Yinkọ Nẹmu Wẹ Jiwheyẹwhe Tindo?

MÌ HÒ (video kavi hoyidokanji lọ)

Gblọndo Biblu tọn

Yinkọ mẹdetiti tọn dopo gee wẹ Jiwheyẹwhe tindo. E nọ yin kinkan dole to Heblugbe mẹ יהוה (YHWH) bọ yè nọ ylọ ẹ dọ “Jehovah” to Gungbe mẹ. a Gbọn yẹwhegán etọn Isaia gblamẹ, Jiwheyẹwhe dọmọ: “Yẹn wẹ Jehovah. Yinkọ ṣie niyẹn.” (Isaia 42:8) Yinkọ ehe sọawuhia nudi whla 7 000 to alọnuwe hoho Biblu tọn lẹ mẹ—yèdọ whlasusu hugan hogbe lọ Jiwheyẹwhe kavi etlẹ yin yinkọ mẹdetiti tọn mẹdevo depope tọn. b

Be Jehovah do yinkọ devo lẹ ya?

Dile etlẹ yindọ yinkọ dopo wẹ Biblu dọ dọ Jiwheyẹwhe tindo, e nọ yí tẹnmẹ-yinkọ susu lẹ zan na ẹn. Delẹ to tẹnmẹ-yinkọ enẹlẹ mẹ yin sislẹ to odò podọ dopodopo yetọn do onú kavi jẹhẹnu tangan de hia gando Jehovah go.

Tẹnmẹ-yinkọ	Wefọ	Zẹẹmẹ
Allah	(E ma tin)	Hogbe lọ “Allah” wá sọn hogbe Arabe-gbè tọn mẹ bo dlẹnalọdo tẹnmẹ-yinkọ he zẹẹmẹdo “Jiwheyẹwhe,” e ma yin yinkọ mẹdetiti tọn. Lẹdogbedevomẹ Biblu tọn Arabe-gbè po ogbè devo lẹ po tọn nọ yí “Allah” zan do otẹn “Jiwheyẹwhe” tọn mẹ.
Ganhunupotọ	Jenẹsisi 17:1	E do huhlọn he klohugan. Hogbe Heblugbe tọn lọ ʼEl Shad·daiʹ, “Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ,” sọawuhia whla ṣinawe to Biblu mẹ.
Alfa podọ Omega	Osọhia 1:8; 21:6; 22:13	“Tintan podọ godo tọn,” kavi “bẹjẹeji po opodo po,” zẹẹmẹdo dọ Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ depope ma tin jẹnukọnna Jehovah podọ de ma na tin to godo etọn. (Isaia 43:10) Alfa podọ omega wẹ hogbe tintan po godo tọn po to A-B-D Glẹkigbe tọn mẹ.
Mẹhe Ko Tin sọn Hohowhenu	Daniẹli 7:9, 13, 22	E ma do bẹjẹeji; e ko tin sọn ojlẹ madopodo tọn lẹ mẹ whẹpo mẹdepope kavi nudevo depope do wá tintin mẹ.—Salmu lẹ 90:2.
Didatọ	Isaia 40:28	Ewọ wẹ hẹn nulẹpo wá tintin mẹ.
Otọ́	Matiu 6:9	Gbẹ̀namẹtọ.
Jiwheyẹwhe	Jenẹsisi 1:1	Mẹhe yè dona bayi sinsẹ̀n hlan; Huhlọnnọ. Hogbe Heblugbe tọn lọ ʼElo·himʹ nọ yin yiyizan na mẹsusu, e sọ to alọdlẹndo gigo daho, osi po kiklo-yinyin Jehovah tọn po.
Jiwheyẹwhe yẹwhe lẹ tọn	Deutelonomi 10:17	Jiwheyẹwhe nupojipetọ, to vogbingbọn mẹ na “yẹwhe ovọ́ lẹ” he mẹdelẹ nọ sẹ̀n.—Isaia 2:8.
Nuplọnmẹtọ Daho	Isaia 30:20, 21	E nọ namẹ nuplọnmẹ he nọ hẹn ale po anademẹ po wá.—Isaia 48:17, 18.
Mẹdatọ Daho	Salmu lẹ 149:2	Ewọ wẹ dá nulẹpo.—Osọhia 4:11.
Jiwheyẹwhe ayajẹnọ	1 Timoti 1:11	Ayajẹ nọ sọawuhia to nuwiwa etọn lẹ mẹ.—Salmu lẹ 104:31.
Sisètọ odẹ̀ tọn	Salmu lẹ 65:2	Ewọ lọsu wẹ nọ dotoaina odẹ̀ mẹdopodopo he yí yise do hodẹ̀ hlan ẹn lẹ tọn.
Yẹn Na Yin Mẹhe Yẹn Na Yin	Eksọdusi 3:14 nudọnamẹ odò tọn, Biblu Wiwe lọ—Gun Alada	E nọ lẹzun nudepope he e biọ nado hẹn lẹndai etọn di. Hodidọ ehe ko sọ yin lilẹdo “Yẹn Na Lẹzun Nudepope He Jlo Mi” kavi “Yẹn Na Lẹzun Nuhe Yẹn De Nado Lẹzun.” (The Emphasised Bible, ehe J. B. Rotherham detọ́n; Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn) Ehe gọalọ nado bayi zẹẹmẹ yinkọ mẹdetiti tọn lọ, Jehovah, he sọawuhia to wefọ he bọdego mẹ tọn.—Eksọdusi 3:15.
Awuwhàntọ	Eksọdusi 34:14, Biblu Wiwe lọ—Gun Alada	E ma nọ jlo dọ nudevo de ni whlẹnagbà hẹ sinsẹ̀n-bibasi etọn. Hogbe ehe ko sọ yin lilẹdo “ma nọ kẹalọyi agbàwhlẹnhẹmẹtọ lẹ” gọna “yin yinyọnẹn nado nọ biọ mẹdezejo mlẹnmlẹn.”—Owe Wiwe lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn.
Ahọlu madopodo	Osọhia 15:3	Gandudu etọn ma do bẹjẹeji mọ e ma do vivọnu.
Oklunọ	Salmu lẹ 135:5	Núnọ kavi ogán; To Heblugbe mẹ ʼA·dhohnʹ po ʼAdho·nimʹ po.
Oklunọ awhànpa lẹ tọn, Oklunọ Sabaoti tọn	Isaia 1:9, La Bible du roi Jacques; Lomunu lẹ 9:29, La Bible du roi Jacques	E nọ deanana awhànpa angẹli lẹ tọn susu. Tẹnmẹ-yinkọ lọ “Oklunọ Sabaoti tọn” gán sọ yin lilẹdo “Jehovah awhànpa lẹ tọn” podọ “Oklunọ awhànpa [olọn] tọn lẹ tọn.”—Lomunu lẹ 9:29, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn; NET Bible, nudọnamẹ odò tọn.
Gigogán	Salmu lẹ 47:2	Ewọ wẹ mẹhe to otẹn he yiaga hugan mẹ.
Omẹ Wiwe Hugan	Howhinwhẹn lẹ 9:10	Ewọ wẹ wé-ṣeke hugan nutogbẹ̀ devo depope (mẹhe wé hugan to walọyizan-liho).
Zẹ́ndotọ	Isaia 64:8	E tindo aṣẹpipa do gbẹtọ lẹ po akọta lẹ po ji, kẹdẹdile zẹ́ndotọ de nọ paṣẹ do okò ji do.—Lomunu lẹ 9:20, 21.
Mẹfligọtọ, Mẹflitọ	Isaia 41:14; Biblu Wiwe lọ—Gun Alada	E fli kavi họ̀ gbẹtọvi lẹ sọn ylando po okú po si gbọn avọ́sinsan ofligọ Jesu Klisti tọn gblamẹ.—Johanu 3:16.
Osé	Salmu lẹ 18:2, 46	Fibẹtado he tindo hihọ́ podọ asisa whlẹngán tọn.
Mẹwhlẹngántọ	Isaia 45:21	E nọ whlẹnmẹ sọn owù po vasudo po mẹ.
Lẹngbọhọtọ	Salmu lẹ 23:1	E nọ penukundo sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ go.
Oklunọ Nupojipetọ	Jenẹsisi 15:2	Ewọ wẹ do aṣẹpipa he yiaga hugan; To Heblugbe mẹ ʼAdho·naiʹ.
Gigogán	Daniẹli 7:18, 27	Nupojipetọ he yiaga hugan.

Yinkọ fidelẹ tọn to Owe Wiwe Heblu tọn lẹ mẹ

Yinkọ Jiwheyẹwhe tọn to yinkọ fidelẹ he go Biblu donù delẹ tọn mẹ, amọ́ yé ma yin yinkọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ.

Yinkọ fidelẹ tọn	Wefọ	Zẹẹmẹ
Jehovah-jile	Jenẹsisi 22:13, 14	“Jehovah Na Wleawu Etọn.”
Jehovah-nisi	Eksọdusi 17:15	“Jehovah Wẹ Dòtin Ohia Tọn Ṣie,” kavi “Ohia ṣie.” (Today’s New International Version) Jehovah yin Jiwheyẹwhe de he omẹ etọn lẹ gán họ̀n yì sù nado mọ hihọ́ po alọgọ po.—Eksọdusi 17:13-16.
Jehovah-ṣalomi	Whẹdatọ lẹ 6:23, 24	“Jehovah Wẹ Jijọho.”
Jehovah-Shammah	Ezekiẹli 48:35, nudọnamẹ odò tọn, Biblu Wiwe lọ—Gun Alada	“Jehovah Tin To Finẹ.”

Whẹwhinwhẹ́n lẹ nado yọ́n yinkọ Jiwheyẹwhe tọn bosọ nọ yí i zan

Jiwheyẹwhe dona’o mọdọ yinkọ mẹdetiti tọn emitọn, Jehovah, yin nujọnu taun, na e hẹn ẹn nado sọawuhia to Biblu mẹ whla fọtọ́n susu.—Malaki 1:11.
Visunnu Jiwheyẹwhe tọn, Jesu, zinnudo nujọnu-yinyin yinkọ Jiwheyẹwhe tọn ji pludopludo. Di apajlẹ, e hodẹ̀ hlan Jehovah dọ: “Na oyín towe ni yin kinklandowiwe.”—Matiu 6:9; Johanu 17:6.
Mẹhe wá yọ́n oyín Jiwheyẹwhe tọn bo nọ yí i zan lẹ nọ ze afọdide tintan lọ nado wleawuna haṣinṣan họntọnjiji tọn de hẹ Jehovah. (Salmu lẹ 9:10; Malaki 3:16) Haṣinṣan enẹ nkọ nọ hẹn yé penugo nado mọaleyi sọn opagbe Jiwheyẹwhe tọn lọ mẹ dọ: “Na ewọ yiwanna mi wutu, yẹn na whlẹn ẹn gán. Yẹn na nọ basi hihọ́na ẹn, na ewọ yọ́n oyín ṣie.”—Salmu lẹ 91:14.
Biblu yigbe dọ: “Mẹdelẹ tin he nọ yin yiylọdọ yẹwhe, vlavo to olọn mẹ kavi to aigba ji, kẹdẹdile ‘yẹwhe lẹ’ sù bọ ‘oklunọ lẹ’ sù do.” (1 Kọlintinu lẹ 8:5, 6) Etomọṣo, Jiwheyẹwhe dopo gee sin yinkọ wẹ e ylọ tlọlọ, enẹ wẹ Jehovah.—Salmu lẹ 83:18.

a Weyọnẹntọ Heblugbe tọn delẹ yiwanna nado nọ ylọ yinkọ Jiwheyẹwhe tọn dọ “Yahweh.”

b Sándogli oyín Jiwheyẹwhe tọn, “Jah,” sọawuhia nudi whla 50 to Biblu mẹ, gọna yizan etọn to hogbe lọ “Halelujah,” kavi “Alleluia,” mẹ he zẹẹmẹdo “Mì pà Jah.”—Osọhia 19:1; American Standard Version; La Bible du roi Jacques.