Otọ́ ṣie John Mills yí baptẹm to 1913 to New York City to whenue e do owhe 25. Mẹmẹsunnu Russell wẹ na hodidọ baptẹm tọn lọ. To ojlẹ de godo, Papa yì Trinité, fie e wlealọ hẹ Constance Farmer, Biblu Plọntọ zohunhunnọ de te. Papa gọalọna họntọn etọn William R. Brown nado do yẹdide “Photo-Drame de la création” tọn hia mẹlẹ. Yé wàmọ kakajẹ whenue whẹndo Brown tọn yin didohlan Whèyihọ-waji Aflika tọn to 1923. Amọ́, Papa po Mama po he tindo todido olọn mẹ tọn zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n to Trinité.

Ovi ṣinẹnẹ wẹ mẹjitọ ṣie lẹ ji bo do yinkọ na viplọnji yetọn dọ Rutherford dile azinponọ ogbẹ́ Watch Tower tọn ojlẹ lọ mẹ tọn nọ yin. Whenue n’yin jiji bọdego to 30 décembre 1922, yé do yinkọ Clayton J. Woodworth tọn na mi, mẹhe nọ deanana awuwiwlena hosọ he nọ tọ́n to L’Age d’Or (he nọ yin Fọ́n! todin) mẹ lẹ. Mẹjitọ mítọn lẹ gọalọna mímẹpo nado yì wehọmẹ jẹ obá de mẹ, amọ́ yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ ji wẹ yé nọ zinnudo hugan. Mama do nugopipe vonọtaun lọ nado nọ yihojlẹdohogo sọn Owe-wiwe lẹ mẹ nado diọlinlẹnnamẹ. Papa yiwanna nado nọ pìn otàn Biblu tọn lẹ na mí, podọ e nọ yí agbasa etọn blebu do basi dohia, na mí nido sọgan nọ yí nukun homẹ tọn do mọ nujijọ lọ lẹ.

Vivẹnudido yetọn lẹ hẹn kọdetọn dagbe wá. Atọ̀n to míwu visunnu atọ́n lọ lẹ mẹ wẹ yì Wehọmẹ Giliadi tọn. Atọ̀n to nọviyọnnu mítọn lẹ mẹ yin gbehosọnalitọ na owhe susu to Trinité po Tobago po. Mẹjitọ mítọn lẹ yí mẹpinplọn po apajlẹ dagbe yetọn po do dó míwu ovi lẹ “do owhé Jehovah tọn gbè.” Tulinamẹ yetọn gọalọna mí nado gbọṣi finẹ bo vùn “to awánu Jiwheyẹwhe mítọn tọn lẹ mẹ.”—Salm. 92:13.

Azọ́n yẹwhehodidọ tọn nọ yin tito-basina to owhé mítọn gbè. Gbehosọnalitọ lẹ nọ pli to finẹ bo nọ saba dọho gando Mẹmẹsunnu George Young go, yèdọ mẹdehlan Canada-nu de he ko dla Trinité pọ́n wayi. Mẹjitọ ṣie lẹ nọ yí ayajẹ do  dọho gbẹdohẹmẹtọ yetọn hoho lẹ tọn, yèdọ whẹndo Brown tọn he wá sẹtẹn yì Whèyihọ-waji Aflika tọn. Ehe lẹpo whàn mi nado jẹ yẹwhehodọ ji to whenue n’do owhe ao.

To ojlẹ enẹlẹ mẹ, linlinwe mítọn lẹ nọ de aṣli sinsẹ̀n lalo, ajọwhé nukunkẹnnọ lẹ po gandudu mẹhodutọ lẹ po tọn gbà madoadúdẹji. Taidi kọdetọn de, to 1936, sinsẹ̀ngán lẹ sisẹ́ ayimatẹngán Trinité tọn nado doalọtena owe Ogbẹ́ Watch Tower tọn lẹpo. Mí whlá owe lọ lẹ, amọ́ bo gbẹ́ nọ yí yé zan jẹ whenue dehe pò to aimẹ lẹpo vọ̀. Mí nọ zọ̀n afọ lẹdo pé bosọ nọ zan kẹkẹ tata lẹ nado basi nujijla, podọ mí nọ yí oylọ-basinamẹwe lẹ po owhlẹ nujijla tọn lẹ po zan. Pipli de nọ wá sọn tòpẹvi Tunapuna tọn mẹ bo tindo mọto he do zomọ gbèzeyiaga tọn de, bọ to pọmẹ mí nọ yì dọyẹwheho etlẹ yin to awà he dẹn hugan Trinité tọn lẹ ji. E nọ vivi taun! Nuwiwa gbigbọmẹ tọn dagbe enẹlẹ whàn mi nado yí baptẹm to whenue n’do owhe 16.

Ogú gbigbọmẹ tọn he mí dù sọn whẹndo mítọn dè gọna numimọ he n’tindo to jọja whenu ehelẹ whàn mi taun nado yin mẹdehlan. N’gbẹ́ tindo ojlo enẹ to whenue n’yì Aruba to 1944 bo yì gọ́ na Mẹmẹsunnu Edmund W. Cummings. Ayajẹnu wẹ e yin na mí nado mọdọ omẹ ao wẹ wá Oflin tẹnmẹ to 1945. To owhe he bọdego mẹ, agun tintan yin didoai to lopo lọ ji.

To ojlẹ de godo, n’dekunnu to aliho mayin aṣa tọn mẹ na azọ́nwatọgbẹ́ ṣie Oris Williams. Oris na whẹjijọ agọjẹdonu tọn sinsinyẹn lẹ nado yiavùnlọna nuyise he yè ko plọn ẹn lẹ. Ṣigba po tito plọnmẹ Biblu tọn de po, e wá mọ nuhe Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọ nugbonugbo, podọ e yí baptẹm to 5 janvier 1947. Mí wá yiwanna ode awetọ bo wlealọ. E lẹzun gbehosọnalitọ to novembre 1950. Whenue n’dà Oris, n’jẹ vivi gbẹzan yọyọ de tọn dù ji.

Mí yin oylọ-basina yì Wehọmẹ Giliadi tọn to 1955. Dile mí to awuwlena wehọmẹ enẹ, yẹn po Oris po jo agbasazọ́n mítọn lẹ do, sà owhé mítọn po nutindo devo lẹ po bo tlọ́n Aruba. To 29 juillet 1956, mí yí gbedewema to klasi 27tọ Giliadi tọn bo yin azọ́ndena do Nigéria.

Oris flin ojlẹ he wayi lẹ bo dọmọ: “Gbigbọ Jehovah tọn sọgan gọalọnamẹ nado diọada sọgbe hẹ nuhahun he gbẹzan mẹdehlan tọn nọ bẹhẹn lẹ. To vogbingbọn mẹ na asu ṣie, n’ma jlo gbede nado yin mẹdehlan. Nue nọ jlo mi wẹ nado do owhé ṣie bosọ jivi. N’diọ pọndohlan ṣie whenue n’mọ lehe azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ yin whẹho niyaniya tọn do. Kakajẹ whenue mí yí gbedewema to Giliadi, n’ko wleawufo pete nado dọyẹwheho taidi mẹdehlan de. Whenue mí biọ bato he nọ yin Queen Mary mẹ, Worth Thornton he nọ wazọ́n hẹ Mẹmẹsunnu Knorr dọ ‘Bon voyage!’ (enẹ wẹ, ‘Ali Na Yọ́n!’) na mí. E dọna mí dọ, Bẹtẹli wẹ mí na yì sẹ̀n te. N’gbọ fìn in bo dọ ‘Anhán!’ Ṣigba, n’yawu basi vọjlado bo wá yiwanna Bẹtẹli, fie n’mọ azọ́ndenamẹ voovo lẹ yí te. Dehe nọ hẹn awuvivi wá na mi hugan wẹ azọ́nwiwa to fie yè nọ dokuavọna jonọ lẹ te. N’yiwanna gbẹtọ lẹ, podọ azọ́n ehe ko hẹn mi tindo kanṣiṣa tlọlọ hẹ mẹmẹsunnu Nigéria tọn lẹ. Mẹsusu wẹ nọ wá po nuṣikọ po, nugbla po huvẹ po bọ afínfín sọ nọ blá yé. Awuvivinu wẹ e nọ yin nado na yé núdùdù gọna homẹmimiọn he sin hudo yé tindo. Ehe lẹpo yin sinsẹ̀nzọn wiwe de hlan Jehovah, podọ enẹ wẹ hẹn ayajẹ po pekọ po wá na mi.” Na nugbo tọn, azọ́ndenamẹ lọ lẹ dopodopo wẹ gọalọna mí nado vùn.

To 1961, to nuwiwa pọmẹ tọn whẹndo mẹ tọn de whenu to Trinité, Mẹmẹsunnu Brown pìntàn numimọ ojlofọndotenamẹ tọn he e tindo to Aflika delẹ tọn na mí. Enẹgodo, n’na linlin jideji he mí tindo to Nigéria tọn. Mẹmẹsunnu Brown plá alọ okọ̀ na mi bo dọna Papa dọ: “Johnny, a ma yì Aflika pọ́n gbede, amọ́ Woodworth ko yì!” Papa gblọn dọ: “Zindonukọn domọ, Worth! Zindonukọn!” Tulinamẹ enẹ he n’mọyi sọn mẹhe do numimọ susu to gbigbọ-liho enẹlẹ dè vọ́ huhlọn na ojlo ṣie nado hẹn lizọnyizọn ṣie di to gigọ́ mẹ.

To 1962, n’tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado mọ azọ́nplọnmẹ yí dogọ to klasi 37tọ Giliadi tọn na osun ao. Mẹmẹsunnu Wilfred Gooch, he yin anadenanutọ alahọ Nigéria tọn to whelọnu, yì  klasi 38tọ lọ bo yin didohlan Angleterre. To whenẹnu, n’yin azọ́ndena nado deanana alahọ Nigéria tọn. N’hodo apajlẹ Mẹmẹsunnu Brown tọn bo zingbejizọnlin yì fidindẹn lẹ, jẹakọ hẹ mẹmẹsunnu vivẹ́ Nigéria tọn lẹ bosọ yiwanna yé. Dile yé tlẹ nọ jẹdò agbasanu susu he ma do nudewanu to otò he hunnukun lẹ mẹ tọn, ayajẹ po pekọnọ-yinyin yetọn po nọ dohia hezeheze dọ e ma yin akuẹ po nutindo agbasa tọn lẹ po wẹ nọ namẹ ayajẹ nujọnu tọn. Mahopọnna ninọmẹ yetọn lẹ, e nọ jiawu nado mọdọ yé nọ mẹ́sin, nọ sọnú ganji bosọ nọ tin to ninọmẹ he do sisi hia lẹ mẹ to opli lẹ ji. Eyin yé zọnpọ ja plidopọ lẹ, susu yetọn nọ do agbànbẹhun gaa lẹ po bolekajas * (ahihun pẹvi he nọ yin awuwlena to otò lọ mẹ) lẹ po. Aṣagbe he nọ dọ̀n ayidonugo mẹtọn lẹ nọ saba yin kinkan do ahihun enẹlẹ go. Aṣagbe dopo wẹ: “Osin kùnkùn vudevude wẹ nọ lẹzun nọwhè-gbó.”

Lehe aṣagbe enẹ yin nugbo do sọ! Vivẹnudido kẹnnẹ-kẹnnẹ mẹdopodopo tọn yin nujọnu taun; mílọsu ko yí adà de wà. To owhe 1974 gblamẹ, gbọnvona États-Unis, Nigéria lẹzun otò tintan he sọha wẹnlatọ etọn tọn yì 100 000. Azọ́n lọ yinukọn taun!

To ojlẹ jideji tọn ehe mẹ wẹ Tòwhan Nigéria tọn gbànú te sọn 1967 jẹ 1970. Na osun susu, mẹmẹsunnu mítọn he to awà Biafra tọn ji to lẹdo Tọ̀sisa Niger tọn mẹ lẹ masọ nọ penugo nado tindo kanṣiṣa hẹ alahọ ba. Mí to dandannu glọ nado hẹn núdùdù gbigbọmẹ tọn yì na yé. Dile n’dọ do to aga, odẹ̀ po jidide do Jehovah go po gọalọna mí nado dasá tọ̀sisa lọ whlasusu.

N’ma gán wọn gbejizọnlin owùnọ he mí nọ zìn dasá Tọ̀sisa Niger tọn, ehe nọ biọ dọ mí ni pehẹ ponọ hùnylantọ he ma nọ sí alọ do de osò lẹ, gọna azọ̀n po avùnnukundiọsọmẹnu devo lẹ po he nọ ze ogbẹ̀ mítọn do owù mẹ. E ma nọ bọawu nado gbọn pipli awhànfuntọ otò tọn voovo he nọ vẹnudomẹ lọ lẹ dè, amọ́ fie sọ nọ dobu hugan wẹ awà Biafra tọn he ji yè nọ súali te. To zánmẹ gbèdopo, n’dasá Tọ̀sisa Niger tọn huhlọnnọ lọ po tọjihun pẹvi de po sọn tòdaho Asaba tọn mẹ wayi Onitsha, nado yì na tuli mẹho agun tọn lẹ to tòdaho Enugu tọn mẹ. Gbejizọnlin ṣie devo hẹn mẹho agun tọn lẹ lodo to tòpẹvi Aba tọn mẹ, fie gbedide lọ yin nina te nado nọ ṣí miyọ́ngbán lẹpo to zánmẹ. To gbèdopo to Port Harcourt, mí yawu dotana opli mítọn po odẹ̀ po, to whenue awhànfuntọ otò tọn lẹ yì gbànú to fie Biafra-nu lẹ súali te to gbonu tòpẹvi lọ tọn.

Opli enẹlẹ yin nujọnu nado vọ́ jide na mẹmẹsunnu mítọn lẹ gando owanyi po mẹtọnhopọn Jehovah tọn po go, podọ nado na yé ayinamẹ titengbe lẹ do kadaninọ po pọninọ po ji. Mẹmẹsunnu Nigéria tọn lẹ lùn ojlẹ hunyanhunyan tọn enẹ tọ́n awuyẹyẹ-afọyẹyẹ. Yé do owanyi he ji wangbẹna akọ̀ tọn ma gán dù te hia bo hẹn pọninọ go. Lẹblanulọkẹyi de wẹ e yin nado tin to apá yetọn to ojlẹ whlepọn tọn enẹlẹ mẹ!

To 1969, Mẹmẹsunnu Milton G. Henschel wẹ yin azinponọ Plidopọ Akọjọpli tọn “Paix sur terre” (“Jijọho to Aigba Ji”) tọn to Yankee Stadium, New York, podọ taidi alọgọtọ etọn, n’plọn nususu. Ehe wá do gànmẹ, na to 1970 mí basi Plidopọ Akọjọpli tọn lọ “Les hommes de bonne volonté” (‘Gbẹtọ Ojlo Dagbenọ Lẹ’) to Lagos, Nigéria. Po alọgọ Jehovah tọn po, plidopọ ehe do kọdetọn dagbe mahopọnna dọ tito etọn yin bibasi ojlẹ vude poun to tòwhan lọ godo. Nujijọ ayidego tọn de wẹ he yin bibasi to ogbè 17 mẹ bọ gbẹtọ 121 128 wá otẹn lọ mẹ. Mẹmẹsunnu Knorr po Henschel po gọna jonọ he haya agahun do wá sọn États-Unis po Angleterre po lẹ yí nukun do mọ dopo to baptẹm Klistiani tọn daho hugan lẹ mẹ sọn Pẹntikọsti whenu gbọ́n—yèdọ devi yọyọ 3 775! N’lẹndọ ojlẹ he mẹ n’gọalọ nado wleawuna nujijọ enẹ te mẹ wẹ alọnu ṣie ján hugan to gbẹzan ṣie mẹ. Jideji sọha wẹnlatọ lẹ tọn lọ sẹhundaga!

To owhe 30 linlán he n’yizan to Nigéria lẹ gblamẹ, n’tindo lẹblanulọkẹyi lọ to ojlẹ delẹ mẹ nado sẹ̀n taidi nugopọntọ tomẹyitọ podọ pọnla tọn to Whèyihọ-waji Aflika tọn. Lehe mẹdehlan lẹ nọ yọ́n pinpẹn etọn do sọ nado mọ ayidonugo po tulinamẹ vonọtaun po yí! Ayajẹnu wẹ e nọ yin nado hẹn yé deji dọ yé ma yin kọgbẹ́ e go! Azọ́n ehe plọn mi dọ ojlo vonọtaun didohia to gbẹtọ lẹ mẹ yin họnhungan lọ nado gọalọna yé nado vùn, podọ nado hẹn dolilo gọna pọninọ titobasinanu Jehovah tọn dote.

 Mí penugo nado pehẹ nuhahun he tòwhan lọ po azọ̀n po hẹnwa lẹ kiki po alọgọ Jehovah tọn po. Mí nọ mọ dona Jehovah tọn to whepoponu. Oris basi zẹẹmẹ dọmọ:

“Whlasusu wẹ mí omẹ awe lẹ bẹ ovà-zọ̀n. To gbèdopo, Worth yin zize yì dotowhé Lagos tọn de bedebede. Yé dọna mi dọ e ma na gán, amọ́ n’dopẹ́ dọ e gán! Whenue e wá mọ ede mẹ, e dọho gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go na doto he to nukunpedego. To nukọn mẹ, n’zọnhẹ Worth nado yì doto lọ he nọ yin Mẹdaho Nwambiwe dè nado doafọna ojlo he e tindo to Biblu mẹ. E kẹalọyi nugbo lọ, podọ e wá lẹzun mẹho agun tọn de to Aba. Yẹnlọsu gọalọna mẹsusu po kọdetọn dagbe po, etlẹ yin Malenu akonka lẹ nado lẹzun devizọnwatọ zohunhunnọ Jehovah tọn lẹ. Nuhe hẹn mí jaya hugan wẹ nado jẹakọ hẹ Nigéria-nu lẹ podọ nado wá yiwanna yé, aṣa yetọn po ogbè yetọn po.”

Nuplọnmẹ devo die: Nado vùn kavi nado tindo kọdetọn dagbe to azọ́ndenamẹ mítọn mẹ to tògodo, e biọ dọ mí ni plọn nado yiwanna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po mahopọnna lehe aṣa yetọn gbọnvona mítọn sọ.

To sinsẹ̀nzọnwiwa to Bẹtẹli Nigéria tọn godo, mí mọ azọ́ndenamẹ yọyọ de yí to 1987 nado sẹ̀n taidi mẹdehlan to lopo whanpẹnọ Saint Lucia ji to Caraïbe. Azọ́ndenamẹ dagbedagbe de wẹ, amọ́ e bẹ avùnnukundiọsọmẹnu yọyọ lẹ hẹn. To vogbingbọn mẹ na Aflika, fie sunnu dopo nọ dà yọnnu susu te, to Saint Lucia uwọ, nuhahun lọ wẹ yindọ asu po asi po lẹ nọ nọpọ́ bo ma nọ wlealọ to aliho he sọgbe hẹ osẹ́n mẹ. Ohó Jiwheyẹwhe tọn he dohuhlọn lọ whàn plọnmẹ Biblu mítọn susu nado basi diọdo he jẹ lẹ.

Dile huhlọn mítọn to didepo na mẹhowhe wutu, Hagbẹ Anademẹtọ lọ gbọn owanyi dali do mí hlan tatọ́-tẹnnọ lọ to Brooklyn, New York, États-Unis to 2005. N’gbẹ́ nọ dopẹna Jehovah egbesọegbesọ dọ n’dà Oris. Kẹntọ lọ okú wá yí i sọn asi e to 2015, podọ n’ma nọ mọ hogbe lẹ nado dọ numọtolanmẹ he okú etọn hẹn mi tindo. Ewọ wẹ gbẹdohẹmẹtọ dagbe hugan podọ asi yiwanna ṣie vivẹ́. N’yiwanna ẹn taun to owhe 68 he mí yizan dopọ lẹ gblamẹ. Mí mọdọ aṣli ayajẹ tọn to alọwle mẹ podọ to agun mẹ wẹ nado nọ na sisi tatọ́-yinyin, nọ jonamẹ sọn ojlo mẹ wá, nọ do whiwhẹ hia podọ nado nọ do sinsẹ́n gbigbọ tọn hia.

Eyin flumẹjijẹ kavi apọṣimẹ fọndote, mí nọ lẹhlan Jehovah nado biọ alọgọ nado zindonukọn bo to avọ́sinsan mẹdetiti tọn lẹ basi to gigọ́ mẹ. Dile mí zindonukọn nado to adàdiọ, mí mọdọ nulẹ nọ to tepọn dogọ egbesọegbesọ, podọ nudagbe hugan lọ gbẹ́ to nukọn ja!—Isa. 60:17; 2 Kọl. 13:11.

To Trinité po Tobago po, Jehovah dona azọ́n mẹjitọ ṣie lẹ po mẹdevo lẹ po tọn sọmọ bọ linlin agọe tọn lẹ dohia dọ gbẹtọ 9 892 wẹ ko kọnawudopọ hẹ sinsẹ̀n-bibasi nugbo. To Aruba, mẹsusu wẹ dovivẹnu nado hẹn agun dowhenu tọn he mẹ n’nọ dai lọ lodo. Todin, agun 14 he to kọdetọn dagbe tindo wẹ to lopo enẹ ji. Na nue dù Nigéria, sọha wẹnlatọ lẹ tọn ko jideji taun bo yì 381 398. Podọ to lopo Saint Lucia ji, wẹnlatọ 783 wẹ to godonọna Ahọluduta Jehovah tọn.

N’ko do owhe 90 linlán todin. Salmu lẹ 92:14 dọ gando mẹhe yin dido do owhé Jehovah tọn gbè lẹ go dọ: “Eyin yé tlẹ poyọnho, yé na gbẹ́ nọ to sinsẹ́n detọ́n; yé na gbẹ́ tindo huhlọn bo lodo.” N’yọ́n pinpẹn gbẹzan he sin vivi n’dù to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ tọn taun. Ogú gbigbọmẹ tọn daho he n’mọyi ko whàn mi nado sẹ̀n Jehovah to gigọ́ mẹ. Jehovah ko gbọn owanyi nugbo etọn dali hùn dotẹnmẹ dote na mi nado “vùn to awánu Jiwheyẹwhe [ṣie] tọn lẹ mẹ.”—Salm. 92:13.