Nudida lẹ Do Jiwheyẹwhe Ogbẹ̀nọ lọ Hia
Nudida lẹ Do Jiwheyẹwhe Ogbẹ̀nọ lọ Hia
‘Jehovah, yèdọ Jiwheyẹwhe mítọn, hiẹ wẹ jẹ nado mọ gigo yí, na hiẹ wẹ dá onú lẹpo.’—OSỌ. 4:11.
NAWẸ HIẸ NA NA GBLỌNDO GBỌN?
Etẹwẹ mí dona wà eyin mí na penugo nado họ́ nuplọnmẹ lalo he ko “hẹnai” lẹ liai?
Nawẹ nudida lẹ do huhlọn po nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn po hia gbọn?
Nawẹ mẹjitọ lẹ sọgan gọalọna ovi yetọn lẹ nado wleawuna yise to Jehovah mẹ gbọn?
1. Etẹwẹ mí dona nọ wà nado to yise mítọn hẹn lodo zọnmii?
MẸSUSU nọ dọ dọ nuhe emi sọgan mọ po nukun po kẹdẹ wẹ emi nọ yise. Nawẹ mí sọgan gọalọna omẹ mọnkọtọn lẹ nado tindo yise to Jehovah mẹ gbọn? To popolẹpo mẹ, Biblu dọ dọ “mẹdepope ma ko mọ Jiwheyẹwhe pọ́n gbede.” (Joh. 1:18) To whelọnu lo, nawẹ mílọsu sọgan hẹn yise mítọn to Jehovah “Jiwheyẹwhe mayinukundomọ lọ” mẹ lodo zọnmii gbọn? (Kọl. 1:15) Afọdide tintan wẹ yindọ mí dona yọ́n nuplọnmẹ he nọ hẹn nugbo lọ gando Jiwheyẹwhe go dózin lẹ. Enẹgodo, mí na yí Biblu zan po azọ́nyinyọnẹn po nado họ́ linlẹn agọ̀ depope he yin “zizedaga sọta oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn” liai.—2 Kọl. 10:4, 5.
2, 3. Nuplọnmẹ awe tẹlẹ wẹ tọ́nnukunna gbẹtọ lẹ ma nado yọ́n nugbo lọ gando Jiwheyẹwhe go?
2 Dopo to nuplọnmẹ lalo he tọ́nnukunna mẹsusu ma nado yọ́n nugbo lọ gando Jiwheyẹwhe go lẹ mẹ wẹ nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn. Nuplọnmẹ gbẹtọvi tọn ehe jẹagọdo Biblu bo zọ́n bọ gbẹtọ lẹ ma tindo todido. Nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn dọ dọ ogbẹ̀ wá aimẹ gbọn kosọ dali; gbọnmọ dali, e to didohia dọ ogbẹ̀ gbẹtọvi tọn ma tindo lẹndai de.
3 To alọ devo mẹ, hagbẹ hẹngogonọ sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn delẹ nọ plọnmẹ dọ owhe fọtọ́n delẹ die poun wẹ wẹkẹ lọ, gọna aigba po nutogbẹ̀ he to e ji lẹ po wá aimẹ. Mẹhe nọ plọnmẹ nuyise mọnkọtọn lẹ sọgan tindo sisi na Biblu, ṣigba yé nọ dọnnu dọ azán gànhiho 24 tọn ṣidopo gblamẹ wẹ Jiwheyẹwhe dá nulẹpo te to owhe fọtọ́n delẹ die poun. Yé gbẹ́ kunnudenu dejidego lẹnunnuyọnẹn tọn lẹ he jẹagọdo pọndohlan yetọn dai. Taidi kọdetọn de, nuplọnmẹ ehe zọ́n bọ gbẹtọ lẹ ma nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n Biblu bo nọ mọdọ nudọnamẹ etọn lẹ taidi nuhe ma sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe bosọ yin lalo. Nuyiwa mẹhe nọ plọnmẹ nuyise enẹlẹ tọn flinnu mí gando mẹdelẹ he nọgbẹ̀ to owhe kanweko tintan whenu go. Omẹ ehelẹ tindo zohunhun to sinsẹ̀n-bibasi yetọn hlan Jiwheyẹwhe mẹ, “ṣigba e ma yin sọgbe hẹ oyọnẹn he pegan gba.” (Lom. 10:2) Nawẹ mí sọgan yí Ohó Jiwheyẹwhe tọn zan nado họ́ nuplọnmẹ he ko “hẹnai” ehelẹ liai gbọn, yèdọ nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn gọna nuyise lọ dọ wẹkẹ po nutogbẹ̀ lẹpo po yin didá to azán gànhiho 24 tọn ṣidopo poun gblamẹ? a Mí sọgan wàmọ kiki eyin dopodopo mítọn nọ dovivẹnu nado tindo oyọnẹn he pegan gando nuhe Biblu plọnmẹ lẹ go.
YISE NỌ SINAI DO KUNNUDENU NUGBO PO NULẸNPỌN HE SỌGBE PO JI
4. Etẹ ji wẹ yise mítọn dona sinai do?
4 Biblu na mí tuli nado yọ́n nuhọakuẹ-yinyin oyọnẹn tintindo tọn. (Howh. 10:14) Jehovah jlo dọ yise he mí tindo to ewọ mẹ ni sinai do kunnudenu nugbo lẹ po nulẹnpọn he sọgbe po ji, e ma yin do tamẹnuplọnmẹ gbẹtọvi tọn kavi aṣa sinsẹ̀n tọn lẹ ji. (Hia Heblu lẹ 11:1.) Nado tindo yise to Jiwheyẹwhe mẹ, mí dona kudeji whẹ́ dọ Jehovah tin. (Hia Heblu lẹ 11:6.) Mí yise dọ ewọ tin, e ma yin na mí jlo na tindo yise to nude mẹ poun, ṣigba na mí ko gbadopọnna kunnudenu lẹ bosọ yí “huhlọn nulẹnpọn tọn” mítọn zan wutu.—Lom. 12:1.
5. Naegbọn mí sọgan kudeji dọ Jiwheyẹwhe tin?
5 Apọsteli Paulu na whẹwhinwhẹ́n de he wutu mí sọgan kudeji dọ Jiwheyẹwhe tin, dile etlẹ yindọ mí ma sọgan mọ ẹn. Gando Jehovah go, Paulu wlan dọmọ: “Jẹhẹnu mayinukundomọ etọn lẹ to yinyin mimọ hezeheze sọn didá aihọn tọn gbọ́n, na yé yin ayidego gbọn nuhe yin bibasi lẹ dali, yèdọ huhlọn madopodo po Jiwheyẹwhe-yinyin etọn po.” (Lom. 1:20) Nawẹ hiẹ sọgan gọalọna mẹhe tindo ayihaawe gando tintin Jiwheyẹwhe tọn go de nado mọdọ nuhe Paulu dọ yin nugbo gbọn? Hiẹ sọgan dọhodopọ hẹ mẹlọ do delẹ to kunnudenu nudida tọn he bọdego ehelẹ mẹ ji, ehe do huhlọn po nuyọnẹn Mẹdatọ mítọn tọn po hia.
NUDIDA LẸ DO HUHLỌN JIWHEYẸWHE TỌN HIA
6, 7. Nawẹ onú awe delẹ he nọ basi hihọ́na mí do huhlọn Jehovah tọn hia gbọn?
6 Onú awe he nọ basi hihọ́na mí delẹ do huhlọn Jehovah tọn hia, enẹ wẹ agahomẹ po huhlọn nudọndogo tọn aigba tọn po. Di apajlẹ, e ma yin jẹhọn he mí nọ gbọ́n do homẹ kẹdẹ wẹ ozi he tin to agahomẹ nọ wleawu etọn na mí gba. E sọ nọ basi hihọ́na mí sọn zannu flinflin he nọ to wezunhọ̀n gbọn gblolo mẹ lẹ si. Eyin zannu flinflin he sọgan hẹnnugble to aigba go lẹ biọ lẹdo aigba tọn mẹ, nuyiwadomẹji ozi ehe tọn nọ hẹn yé yọ́. To whenue zannu enẹlẹ yọ́, yé nọ gbò miyọ́n sisẹ́ de to zánmẹ taidi sunwhlẹvu he jlo na flẹ.
7 Huhlọn nudọndogo tọn aigba tọn lọsu nọ basi hihọ́na mí. Adà loboto de tin to aigba homẹ he bẹ ogànsin he hùnmiyọ́n hẹn bosọ nọ to lilẹ́ taidi bọlu de. Adà aigba lọ tọn ehe nọ de huhlọn nudọndogo tọn de jẹgbonu he nọ lẹ́ do mí pé, bosọ nọ dlẹnkan yì agahomẹ. Huhlọn ehe nọ basi hihọ́na mí sọn yozò sinsinyẹn owhè tọn po nuyiwadomẹji etọn lẹ po si. Na huhlọn nudọndogo tọn nọ basi hihọ́na aigba wutu, yozò sinsinyẹn owhè tọn ma nọ penugo nado fiọ nutogbẹ̀ he tin to aigba ji lẹ. Huhlọn ehe nọ dekanpona yozò lọ kavi nọ lẹkọna ẹn hlan agahomẹ. Nuyiwa huhlọn nudọndogo tọn ehe tọn nọ sọawuhia to aslọ mẹ taidi hinhọ́n whanpẹnọ lẹ to agewaji petepete po hùwaji petepete aigba tọn po. Na nugbo tọn, Jehovah “sinyẹn to huhlọn mẹ.”—Hia Isaia 40:26.
NUDIDA LẸ DO NUYỌNẸN JIWHEYẸWHE TỌN HIA
8, 9. Nawẹ onú delẹ he nọ hẹn ẹn yọnbasi na mí nado nọgbẹ̀ to aigba ji do nuyọnẹn Jehovah tọn hia gbọn?
8 Onú delẹ he nọ hẹn ẹn yọnbasi na mí nado nọgbẹ̀ to aigba ji do nuyọnẹn Jehovah tọn hia. Di apajlẹ: Yí nukun homẹ tọn do pọ́n tòdaho he yè do adó lẹdo de, ehe mẹ gbẹtọ livi susu lẹ nọ nọ̀. Aliho depope ma tin nado hẹn osin dagbe biọ tòdaho enẹ mẹ kavi nado hẹn nugbigble he tin to e mẹ lẹ jẹgbonu. E ma na dẹn bọ tòdaho mọnkọtọn na kudiho podọ e na vẹawu nado nọ e mẹ. To linlẹn de mẹ, aigba mítọn taidi tòdaho mọnkọtọn. Osin dagbe ma sù to aigba ji podọ nugbigble he tin to e ji lẹ ma sọgan yin bibẹ sẹ̀ sọn e ji. Etomọṣo, aigba tindo nugopipe kakadoi nado nọ wleawu nuhe nutogbẹ̀ lẹ tindo nuhudo etọn nado nọgbẹ̀. Etẹwutu? Na aigba tindo nugopipe jiawu lọ nado nọ diọ nuhe nọ hẹn ẹn yọnbasi na mí nado nọgbẹ̀ lẹ jẹ yọyọ.
9 Lẹnnupọndo lehe aigba nọ wleawuna jẹhọn he nutogbẹ̀ lẹ nọ gbọ́n do homẹ do ji. Nutogbẹ̀ liva susu lẹ nọ gbọ́n jẹhọn dagbe (oxygène) do homẹ bo nọ de jẹhọn ylankan (dioxyde de carbone) tọ́n. Dile etlẹ yindọ nuwiwa ehe nọ to yìyì to whelẹponu, jẹhọn dagbe ma nọ vọ̀ gbede podọ jẹhọn ylankan ma nọ sù hugan to lẹdo aigba tọn mẹ. Etẹwutu? Na atin po ogbé lẹ po nọ yí jẹhọn ylankan lọ, osin gọna nugonu delẹ po huhlọn owhè tọn po zan nado wleawuna nugonu (hydrates de carbone) po jẹhọn dagbe po. Eyin mí gbọ́n jẹhọn dagbe do homẹ bo de jẹhọn ylankan tọ́n, jẹhọn ehelẹ nọ diọ jẹ yọyọ. To aliho enẹ mẹ, Jehovah nọ yí atin po ogbé he ewọ dá lẹ po zan nado na “gbẹtọ lẹpo ogbẹ̀, [po] gbọfufu po.” (Owalọ 17:25) Lehe nuyọnẹn etọn jiawu do sọ!
10, 11. Nawẹ awẹwẹ delẹ do nuyọnẹn Jehovah tọn hia gbọn?
10 Nuyọnẹn Jehovah tọn sọgan sọ yin mimọ to aliho he mẹ ewọ dá nudida susu devo lẹ he nọ nọ̀ aigba ji te mẹ. Dodinnanutọ lẹ dohia dọ nudi nutogbẹ̀ livi 2 jẹ livi 100 wunmẹ voovo wẹ tin to aigba ji. (Hia Psalm 104:24.) Doayi lehe nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn sọawuhia to delẹ to nudida ehelẹ mẹ do go.
11 Di apajlẹ, awẹwẹ de tin he apọ̀n etọn ma hugan yẹnvi-ta. Etomọṣo, e tindo nugopipe lọ nado zingbejizọnlin na nudi kilomẹtlu 3 000 sọn Canada yì zungbo tangan de mẹ to Mexique, podọ owhè wẹ nọ gọalọna ẹn nado deanana ede. Ṣigba, nawẹ e nọ deanana ede gbọn to whenue owhè to tẹnsẹ to agahomẹ? Jehovah wleawuna apọ̀n tiuntiun etọn nado sọgan yinuwa sọgbe hẹ tẹnsisẹ owhè tọn. Sọ lẹnnupọndo awẹwẹ wunmẹ devo ji. Apọ̀n tiuntiun etọn penugo nado yọ́n nuhe ohia susugege he nukun etọn nọ mọ lẹ zẹẹmẹdo bosọ nọ doayi nudepope he whàngo pẹvide to lẹdo etọn mẹ go.
12, 13. Etẹwẹ jiawu na we to aliho he mẹ Jehovah wleawuna agbasa towe te?
12 Aliho he mẹ Jehovah basi nuvikun he tin to nutogbẹ̀ lẹ mẹ te jiawu taun. Di apajlẹ, agbasa towe bẹ nudi nuvikun liva fọtọ́n donu kanweko hẹn. Nuhe taidi okàn tlẹ́lẹ de tin to nuvikun dopodopo mẹ he nọ yin yiylọdọ ADN (acide désoxyribonucléique). E nọ bẹ suhugan nudọnamẹ he yin yiyizan nado wleawuna agbasa towe blebu hẹn.
13 Nudọnamẹ nẹmu wẹ ADN nọ bẹhẹn? Mí sọgan yí ADN gramme dopo jlẹdo CD he ji yè nọ yí nuhiho do de go. CD dopo sọgan hẹn nudọnamẹ he tin to wezẹhomẹ dopo mẹ, ehe yin nujiawu de na CD lẹ nọ yin bibasi po lọba pẹvide po wutu. Ṣigba, ADN gramme dopo sọgan hẹn nudọnamẹ he CD liva fọtọ́n lẹ na hẹn! Nado dọ ẹ to aliho devo mẹ, ADN ṣivi pẹvi dopo sọgan hẹn nudọnamẹ he na pé nado wleawuna agbasa gbẹtọvi he tin to ogbẹ̀ to egbehe lẹ tọn donu 350!
14. Numọtolanmẹ tẹwẹ nuhe lẹnunnuyọnẹntọ lẹ mọ to whenue yé to dodinnanu basi lẹ, hẹn we tindo gando Jehovah go?
14 Ahọlu Davidi basi zẹẹmẹ dọ e taidi dọ nudọnamẹ he yin yiyizan nado wleawuna agbasa gbẹtọvi tọn yin kinkan do owe yẹhiadonu tọn de mẹ. E dọ gando Jehovah Jiwheyẹwhe go dọmọ: “Nukun towe mọ didá mapemape ṣie: podọ to owe towe mẹ wẹ yè wlan awutugonu ṣie lẹpo do, ehe yè to anà etọn wà egbesọegbesọ, whenuena depope yetọn ma ko tin.” (Ps. 139:16) E họnwun dọ, Davidi yin whinwhàn nado pagigona Jehovah to whenue e lẹnnupọndo aliho he mẹ agbasa etọn yin didá te ji. Nuhe lẹnunnuyọnẹntọ lẹ mọ to owhe agọe tọn lẹ mẹ to whenue yé to dodinnanu basi do agbasa gbẹtọ tọn ji lẹ sọ nọ jiawu na mí, eyin mí lẹnnupọndo aliho he mẹ Jehovah dá mí te ji. Nuhe yé mọ ehelẹ whàn mí nado kọngbedopọ hẹ psalm-kantọ lọ, mẹhe wlan gando Jehovah go dọmọ: “Yẹn na dopẹ́ hlan we; na awujiji po nujiawu po mẹ wẹ yè dá mi: nujiawu wẹ azọ́n towe lẹ: enẹ wẹ ayiha ṣie yọnẹn hezeheze.” (Ps. 139:14) Be kunnudenu he nudida lẹ dohia ehe lẹpo ma ko pé na gbẹtọ lẹ nido mọdọ Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ de tin ya?
GỌALỌNA MẸDEVO LẸ NADO PAGIGONA JIWHEYẸWHE OGBẸ̀NỌ LỌ
15, 16. (a) Nawẹ owe mítọn lẹ nọ gọalọna gbẹtọ lẹ nado yọ́n nuhe nudida lẹ dohia gando Jehovah go gbọn? (b) Hosọ tẹwẹ hiẹ hia gando nudida lẹ go he yinuwado jiwe taun?
15 Na owhe susu, owe he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ zinjẹgbonu lẹ ko gọalọna gbẹtọ livi susu nado yọ́n nuhe nudida lẹ dohia gando Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ mítọn go. Di apajlẹ, owe mítọn delẹ ko yin awuwlena titengbe nado gọalọna mẹhe tindo yise to nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn mẹ lẹ gọna mẹhe kẹalọyi nuyise lọ dọ wẹkẹ po nutogbẹ̀ lẹpo po yin didá to azán gànhiho 24 tọn ṣidopo poun gblamẹ lẹ. Gando Réveillez-vous! he dọhodo nudida lẹ ji de go, mẹmẹyọnnu de kanwehlan alahọ États-Unis tọn dọmọ: “Nujijla lọ nado má zinjẹgbonu ehe yì ganji. Nawe de biọ vọkan 20. Adà lẹnunnuyọnẹn tọn he gando nutogbẹ̀ lẹ go wẹ e nọ plọnmẹ to wehọmẹ bo jlo dọ dopodopo wehọmẹvi etọn lẹ tọn ni mọ vọkan dopo yí.” Mẹmẹsunnu de wlan dọmọ: “N’ko to yẹwhehodọ sọn vivọnu owhe 1940 lẹ tọn gbọ́n bo ko dibla tindo owhe 75, ṣigba n’ma ko tindo ayajẹ to lizọnyizọn ṣie mẹ pọ́n sọ dehe n’tindo to osun ehe mẹ.”
16 To owhe agọe tọn lẹ mẹ, hosọ susu wẹ yin zinzinjẹgbonu gando nudida lẹ go to owe mítọn lẹ mẹ. b Hosọ ehelẹ nọ zinnudo anazọ́n jiawu he sọawuhia to nudida lẹ mẹ ji, bosọ nọ do lehe gbẹtọvi lẹ ko tẹnpọn nado hodo apajlẹ Anazọ́nwatọ Daho lọ tọn do hia. Hosọ enẹlẹ yin awuwlena nado whàn mí nado yọ́n pinpẹn nuhe Jehovah dá lẹ tọn. Kanbiọ he tin to hosọ lọ lẹ mẹ nọ gọalọna wehiatọ nado lẹnnupọndo nuhe e hia ji. Be hiẹ ko yí nudọnamẹ ojlofọndotenamẹ tọn he tin to hosọ enẹlẹ mẹ zan to kunnudide sọn họndekọn jẹ họndekọn kavi to kunnudide mayin aṣa tọn whenu ya?
17, 18. (a) Mẹjitọ lẹ emi, nawẹ mì sọgan gọalọna ovi mìtọn lẹ nado wleawuna adọgbigbo nado nọ yiavùnlọna nuyise yetọn lẹ gbọn? (b) Nawẹ hiẹ ko yí hosọ he dọhodo nudida lẹ ji zan to sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn towe whenu gbọn?
17 Mẹjitọ lẹ emi, be mì ko gbadopọnna hosọ ehelẹ hẹ ovi mìtọn lẹ to sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn mìtọn whenu ya? Eyin mì wàmọ, mì na gọalọna yé nado yọ́n pinpẹn Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ lọ tọn. Vlavo mì sọgan tindo ovi aflanmẹ he to wehọmẹ yì lẹ. Mì yọnẹn dọ mẹhe nọ plọnmẹ dọ nulẹ tin yededenu lẹ nọ dovivẹnu vẹkuvẹku nado diọlinlẹnna ovi mìtọn lẹ dọ Mẹdatọ de ma tin. Lẹnunnuyọnẹntọ lẹ, mẹplọntọ wehọmẹ tọn lẹ, dodinnanutọ lẹ, etlẹ yin tito ayidedai tọn lẹ po tito-to-whinnu televiziọn tọn lẹ gọna sinima tọn etọn lẹ po nọ dohia dọ nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn yin nugbo. Hiẹ sọgan gọalọna ovi aflanmẹ towe lẹ nado duto linlẹn mọnkọtọn lẹ ji gbọn hosọ he nọ tọ́n to owe mítọn lẹ mẹ yiyizan dali. Hosọ enẹlẹ nọ na tuli jọja lẹ nado wleawuna “zinzin” kavi nugopipe nulẹnpọn tọn. (Howh. 2:10, 11) E nọ gọalọna yé nado yọnẹn eyin nuhe yè to pinplọn yé to wehọmẹ lẹ sọgbe kavi lala.
18 To whedelẹnu, jọja aflanmẹ lẹ nọ sè linlin ojlofọndotenamẹ tọn lẹ he dohia dọ lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko mọ ohú kanlin he kú to hohowhenu de tọn, ehe dohia dọ nuplọnmẹ nulẹ tin yededenu tọn yin nugbo. Mì gọalọna yé nado wá tadona lọ kọ̀n na yede eyin linlin mọnkọtọn dohia nugbonugbo dọ gbẹtọ wá sọn kanlin lẹ mẹ kavi lala. Mì sọ nọ plọn yé nado yọ́n lehe yé sọgan na gblọndo do to whenue mẹde dọna yé dọ dodinnanu lẹnunnuyọnẹntọ lẹ tọn ko dohia dọ ogbẹ̀ sọgan wá aimẹ gbọn kosọ dali. Mẹjitọ lẹ emi, eyin mì yí hosọ ehelẹ zan, mì sọgan gọalọna ovi mìtọn lẹ nado wleawuna adọgbigbo bo penugo nado na gblọndo mẹhe kannubiọ yé gando nuhewutu yé do yise dọ Mẹdatọ de tin go.—Hia 1 Pita 3:15.
19. Lẹblanulọkẹyi tẹwẹ mímẹpo tindo?
19 Hosọ he ji titobasinanu Jehovah tọn basi dodinnanu sisosiso do bo zinjẹgbonu na mí lẹ nọ gọalọna mí nado doayi jẹhẹnu dagbe etọn lẹ go to nudida he lẹdo mí lẹ mẹ. Ehe yin whẹwhinwhẹ́n he wutu mí nọ yin whinwhàn nado pagigona Jiwheyẹwhe mítọn. (Ps. 19:1, 2) Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado na gigo po gbégbò po mẹhe e jẹna lọ, yèdọ Jehovah, Didatọ nulẹpo tọn!—1 Tim. 1:17.
[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]
a Nado mọ nudọnamẹ gando lehe mí sọgan yihojlẹdohogo hẹ mẹhe tindo yise dọ azán gànhiho 24 tọn ṣidopo poun gblamẹ wẹ nulẹpo yin didá te do go, pọ́n weda 24 jẹ 28 to alọnuwe La vie a-t-elle été créée? po Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 février 2011, weda 7, hukan 10 po mẹ.
b Hiẹ sọgan mọ delẹ to hosọ ehelẹ mẹ to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 juin 2007, weda 21 jẹ 25, po Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 février 2011, weda 6 jẹ 9 po mẹ.
[Kanbiọ hukan lẹ tọn]
[Yẹdide lẹ to weda 9]
Aliho he mẹ nukun awẹwẹ ehe tọn yin bibasi te do nuyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn hia; nukun etọn yin hinhẹn klo to adà loboto he tin to yẹdide lọ mẹ (Pọ́n hukan 11)
[Asisa Nudọnamẹ lẹ Tọn]
Inset: Boris Krylov, www.macro-photo.org
[Yẹdide lẹ to weda 11]
Mẹjitọ lẹ emi, mì wleawuna ovi mìtọn lẹ nado nọ yiavùnlọna nuyise yetọn lẹ (Pọ́n hukan 17)
