1. Numọtolanmẹ tẹwẹ mẹdelẹ gán do gando gbẹninọ kakadoi go?

 MẸSUSU wẹ nọ payi nuhe yé nọ dù lẹ go bo nọ dovivẹnu nado daihun lanmẹyiya tọn whẹwhẹ nado tindo agbasalilo dagbe. Etomọṣo, yé ma nọ donukun dọ emi na nọgbẹ̀ kakadoi. Yé nọ lẹndọ onú mọnkọ ma gán yọnbasi podọ e ma na yin awuvivinu, na nuhahun he mẹhowhe nọ hẹnwa lẹ wutu. Amọ́, Jesu dọho dagbe gando “ogbẹ̀ madopodo” go, dile Johanu 3:16 po 5:24 po dohia do.

 2. Etẹwẹ Johanu weta 6​tọ dọ gando ogbẹ̀ madopodo go? (Johanu 6:39, 40)

² To gbèdopo, Jesu yí akla po whèvi po do na núdùdù gbẹtọgun he bẹ omẹ fọtọ́n susu lẹ hẹn de to azọ́njiawu-liho. a Ehe jiawu taun, amọ́ nuhe e dọ to azán he bọdego gbè tlẹ sọ jiawu humọ. Gbẹtọgun lọ hodo e wá Kapẹlnaumi sẹpọ ohù Galili tọn, fie e dọna yé te dọ mẹhe ko kú lẹ gán yin finfọnsọnku bo duvivi ogbẹ̀ madopodo tọn. (Hia Johanu 6:39, 40.) Po enẹ po to ayiha mẹ, lẹnnupọndo họntọn po mẹyiwanna towe he ko kú lẹ po ji. Hogbe Jesu tọn lẹ dohia dọ  mẹsusu he kú lẹ gán yin finfọnsọnku bọ hiẹ po mẹyiwanna towe lẹ po gán duvivi ogbẹ̀ tọn kakadoi. Amọ́, e vẹawuna mẹsusu nado mọnukunnujẹ nuhe Jesu dọ bọdego mẹ to Johanu weta 6​tọ mẹ. Mì gbọ mí ni yí sọwhiwhe do gbadopọnna ẹn.

 3. Sọgbe hẹ Johanu 6:51, etẹwẹ Jesu dehia gando ede go?

³ Gbẹtọgun he to Kapẹlnaumi lọ mọdọ kanṣiṣa de tin to akla he Jesu ṣẹṣẹ yí do na núdùdù yé po manna he Jehovah wleawu etọn na tọgbo yetọn lẹ po ṣẹnṣẹn. Na nugbo tọn, Owe-wiwe lẹ ylọ manna enẹ dọ “akla sọn olọn mẹ.” (Salm. 105:40; Joh. 6:31) Jesu yí manna zan taidi dodonu de na nuhe e plọnmẹ bọdego. Dile etlẹ yindọ Jiwheyẹwhe wẹ wleawuna manna to azọ́njiawu-liho, mẹhe dù i lẹ wá kú to godo mẹ. (Joh. 6:49) To vogbingbọn mẹ, Jesu ylọ ede dọ “akla nugbo lọ sọn olọn mẹ,” “akla Jiwheyẹwhe tọn,” podọ “akla ogbẹ̀ tọn.” (Joh. 6:32, 33, 35) Jesu zinnudo vogbingbọn tangan de ji to ewọ po manna enẹ po ṣẹnṣẹn. E dọmọ: “Yẹn wẹ akla ogbẹ̀ tọn lọ he jẹte sọn olọn wá. Eyin mẹdepope dù sọn akla ehe mẹ, ewọ na nọgbẹ̀ kakadoi.” (Hia Johanu 6:51.) Ju enẹlẹ biọ bẹwlu mẹ. Nawẹ Jesu gán sọalọakọ́n dọ emi wá sọn olọn mẹ taidi “akla” de he yiaga hú manna he Jiwheyẹwhe na tọgbo yetọn lẹ to azọ́njiawu-liho gbọn? Jesu na nudọnamẹ titengbe de whenue e dọmọ: “Akla he yẹn na na lọ wẹ agbasalan ṣie.” Etẹ na dọ wẹ e te? Mí dona mọnukunnujẹemẹ, na gblọndo lọ do lehe míwlẹ po mẹyiwanna mítọn lẹ po gán mọ ogbẹ̀ madopodo do hia. Mì gbọ mí ni pọ́n nuhe na dọ wẹ Jesu te.

AKLA OGBẸ̀ TỌN PO AGBASALAN ETỌN PO

 4. Naegbọn nuhe Jesu dọ do hẹn mẹdelẹ jọsi?

⁴ Delẹ to mẹhe sè nuhe Jesu dọ lẹ mẹ jọsi, whenue e dọ dọ emi na na “agbasalan [emitọn] na ogbẹ̀ aihọn tọn.” Be yé lẹndọ e na na yé agbasalan jọnun etọn nado dù, yèdọ nude he na yin pinpọnhlan taidi gbẹtọ-làn dùdù wẹ ya? (Joh. 6:52) Doayi nudọnamẹ he paṣamẹ ehe go he Jesu yidogọ: “Eyin mìwlẹ ma dù agbasalan Visunnu gbẹtọ tọn bo nù ohùn etọn, mì ma na tindo ogbẹ̀ to mìde mẹ gba.”—Joh. 6:53.

 5. Etẹwẹ hẹn mí kudeji dọ Jesu ma to didọ dọ mẹlọ lẹ ni nù ohùn jọnun emitọn?

⁵ Eyin mí lẹkọyi azán Noa tọn gbè, Jiwheyẹwhe dosẹ́n na gbẹtọvi lẹ ma nado dù ohùn. (Jen. 9:3, 4) Jehovah sọ zinnudo gbedide ehe ji to Osẹ́n he e na Islaeli mẹ. Mẹdepope he dù ohùn dona “yin hùhù.” (Lev. 7:27, Odò.) Jesu yiavùnlọna Osẹ́n enẹ. (Mat. 5:17-19) Enẹwutu, e ma gán wá linlẹn mẹ dọ ni dọna gbẹtọgun he bẹ Ju lẹ hẹn de nado dù agbasalan etọn tlọlọ kavi nù ohùn he to lanmẹ na ẹn. Etomọṣo, po hogbe he paṣamẹ ehelẹ po, Jesu na taun tọn to pinplọn mẹlọ lẹ lehe yé gán mọ ogbẹ̀ do, yèdọ “ogbẹ̀ madopodo.”—Joh. 6:54.

 6. Nawẹ mí mọnukunnujẹ hogbe Jesu tọn lẹ gando agbasalan etọn dùdù po ohùn etọn nùnù po go mẹ gbọn?

⁶ Etẹ na dọ wẹ Jesu te? E họnwun dọ yẹhiadonu-liho wẹ Jesu to hodọ te kẹdẹdile e wà do wayi whenue e dọna yọnnu Samalianu de dọmọ: “Nugbla ma na hù mẹdepope he nù sọn osin he yẹn na na ẹn lọ mẹ gbede ba, ṣigba osin he yẹn na na ẹn lọ na lẹzun asisa osin tọn de to ewọ mẹ he na to sisà jẹgbonu nado namẹ ogbẹ̀ madopodo.” (Joh. 4:7, 14) b Jesu ma to didọ dọ yọnnu Samalianu lọ na mọ ogbẹ̀ madopodo eyin e gbẹ́ nù osin tangan de poun. Mọdopolọ, Jesu ma to didọ dọ gbẹtọgun he e dọhona to  Kapẹlnaumi lọ na nọgbẹ̀ kakadoi eyin yé dù agbasalan jọnun etọn bosọ nù ohùn jọnun etọn.

NINỌMẸ AWE DELẸ HE GBỌNVO

 7. Nujikudo tẹwẹ mẹdelẹ nọ tindo gando nuhe Jesu dọ to Johanu 6:53 mẹ go?

⁷ Sinsẹ̀nnọ delẹ sọalọakọ́n dọ nuhe Jesu dọ to Johanu 6:53 mẹ gando agbasalan etọn dùdù po ohùn etọn nùnù po go yin apajlẹ de gando Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn go, na e wá yí hogbe mọnkọ lẹ zan to ninọmẹ he bọdego enẹ mẹ. (Mat. 26:26-28) Yé kudeji dọ mẹhe wá Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn tẹnmẹ lẹpo wẹ dona do mahẹ to akla po ovẹn he nọ yin zize gbọn nukọn na yé lọ po mẹ. Be enẹ sọgbe ya? Nujọnu wẹ e yin nado dindona eyin nuyise enẹ yin nugbo, na to whemẹwhemẹ gbẹtọ livi susu lẹdo aihọn pé wẹ nọ pli hẹ mí to nujijọ enẹ whenu. Mí na doayi vogbingbọn delẹ go to nuhe yin didọ to Johanu 6:53 po nuhe Jesu dọ to Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn whenu po ṣẹnṣẹn.

 8. Vogbingbọn tẹwẹ tin to ninọmẹ awe lọ lẹ ṣẹnṣẹn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ lẹ.)

⁸ Mì gbọ mí ni na ayidonugo vogbingbọn awe delẹ to ninọmẹ ehelẹ ṣẹnṣẹn. Tintan, whetẹnu podọ fie wẹ Jesu dọ nuhe to Johanu 6:53-56 mẹ lẹ te? E wàmọ to gbẹtọgun he bẹ Ju lẹ hẹn de nukọn to Galili to owhe 32 W.M. Enẹ wẹ nudi owhe dopo whẹpo  e do ze hùnwhẹ Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn dai to Jelusalẹm. Awetọ, mẹnu lẹ wẹ e to hodọna? Suhugan todoaitọ etọn lẹ tọn to Galili wẹ ze ayiha do pekọ ojlẹ gli tọn hinhẹnwa na nuhudo agbasa tọn yetọn lẹ ji hugan pekọ hinhẹnwa na nuhudo gbigbọmẹ tọn yetọn lẹ. (Joh. 6:26) Na nugbo tọn, whenue Jesu dọ nude he yé mọdọ e vẹawu nado mọnukunnujẹemẹ, yé yawu hẹn yise bu to ewọ mẹ. Delẹ to devi etọn lẹ mẹ ma tlẹ sọ hodo e ba. (Joh. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) Nuyiwa omẹ enẹlẹ tọn gbọnvona mẹhe to finẹ to nudi owhe dopo godo to owhe 33 W.M. whenue Jesu ze hùnwhẹ Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn dai lẹ tọn. To ninọmẹ ehe mẹ, apọsteli nugbonọ 11 etọn lẹ tin po e po dile etlẹ yindọ yé ma mọnukunnujẹ nuhe plọnmẹ e te lẹpo mẹ to gigọ́ mẹ. Ṣogan, to vogbingbọn mẹ na suhugan omẹ Galili tọn lẹ tọn, apọsteli nugbonọ Jesu tọn lẹ kudeji dọ ewọ wẹ Visunnu Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ mẹhe wá sọn olọn mẹ lọ. (Mat. 16:16) E pà yé dọmọ: “Mìwlẹ wẹ mẹhe ko gbọṣi dè e to whlepọn ṣie lẹ mẹ.” (Luku 22:28) Vogbingbọn awe ehelẹ kẹdẹ ko pé nado dohia dọ nuhe Jesu dọ to Johanu 6:53 mẹ lẹ ma yin apajlẹ de gando Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn go. Podọ kunnudenu devo sọ tin.

E GANDO GOWE

 9. Pipli tẹwẹ nuhe Jesu dọ to Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn whenu to alọdlẹndo?

⁹ To Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn whenu, Jesu yí akla madotọ́n na apọsteli etọn lẹ bo dọna yé dọ e nọtena agbasa emitọn. Enẹgodo, e yí ovẹn na yé bo dọ dọ e nọtena ‘ohùn alẹnu lọ tọn.’ (Malku 14:22-25; Luku 22:20; 1 Kọl. 11:24) Ehe jẹna ayidego. Alẹnu yọyọ lọ gando “owhé Islaeli [gbigbọmẹ] tọn” go, he na dugán “to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ,” e ma yin gbẹtọvi lẹpo to paa mẹ. (Heb. 8:6, 10; 9:15) Apọsteli lẹ ma wle nuagokun lọ to ojlẹ lọ mẹ, amọ́ e ma na dẹn bọ yé na yin yiyiamisisadode gbọn gbigbọ wiwe dali bo lẹzun apadewhe alẹnu yọyọ lọ tọn nado mọ otẹn de yí to pọmẹ hẹ Jesu to olọn mẹ.—Joh. 14:2, 3.

10. Nawẹ nuhe Jesu dọ to Galili gbọnvona nuhe e dọ to Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn whenu gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ.)

¹⁰ Doayi e go dọ to Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn whenu, Jesu na ayidonugo “lẹngbọpa pẹvi” lọ. Pipli pẹvi enẹ bẹjẹeji po apọsteli nugbonọ etọn he to finẹ hẹ ẹ to abò lọ mẹ lẹ po. (Luku 12:32) E nọ yin nukundo dọ yewlẹ po mẹdevo he pipli enẹ na bẹhẹn lẹ po ni do mahẹ to yẹhiadonu awe lọ lẹ mẹ—enẹ wẹ akla lọ po ovẹn lọ po. Yewlẹ wẹ mẹhe na mọ otẹn de yí to olọn mẹ to pọmẹ hẹ Jesu. Nuhe e dọna apọsteli etọn lẹ to ninọmẹ enẹ mẹ gbọnvona nuhe e dọna gbẹtọgun lọ to Galili, fihe e dọho to aliho he gbloada taun mẹ te. Nuhe e dọ to finẹ lẹ gando mẹsusu go.

11. Etẹwẹ Jesu dọ to Galili he dohia dọ e ma to alọdlẹndo pipli kleun de?

¹¹ Whenue Jesu to Galili to owhe 32 W.M., Ju he to akla dín sọn e si lẹ wẹ e to hodọna tlọlọ. Amọ́, e dọ̀n ayidonugo yetọn wá nuhe na hẹn ale wá hugan núdùdù jọnun de ji. E donù awuwledainanu de go he gblamẹ yé gán mọ ogbẹ̀ madopodo te. Jesu sọ dọ dọ mẹhe kú lẹ gán yin finfọnsọnku to azán godo tọn gbè bo nọgbẹ̀ kakadoi. E ma to alọdlẹndo omẹ kleun he yin dide de, yèdọ gbẹtọ sọha kleun de dile e wà do to godo mẹ to Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn whenu. Kakatimọ to Galili, e zinnudo dona de he na tin-to-aimẹ na mẹlẹpo ji. Na nugbo tọn, e  dọmọ: “Eyin mẹdepope dù sọn akla ehe mẹ, ewọ na nọgbẹ̀ kakadoi . . . Akla he yẹn na na lọ wẹ agbasalan ṣie na ogbẹ̀ aihọn tọn.”—Joh. 6:51. c

12. Etẹwẹ e biọ nado mọaleyi sọn dona he Jesu dọho etọn lọ mẹ?

¹² Jesu ma dọna Ju lẹ to Galili dọ mẹhe ko nọgbẹ̀ pọ́n kavi mẹhe na wá yin jiji lẹpo wẹ na mọ dona ehe yí. Mẹhe “dù sọn akla ehe mẹ” lẹ, yèdọ mẹhe do yise hia lẹ kẹdẹ wẹ na mọaleyi sọn e mẹ. Mẹsusu he nọ ylọ yede dọ Klistiani lẹ nọ lẹndọ yé na yin whinwhlẹngán eyin yé ko gbẹ́ “yise to [Jesu] mẹ” poun bo nọ pọ́n ẹn hlan taidi whlẹngántọ yetọn titi. (Joh. 6:29, Biblu Gun Alada) Etomọṣo, mẹdelẹ to gbẹtọgun lọ mẹ he ko do yise hia to Jesu mẹ wayi gbẹ́ ẹ dai. Etẹwutu?

13. Etẹwẹ e nọ biọ nado yin devi nugbo Jesu tọn de?

¹³ Suhugan gbẹtọgun he Jesu na núdùdù lọ tọn sin homẹ wẹ hùn nado hodo e dile e to nuhe yé jlo lẹ na yé dẹnsọ. Yé do ojlo to azọ̀nhẹngbọ he wá aimẹ to azọ́njiawu-liho, to núdùdù vọnu, kavi nuplọnmẹ he sọgbe hẹ nukundido yetọn lẹ mẹ. Amọ́, Jesu dohia dọ devi nugbo etọn lẹ dona wà nususu humọ. E ma wá aigba ji nado hẹn pekọ wá na ojlo agbasalan tọn gbẹtọ lẹ tọn poun. Yé dona yinuwa sọgbe hẹ oylọ-basinamẹ etọn nado “wá” e dè bo kẹalọyi nuhe e plọnmẹ lẹpo bosọ setonuna yé.—Joh. 5:40; 6:44.

14. Etẹwẹ mí dona wà nado mọaleyi sọn agbasa po ohùn Jesu tọn po mẹ?

¹⁴ Jesu zinnudeji na gbẹtọgun lọ dọ yé  dona do yise hia. To etẹ mẹ? To huhlọn ofligọ tọn agbasa po ohùn etọn he e na wá yí do sanvọ́ po tọn mẹ. Yise mọnkọ yin dandan na Ju lẹ, podọ e gbẹ́ yin dandan to egbehe ga. (Joh. 6:40) Mọwẹ, eyin mí na mọaleyi sọn agbasa po ohùn Jesu tọn po mẹ dile e yin nùdego do to Johanu 6:53 mẹ, mí dona do yise hia to ofligọ lọ mẹ. Dotẹnmẹ enẹ hundote na gbẹtọ susu.—Efe. 1:7.

15, 16. Onú titengbe tẹlẹ wẹ mí plọn sọn Johanu weta 6​tọ mẹ?

¹⁵ Kandai Johanu weta 6​tọ tọn he to Biblu mẹ bẹ nudọnamẹ họakuẹ lẹ hẹn na míwlẹ po mẹyiwanna mítọn lẹ po. E de numọtolanmẹ homẹdagbe tọn he Jesu tindo na gbẹtọ lẹ hia. Whenue e to Galili, e hẹnazọ̀ngbọna awutunọ lẹ, plọnnu mẹlẹ gando Ahọluduta lọ go bosọ hẹn ẹn diun dọ nuhudo dandan tọn gbẹtọvi tọn nado dùnú yin nukunpedego. (Luku 9:11; Joh. 6:2, 11, 12) Hú popolẹpo, e plọnmẹ dọ emilẹ wẹ yin “akla ogbẹ̀ tọn lọ.”—Joh. 6:35, 48.

¹⁶ Mẹhe e dlẹnalọdo taidi “lẹngbọ devo lẹ” ma dona do mahẹ to akla po ovẹn lọ po mẹ to Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn he nọ yin bibasi to whemẹwhemẹ lọ whenu, podọ yé ma nọ wàmọ. (Joh. 10:16) Etomọṣo, yé nọ mọaleyi sọn agbasa po ohùn Jesu Klisti tọn po mẹ. Yé nọ wàmọ gbọn yise didohia to avọ́sinsan ofligọ tọn etọn mẹ dali. (Joh. 6:53) To vogbingbọn mẹ, mẹhe dona do mahẹ to akla lọ po ovẹn lọ po mẹ lẹ nọ dohia dọ yé ko yin hinhẹn biọ alẹnu yọyọ lọ mẹ bo do todido lọ nado dugán to Ahọluduta olọn tọn mẹ. Enẹwutu vlavo mí to mẹyiamisisadode lẹ kavi lẹngbọ devo lẹ mẹ, kandai he to Johanu weta 6​tọ mẹ bẹ zẹẹmẹ họakuẹ lẹ hẹn na mí. E zinnudeji dọ nujọnu wẹ e yin nado nọ do yise hia bo gbọnmọ dali mọ ogbẹ̀ madopodo.