e nyí xɔ́ntɔn Mawu tɔn é na víví nú Jehovah tawun.

17. Ali tɛ nu Jehovah ka sixu gbɔn bo d’alɔ mǐ bɔ mǐ na mɔ mǐɖée mɛ, hwenu e mǐ ko hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé gudo é? Etɛwu mǐ ka ɖó na yí gbè na?

¹⁷ Mɛɖé lɛ nɔ mɔ ɖɔ emi kún sɔ́ jɛxa bo na sɛ̀n Jehovah ó, ɖó ye ko hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé wutu. Hwɛ didó mɛɖée sixu doya nú mǐ tawun. Axɔsu Davidi e ɖí xwi xá hwɛ didó mɛɖée é ɖɔ: ‘Agɔ e un jɛ dó Jehovah ɔ, nú un ma ko ɖɔ ǎ jɛn wɛ ɔ, un nɔ ɖò gbɛ̀ vo sà wɛ ayihɔngbe ayihɔngbe, kaka bɔ gǎn e ɖò wǔ ce ɔ bǐ nɔ jɛ vivɔ jí. Ðó Jehovah, zǎn kpo kéze kpo ɔ, a nɔ ɖò nǔ dosin xá mì wɛ.’ Awǎjijɛ sín nǔ wɛ é nyí ɖɔ Davidi ɖí xwi xá tagba ɔ sunnu e zin ɖò gbigbɔ lixo é ɖɔhun. É wlan ɖɔ: “Un na ɖɔ hwɛ ce lɛ n’i” “enɛ ɔ, hwɛ ɔ, a ɖè agɔ e un jɛ ɔ sín kɔ nú mì.” (Ðɛh. 32:3-5) Nú a ko hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé wá yì ɔ, Jehovah ɖò gbesisɔmɛ bo na d’alɔ we bɔ a na mɔ hwiɖée mɛ. Amɔ̌, a ɖó na yí gbè nú alɔ e é nɔ dó mɛ gbɔn agun ɔ gblamɛ é. (Nùx. 24:16; Ja. 5:13-15) Ma dán lɛjɛlɛjɛ ó, ɖó enɛ kúnkplá sɔgudo towe mavɔmavɔ ɔ. Amɔ̌, mǐ ni ɖɔ ɖɔ ee è ko sɔ́ hwɛ ɔ kɛ we bɔ é lín gudo é ɔ, ayixa towe lɛ́ wá ɖò tagba dó nú we wɛ ɖó hwɛ enɛ lɛ e a hu wá yì é wu.

18. Nɛ̌ kpɔ́ndéwú Pɔlu tɔn ka sixu d’alɔ mɛ ɖěɖee nɔ mɔ ɖɔ emi kún jɛxa bo na sɛ̀n Jehovah ó lɛ é gbɔn?

¹⁸ É ɖò wɛn ɖɔ é nɔ wá jɛ hweɖelɛnu bɔ awakanmɛ nɔ kú mɛsɛ́dó Pɔlu ɖó nǔ e é wà nyì dò wá yì lɛ é wu. É yí gbè ɖɔ: “Nyɛ wɛ nyí mɛ e gbɔn gudo bǐ ɖò mɛsɛ́dó lɛ mɛ é. Enyi è na ɖɔ nugbǒ ɔ, é jɛxa ɖɔ è ni ylɔ mì ɖɔ mɛsɛ́dó ǎ, ɖó un doya nú agun Mawu tɔn.” Nǔ ɖò mɔ̌ có, Pɔlu ɖɔ gɔ́ na ɖɔ: “Amɔ̌, gbɔn nyɔna Mawu tɔn gblamɛ ɔ, un huzu mɛ e un nyí dìn é.” (1 Kɔ. 15:9, 10) Pɔlu wà nùɖé lɛ nyì dò wá yì có, Jehovah ka kɛ alɔ tɔn bo yí i, bo ɖó nukún ɖɔ éɖesu ni ɖó linlin ɖokpo ɔ dó éɖée wu. Nú a ko lɛkɔ sín hwɛ e a hu wá yì lɛ é gudo nugbǒ nugbǒ, bo yí nǔ e a wà lɛ é sín gbè lee é nyɔ́ bló gbɔn é bǐ ɔ, a sixu kanɖeji ɖɔ Jehovah na kú nǔblawu nú we. Enɛ wu ɔ, ganjɛwu ɖɔ Jehovah ko sɔ́ hwɛ kɛ we, bo yí gbè nú hwɛsɔkɛ mɛ tɔn!​—Eza. 55:6, 7.

19. Ðɔ xota xwè 2018 tɔn tɔn. Etɛwu é ka sɔgbe tawun?

¹⁹ Ðó gbɛ̀ elɔ ko sɛkpɔ vivɔnu bǐ wutu ɔ, mǐ sixu ɖó nukún ɖɔ gbɛmɛ tagba lɛ na ɖò jijɛji wɛ. É ɖò mɔ̌ có, ɖeji ɖɔ Mɛ e “nɔ na hlɔnhlɔn ɖevo mɛ e nǔ cikɔ na . . . bo nɔ dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ e agbɔ̌n kpé é” sixu na we nǔ ɖebǔ e sín hudo a ɖó bo na dɛ ɖ’enu é. (Eza. 40:29; Ðɛh. 55:23; 68:20) Ðò xwè 2018 tɔn vlamɛ ɔ, mǐ na nɔ flín nugbǒ taji enɛ hweɖebǔnu e mǐ yì kplé ɖò Kpléxɔ Axɔsuɖuto ɔ tɔn mɛ é. Nugbǒ taji enɛ tɔ́n ɖò xota xwè elɔ tɔn e ɖɔ: ‘Mɛ e nɔ ganjɛ Jehovah wu lɛ ɔ, hlɔnhlɔn ɖevo nɔ wá nú ye’ é mɛ.​—Eza. 40:31.