Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè
Mẹnu wẹ yin “yọnnu” he yin nùdego to Isaia 60:1 mẹ lọ, podọ nawẹ e “fọ́n” bosọ “tá hinhọ́n” gbọn?
Isaia 60:1 dọmọ: “Fọ́n, hiẹ yọnnu E, tá hinhọ́n, na hinhọ́n towe ko wá. Gigo Jehovah tọn ko họnwun do ji we.” Lẹdo hodidọ lọ tọn dohia dọ “yọnnu” lọ wẹ Ziọni, kavi Jelusalẹm he yin tatọ́-tònọ Juda tọn to ojlẹ lọ mẹ. a (Isa. 60:14; 62:1, 2) Tòdaho lọ nọtena akọta Islaeli tọn blebu. Nuhe Isaia dọ lẹ fọ́n kanbiọ awe delẹ dote: Tintan, whetẹnu wẹ Jelusalẹm “fọ́n” bosọ tá hinhọ́n to yẹhiadonu-liho te, podọ nawẹ e wàmọ gbọn? Awetọ, be nuhe Isaia dọ lẹ to hẹndi mọ to aliho he gbloada mẹ to ojlẹ mítọn mẹ ya?
Whetẹnu wẹ Jelusalẹm “fọ́n” bosọ tá hinhọ́n to yẹhiadonu-liho te, podọ nawẹ e wàmọ gbọn? Jelusalẹm po tẹmpli etọn po yin gbigbakija whenue Islaelivi lẹ nọ kanlinmọgbenu to Babilọni na owhe 70. Amọ́, to whenue Medianu lẹ po Pẹlsianu lẹ po gbawhàn Babilọni tọn godo, Islaelivi he to Ahọluigba Babilọni tọn mẹ lẹpo vò nado lẹkọyi otò yetọn mẹ bo hẹn sinsẹ̀n-bibasi nugbo gọwá. (Ẹzla 1:1-4) Nuhe pipotọ nugbonọ he wá sọn hẹnnu 12 lọ lẹpo mẹ wà niyẹn to bẹjẹeji 537 J.W.M. (Isa. 60:4) Yé jẹ avọ́sinsan lẹ basi na Jehovah ji, nọ basi hùnwhẹ lẹ bosọ jẹ tẹmpli lọ vọ́ gbá ji. (Ẹzla 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Whladopo dogọ, gigo Jehovah tọn jẹ hinhọ́n do Jelusalẹm ji, enẹ wẹ do omẹ Jiwheyẹwhe tọn he yin hinhẹngọwa lẹ ji. Podọ, yé lẹzun asisa hinhọ́n tọn na akọta lẹ, yèdọ akọta he to zinvlu gbigbọmẹ tọn mẹ lẹ.
Amọ́, hẹndi kleun de poun wẹ dọdai hẹngọwa tọn Isaia tọn lẹ tindo do Jelusalẹm hohowhenu tọn ji. Suhugan Islaelivi lẹ tọn ma zindonukọn nado nọ setonuna Jiwheyẹwhe. (Nẹh. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) To nukọn mẹ, yé tlẹ gbẹ́ Mẹsia lọ, enẹ wẹ Jesu Klisti dai. (Mat. 27:1, 2) To owhe 70 W.M., Jelusalẹm po tẹmpli etọn po yin vivasudo whla awetọ.
Jehovah ko dọ jẹnukọn dọ e na yì do mọ. (Dan. 9:24-27) E họnwun dọ lẹndai etọn ma yin dọ Jelusalẹm aigba ji tọn ni hẹn adà dọdai hẹngọwa tọn he to Isaia weta 60 mẹ lẹpo di.
Be nuhe Isaia dọ lẹ to hẹndi mọ to aliho he gbloada mẹ to ojlẹ mítọn mẹ ya? Gbau, amọ́ ehe to jijọ do yọnnu yẹhiadonu tọn devo go, enẹ wẹ “Jelusalẹm he to aga lọ.” Apọsteli Paulu dọ gandego dọmọ: “Ewọ wẹ onọ̀ mítọn.” (Gal. 4:26) Jelusalẹm he to aga yin adà olọn mẹ tọn titobasinanu Jiwheyẹwhe tọn he bẹ nudida gbigbọnọ nugbonọ lẹ hẹn. Ovi etọn lẹ, ehe bẹ Jesu po Klistiani yiamisisadode 144000 lẹ po hẹn, yèdọ mẹhe taidi Paulu, tindo todido olọn mẹ tọn. Klistiani yiamisisadode lẹ to pọmẹ yin “akọta wiwe de,” enẹ wẹ “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn.”—1 Pita 2:9; Gal. 6:16.
Nawẹ Jelusalẹm he to aga “fọ́n” bosọ “tá hinhọ́n” gbọn? E wàmọ gbọn ovi etọn yiamisisadode he to aigba ji lẹ gblamẹ. Yí numimọ yetọn jlẹdo dọdai he to Isaia weta 60tọ mẹ go.
Klistiani yiamisisadode lẹ dona “fọ́n,” na yé to zinvlu gbigbọmẹ tọn mẹ whenue atẹṣiṣi he yin didọdai lọ gbaṣinyọ́n yé to owhe kanweko awetọ whenu mítọn tọn. (Mat. 13:37-43) Ehe zọ́n bọ yé lẹzun kanlinmọ Babilọni Daho lọ, yèdọ sinsẹ̀n lalo lẹpo to pọmẹ tọn. Mẹyiamisisadode lẹ nọ kanlinmọgbenu kakajẹ “vivọnu titonu lọ tọn,” enẹ wẹ ojlẹ de he bẹjẹeji to 1914. (Mat. 13:39, 40) Tlolo to enẹgodo to 1919, yé yin tuntundote, podọ to afọdopolọji yé jẹ mahẹ tindo ji to azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ mẹ, bo gbọnmọ dali jẹ hinhọ́n yẹhiadonu tọn lọ tá ji. b To owhe lẹ gblamẹ, gbẹtọ lẹ sọn akọta lẹpo mẹ ko wá hinhọ́n ehe nù, ehe bẹ pipotọ Islaeli Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn hẹn, yèdọ “ahọlu lẹ” he yin nùdego to Isaia 60:3 mẹ.—Osọ. 5:9, 10.
To sọgodo, Klistiani yiamisisadode lẹ na do hinhọ́n Jiwheyẹwhe tọn hia etlẹ yin to aliho he gbloada de mẹ. Gbọnna? Whenue yé dotana gbẹzan aigba ji tọn yetọn, yé nọ lẹzun apadewhe “Jelusalẹm Yọyọ” lọ tọn, kavi hagbẹ asiyọyọ Klisti tọn he bẹ ahọlu po yẹwhenọ 144000 po hẹn.—Osọ. 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.
Jelusalẹm Yọyọ lọ na yí adà titengbe de wà nado hẹn dọdai he to Isaia 60:1 mẹ di. (Yí Isaia 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 jlẹdo Osọhia 21:2, 9-11, 22-26 go.) Kẹdẹdile Jelusalẹm aigba ji tọn yin ahọnkan gandudu Islaeli hohowhenu tọn do, Jelusalẹm Yọyọ lọ lọsu po Klisti po na lẹzun gandudu titonu yọyọ lọ tọn. Nawẹ Jelusalẹm Yọyọ lọ ‘jẹte sọn olọn sọn Jiwheyẹwhe dè’ gbọn? E wàmọ gbọn ayidonugo etọn lilẹhlan aigba dali. Gbẹtọ budisi Jiwheyẹwhe tọ lẹ sọn akọta lẹpo mẹ “nasọ zinzọnlin to hinhọ́n etọn mẹ.” Yé na tlẹ yin tuntundote sọn ylando po okú po si. (Osọ. 21:3, 4, 24) Ehe na dekọtọn do ‘hinhẹngọwa mlẹnmlẹn nulẹpo’ tọn mẹ, kẹdẹdile Isaia po yẹwhegán devo lẹ po dọ dọdai etọn do. (Owalọ 3:21) Hẹngọwa daho enẹ bẹjẹeji to whenue Klisti lẹzun Ahọlu, podọ e na wá opodo to vivọnu Gandudu Owhe Fọtọ́n tọn lọ whenu.
a To Isaia 60:1 mẹ, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn yí “yọnnu” zan kakati ni yin “Ziọni” kavi “Jelusalẹm,” na hogbe Heblu tọn he yin yiyizan na “fọ́n” po “tá hinhọ́n” po yin hogbe he nọ yin yiyizan na onú asi lẹ [genre féminin,] kẹdẹdile hogbe lọ “hiẹ” nọ yin yiyizan do to Heblugbe mẹ. Hogbe lọ “yọnnu” gọalọna Gungbe-dotọ lẹ nado doayi e go dọ yọnnu yẹhiadonu tọn de hodọ wẹ yè te.
b Hẹngọwa gbigbọmẹ tọn he wá aimẹ to 1919 sọ yin zẹẹmẹ basina to Ezekiẹli 37:1-14 po Osọhia 11:7-12 po mẹ. Ezekiẹli dọ dọdai gando hẹngọwa gbigbọmẹ tọn Klistiani yiamisisadode lẹpo tọn go to whenue yé na ko nọ kanlinmọgbenu na ojlẹ dindẹn godo. Dọdai he to Osọhia mẹ dlẹnalọdo mẹhẹngọwá ogbẹ̀ gbigbọmẹ tọn pipli pẹvi mẹmẹsunnu yiamisisadode he deanana nulẹ to ojlẹ kleun de he yé yizan to ninọmẹ nude ma yiwà tọn mẹ tọn, na yé yin súsú do gànmẹ to aliho mawadodo tọn mẹ wutu. To 1919, yé yin dide taidi “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ.”—Mat. 24:45; pọ́n owe lọ Sinsẹ̀n-Bibasi Wiwe-Ṣeke Yin Hinhẹngọwa Lo! w. 118.
