1. Tera ana namakin Iehova ibukia ana toro?

 TERA ae e noria Iehova ngkana e taraiia ana toro aika i aon te aba? E norira ngkana ti kukurei ao ngkana ti nanokawaki. (TaiAre. 37:18) Ai kukureira ngaia ngkana e norira ni kabanea ara konaa ni beku irouna e ngae ngke ti rinanon namakin aika kammaraki! Irarikina naba, e tauraoi ni boutokaira ao ni kabebeteira.

2. Tera ae e karaoia Iehova nakoia ake a uruaki nanoia, ao ti na kangaa n nora naba tabeakinara irouna?

² E taekinaki n Taian Areru 147:3 bwa “e bautii ikoakia” ake a uruaki nanoia Iehova. E kabwarabwaraaki n te kibu aei aron Iehova n tabeakinia akana rawawata nanoia. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti kan nora aron Iehova n tabeakinira? Iangoa te kaikonaki aei. E kona te taokita ae mwaatai ni karaoa ae bati riki ni buoka te aomata ae ikoaki bwa e na mao ikoakina. Ngkana e kani kamaoa ikoakina te aomata anne, e riai n ongeaba nakon ana kaetieti te taokita. N te kaongora aei, ao ti na nora te bae taekinna Iehova n ana Taeka nakoia naake a taonaki n te rawawata ao ti na nora naba arora ni maiuakin ana reirei ni kairiri aika tatangira.

E KARAUI NANORA IEHOVA BWA TI RANGI NI KAKAWAKI IROUNA

3. Bukin tera a namakinna tabeman bwa akea uaaia?

³ Ti a maeka n te aonnaba ae akea iai te tangira, ao e kananokawaki bwa a bati aomata aika namakinna bwa akea uaaia. E taku te tari te aine ae Helen a: “I ikawairake n te utu ae a aki tatangira  kaaina. E iowawa tamau ao e tutuangira ni katoabong bwa akea uaara.” N aron Helen, e bae n tia ni karaoaki te ribuaka nakoim, ko kabuakakaaki, ke ko namakinna bwa ko a aki tangiraki. Ngkana e riki anne, e bae ni kangaanga iroum kakoauaan ae iai temanna ae tabeakiniko raoi.

4. Ni kaineti ma Taian Areru 34:18, tera te karaunano are e anganiko Iehova?

⁴ E ngae ngke iai aika karaoa ae ribuaka nakoim, ma ko kona ni kakoauaa raoi ae e bon tangiriko Iehova ao ko kakawaki irouna. “E kaan . . . ma akana uruaki nanoia.” (Wareka Taian Areru 34:18.) Ngkana e ‘rawawata nanom,’ uringnga are e nori baika raraoi i nanom Iehova ao e katikiko bwa ko na kaania. (Ioa. 6:44) E tauraoi n taai nako ni buokiko ibukina bwa ko rangi ni kakawaki irouna.

5. Tera reireiara man aron Iesu n nanoangaiia naake a kakeaaki bongaia irouia tabemwaang?

⁵ Ti kona n atai ana namakin Iehova ngkana ti iaiangoa ana katoto Iesu. N ana tai ni mwakuri ni minita i aon te aba Iesu, ao e tabeakinia naake a kakeaaki bongaia irouia aomata, ao e kaota nanoangaaia. (Mat. 9:9-12) Ngke e ringaki ana kauaatao iroun te aine are kantaningaia bwa e na marurung man aorakina ae korakora, ao e kabebetea neiei Iesu ao e kamoamoaa ibukin ana onimaki. (Mareko 5:25-34) E kakairi raoi Iesu n te aro ae kororaoi n aroaron Tamana. (Ioa. 14:9) Ngaia are ko kona ni kakoauaa raoi ae ko boni kakawaki iroun Iehova ao e nori aroarom aika raraoi, n ikotaki ma am onimaki ao tangirana iroum.

6. Tera ae ko kona ni karaoia ngkana ko namakinna bwa ai akea uaam?

⁶ Tera ae ko kona ni karaoia ngkana ko a manga namakinna naba ae ai akea uaam? Wareki kibun te Baibara aika a na karaua nanom bwa ko kakawaki iroun Iehova ao kananoa am  iango i aoia. b (TaiAre. 94:19) Ngkana ko aki roko n tiam are ko kateia ke e bwara nanom ibukina bwa ko a aki kona ni karaoa ae bati riki n aroia tabemwaang, tai motika taekam i bon iroum n te aro ae aki riai. E aki kantaningaiko Iehova bwa ko na karaoa ae riaon am konaa. (TaiAre. 103:13, 14) Ngkana ko rawawata ibukin te mwakuri ae buakaka ae karaoaki nakoim ngkoa, tai bukiniko n te mwakuri are e karaoia te aomata anne. E bon aki riai ni karaoaki anne nakoim! Uringnga are e na motiki taekaia Iehova naake a karaoa ae buakaka nakoia tabemwaang, ao tiaki naake e karaoaki te mwakuri ae buakaka nakoia. (1Bet. 3:12) E taku Sandra, are e karaoaki te mwakuri ae buakaka nakoina, “I aki toki ni bubutiia Iehova bwa e na buokai n nori aroaro aika raraoi ake e nori irou.”

7. Ti na kangaa ni kamanenai baike ti rinanoi ngkoa, n ara beku iroun Iehova?

⁷ Akea te nanououa bwa e kona Iehova ni kamanenako ni buokiia tabemwaang. E a tia ni mwiokoiko bwa ko na riki bwa raona ni mwakuri n te mwakuri ni minita. (1Kor. 3:9) Ko na bae ni kairaki ni baike a a tia n riki nakoim bwa ko na nanoangaiia tabemwaang ao n ota n aia namakin. Ko kona ni karaoa ae bati ni buokiia. E karekea te ibuobuoki Helen, are e taekinaki mai mwaina, ao e a kona ngkai ni buokiia tabemwaang. E taku neiei: “E a tia Iehova ni bita arou man te aomata ae akea uaana nakon te aomata ae namakinna bwa e tangiraki ao e kakawaki.” E beku ngkai Helen bwa te bwaiania ae katoatai.

E TANGIRIRA IEHOVA BWA TI NA BUTIMWAEA KABWARAAN ARA BURE IROUNA

8. Tera te karaunano are ti karekea n Itaia 1:18?

⁸ Tabeman ana toro Iehova a rangi n rotakibuaka n te uringaaba n aia mwakuri ake ngkoa, imwain ke imwin naba bwabetitoaia. Ma ti karaoa ae riai ngkana ti ururingnga ae e katauraoa Iehova te kaboomwi ibukina bwa e rangi n tangirira. Ni koauana, e tangirira bwa ti na butimwaea ana bwaintangira. E karaui nanora Iehova bwa e na boni kabwarai raoi ara bure, ngkana ti tia ni “kaetii bwaai” c ma ngaia. (Wareka Itaia 1:18.) E tatangira Iehova ngkai e aki uringi ara bure ake ngkoa! E aki naba mwaninga baika raraoi ake ti a tia ni karaoi.—TaiAre. 103:9, 12; Ebera 6:10.

9. Bukin tera bwa ti riai ni kabanea ara konaa n iaiangoi baika riki ngkai ao n taai aika a na roko ao tiaki n taai ake ngkoa?

⁹ Ngkana ko uringaaba ibukini baike ko karaoi ngkoa, kabanea am konaa n iaiangoi baika riki ngkai ao n taai aika a na roko ao tiaki n taai ake ngkoa. Iangoa ana katoto te abotoro Bauro. E uringaaba ngke e a tia ngkoa ni bwainikirinia Kristian n te aro ae iowawa, ma e ataia ae e a tia Iehova ni kabwaraa ana bure. (1Tim. 1:12-15) E teimatoa n iaiangoi ana bure ake ngkoa? Akea te nanououa bwa e bon aki, n aron naba ae e aki iaiangoi baike e karaoi ngkoa, ngke e kaaina te Aro n Iutaia. (IBir. 3:4-8, 13-15) Ma e ingainga Bauro nakon ana mwakuri ni minita ao e tarai taai aika a na roko. N aroni Bauro, ko aki kona ni bitii baike a tia n riki ngkoa. Ma ko kona n neboa Iehova ni baika ko karaoi ngkai ao n tarai taai aika a na roko aika tamaroa ake e a tia ni beritan nakoim.

10. Tera ae ti kona ni karaoia ngkana ti kammarakiia tabemwaang ni baike ti karaoi ngkoa?

¹⁰ Ko bae n aki rau ni bwaai tabeua ake ko karaoi ngkoa aika a kammarakia tabemwaang. Tera ae kona ni buokiko? Kabanea  am konaa ni kanakoraoa te kangaanga, ao n raonna ma am kabwarabure ae nako raoi mai nanom. (2Kor. 7:11) Bubutiia Iehova bwa e na buokiia naake a rotaki n te baere ko karaoia. E kona ni buokiko ao ni buokiia naba naake ko kammarakiia bwa a na nanomwaaka ao ni karekea te rau.

11. Tera reireiara man ana katoto te burabeti are Iona? (Nora naba te taamnei ni moan te maekatin.)

¹¹ Karekea reireiam man am kairua ngkoa, ao tauraoi ni kariaia Iehova bwa e na kamanenako n aanga nako ake e rinei. Iangoa ana katoto te burabeti are Iona. N oneani mwin are e na mwananga nako Ninewe n aron are tua te Atua, e birinako nakon te kawai teaina. E reireinaki ni kaetaki Iona iroun Iehova, ao e karekea reireiana man ana kairua. (Iona 1:1-4, 15-17; 2:7-10) E aki kabwaraa nanona Iehova iroun Iona. E a manga anganna riki ana tai te Atua bwa e na nako Ninewe, ao n te tai aei e a ongeaba Iona. E aki kariaia uringaabana n ana kairua ake ngkoa bwa e na tukia mani butimwaeani mwiokoana aei mairoun Iehova.—Iona 3:1-3.

E KABEBETEIRA IEHOVA RINANON TE TAAMNEI AE RAOIROI

12. E kangaa Iehova n anganira te rau ngkana ti rinanon te karawawata? (I-Biribi 4:6, 7)

¹² E kabebeteira Iehova rinanon taamneina ae raoiroi ngkana ti taonaki n te bwai ae rangi ni karawawata. Iangoa ana katoto Ron ao Carol. E kananokawaki bwa e bakabureia natiia te mwaane. A taku: “Ti a tia n rinanoni kataaki aika kangaanga, ma e a rangi ni kakaiaki riki aei. Ti tatataro ngkana ti a aki mamatu n te bong, ao ti namakina raoi te rau are e kabwarabwaraaki n I-Biribi 4:6, 7.” (Warekia.) Ngkana ko rinanon te kataaki ae kauruakinano, ko kona ni bunra nanom nakon Iehova n te tataro n aki ongeia bwa n ningai ke maanra. (TaiAre. 86:3; 88:1) Okioki ni bubutiia Iehova taamneina ae raoiroi. E na bon teimatoa ni buokiko.—Ruka 11:9-13.

13. E na kangaa ni buokira te taamnei ae raoiroi bwa ti na teimatoa n taromauria Iehova ma te kakaonimaki? (I-Ebeto 3:16)

¹³ Ko a tia n namakina te mamaara imwini kataakim ae kangaanga? E kona ni kakorakorako te taamnei ae raoiroi bwa ko na teimatoa n taromauria Iehova ma te kakaonimaki. (Wareka I-Ebeto 3:16.) Iangoa ana katoto te tari te aine ae Flora. E beku ngkoa ma buuna bwa mitinare, ma ngke e a aki kakaonimaki buun neiei nakoina, ao a a buuraure. E taku neiei: “I rangi n nanokawaki ibukin ana aki kakaonimaki ao ai akea riki te bae I kona n iangoia. I tataro nakon Iehova ibukin taamneina ae raoiroi bwa I aonga n nanomwaaka. E anganai Iehova te bwai ae I kainnanoia bwa I aonga ni marurung ao n nanomwaaka i aan te bwai are e taraa ngkoa ni kangaanga n te moantai.” E namakinna Flora bwa e a tia ni buokia te Atua bwa e na karikirakea ana onimaki ao e na boni kateimatoa i aani kataakina nako. E reitia n taku neiei: “A kaineti raoi nakoiu taeka ake n Taian Areru 119:32 ae kangai: ‘N na ingainga ni kaea kawain am kaetieti nako, ibukina bwa ko kamwawaa nnena i nanou.’”

14. Ti na kangaa ni kariaia taamnein te Atua bwa e na mwamwakuri i aora?

¹⁴ Tera ae ko riai ni karaoia imwini butiian Iehova taamneina ae raoiroi? Uataboi mwakuri aika ko na kariaia iai mwamwakurin taamnein te Atua i aom. E nanonaki naba n aei kaakaean te taromauri ao te uarongorongo nakoia aomata. Karin ana iango Iehova n am iango n arom ni wawareka ana Taeka ni katoabong. (IBir. 4:8, 9) Ngkana ko wareware, ao kokoreia bwa antai n te Baibara aika a rinanoni kataaki ao kananoa am iango i  aon aron Iehova ni buokiia n nanomwaaka. E rinanoni kangaanga aika bati Sandra are taekinaki mai mwina. E taku neiei: “E rangi n ringaki nanou n rongorongon Ioteba. E aki kariaia taiani kataaki ao mwakuri n ribuaka bwa e na urua ana iraorao ma Iehova.”—KBwaai 39:21-23.

E KABEBETEIRA IEHOVA RINANOIA RAORA N TE ONIMAKI

15. Antai ae ti kona ni karekea kabebeteara mairouia, ao a na kangaa ni buokira? (Nora naba te taamnei.)

¹⁵ A kona n riki raora n te onimaki bwa ‘nibwani kabebeteara’ ngkana ti taonaki n te rawawata. (IKoro. 4:11) E oti raoi tangirara iroun Iehova irouia taari n te onimaki. A kona ni kabebeteira raora n te onimaki n aroia ni kakauongo raoi nakoira, ke ngkana a kabanea aia tai i rarikira. A kona n tibwaa kibun te Baibara ae karaunano ke n tataro ma ngaira. d (IRom 15:4) Iai taai ake e kona iai te tari te mwaane ke te aine ni kauringira ana iango Iehova ao ni buokira ni kateimatoaira. A kona naba Kristian ni boutokaira n aanga aika manena, n aroni katauraoani kanara ngkana ti karawawataaki.

16. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni karekea buokara mairouia tabemwaang?

¹⁶ Ti riai ni bubutiia tabemwaang, ngkana ti kani buokaki irouia. A tangirira tarira ao a kan ibuobuoki. (TaeRab. 17:17) Ma a kona n  aki ataa ara namakin ke te bae ti kainnanoia. (TaeRab. 14:10) Tauraoi ni kaota am namakin nakoia raoraom aika ikawai n te onimaki ngkana ko rawawata. Tuangia te bae kona ni buokiko. Ko kona ni maroroakinna ma unimwaanen te ekaretia temanna ke uoman ae ko kaan ma ngaia. A noria taari aine tabeman bwa a kabebeteaki ngkana a maroro ma te tari te aine temanna ae ikawai n te onimaki.

17. Baikara kangaanga tabeua aika kona n tukira mani karekean te kaungaunga, ao ti na kangaa n tokanikai i aoia?

¹⁷ Rarawa ni kararoako ma aomata. Ko bae n rawa ni mena i buakoia taari n tabetai ibukina bwa ko rangi n rawawata. N taai tabetai, e kona ni bure ootaia taari iroum ke n taekini baika kammaraki. (Iak. 3:2) Tai kariaia aeka ni kangaanga akanne bwa a na tukiko mani karekean te kaungaunga are ko kainnanoia. E taku te unimwaane ae Gavin, ae taonaki n te rawawatannano: “A bati taai ake I aki kani kakaraki iai ma raoraou ao ni kabanea au tai i rarikia.” Ma e aki katokanikaia ana namakin Gavin ao e kakabwaiaaki man ikoikotakina ma tabemwaang. E taku te tari te aine ae Amy: “E a kangaanga onimakinaia aomata irou ibukini baike I rinanoi ngkoa. Ma I reireinai bwa N na tangiriia ao n onimakinia taari n aron ae e karaoia Iehova. I ataia ae e kukurei Iehova n aei, ao I kukurei naba iai.”

KABEBETEKO N ANA BERITA IEHOVA AE E NA KAMARURUNGIRA

18. Tera ae ti ingainga nako iai n taai aika a na roko, ao tera ae ti kona ni karaoia ngkai?

¹⁸ Ti kona n onimakin taai aika a na roko, n ataan ae e na boni kamarurungira Iehova man aorakira ni kabane ao ni marakira. (TeKao. 21:3, 4) N te tai anne, ao a nang aki “manga rin n te nano” baike a riki nakoira. (Ita. 65:17) N aron ae ti a tia n noria, e ‘bautii ikoakira’ naba ngkai Iehova. Kamanenai raoi ana bwai n tituaraoi Iehova aika e katauraoi ibukini kabebeteam. Iaiangoia n taai nako “bwa e mumutiakiningkami.”—1Bet. 5:7.