1, 2. (a) Ano nga mga pagbag-o ang ginaatubang ni Jose kag sang iya pamilya? (b) Anong malain nga balita ang kinahanglan isugid ni Jose sa iya asawa?

GINAKARGAHAN ni Jose ang iya asno. Handurawa nga ginapikpik niya ining mabakod nga sapat kag nagapulupanilag samtang dulom pa sa Betlehem. Sigurado nga ginapensar niya ang malawig nga paglakbay pakadto sa Egipto. Paano makapasibu ang iya pamilya sa bag-o nga mga tawo, lenguahe, kultura kag iban pa nga kahimtangan?

² Indi mahapos para kay Jose nga isugid sa iya pinalangga nga asawa, nga si Maria, ang malain nga balita, pero ginhimo niya ini. Ginsugid niya kay Maria ang damgo, diin nagsiling ang Dios paagi sa anghel nga gusto ni Hari Herodes nga patyon ang ila bata! Dapat sila maghalin gilayon. (Basaha ang Mateo 2:13, 14.) Nabalaka gid si Maria. Ngaa patyon nila ang iya inosente nga bata? Indi ini mahangpan nanday Jose kag Maria. Pero nagsalig sila kay Jehova, gani naghanda sila sa pagpalagyo.

3. Ilaragway ang paghalin ni Jose kag sang iya pamilya sa Betlehem. (Tan-awa man ang piktyur.)

³ Samtang nagakatulog ang mga tawo, nga wala nakahibalo sang nagakatabo, sanday Jose, Maria, kag Jesus nagdalidali pagua sa Betlehem. Samtang nagapabagatnan sila kag nagasanag na sa sidlangan, mahimo ginahunahuna ni Jose kon ano ang matabo. Paano maproteksionan sang ordinaryo nga panday ang iya pamilya batok sa gamhanan gid nga mga kaaway? Paano niya sila maamanan? Matuman niya ayhan ang mabug-at nga responsibilidad nga ginhatag sa iya ni Jehova nga Dios, nga atipanon kag padakuon ining pinasahi nga bata? Nakaatubang si Jose sang dalagku nga mga kabudlayan. Samtang ginabinagbinag naton kon paano niya ini gin-atubang, maintiendihan naton kon ngaa dapat ilugon sang mga amay subong, kag naton tanan, ang pagtuo ni Jose.

4, 5. (a) Paano nagbag-o ang kabuhi ni Jose? (b) Paano ginpalig-on sang anghel si Jose nga batunon ang mabug-at nga responsibilidad?

⁴ Mga binulan antes sini, sa iya lugar sa Nazaret, nagbag-o ang kabuhi ni Jose sang kalaslon na sia sa bata ni Heli. Nahibaluan ni Jose nga maayo kag matutom nga babayi si Maria. Pero nabalitaan niya nga nagabusong ini! Nagplano sia nga diborsiohan si Maria para indi ini mahuy-an. * Pero paagi sa damgo, ginpaathag sa iya sang anghel nga nagbusong si Maria paagi sa balaan nga espiritu ni Jehova. Nagsiling man ang anghel nga ang bata ‘magaluwas sa iya katawhan gikan sa ila mga sala.’ Ginpasalig man niya si Jose: “Indi ka magkahadlok nga dalhon sa imo balay si Maria nga imo asawa.”—Mat. 1:18-21.

⁵ Amo gid sini ang ginhimo sang matarong kag matinumanon nga si Jose. Ginbaton niya ang pinakamabug-at nga responsibilidad—ang pagpadaku kag pag-atipan sang bata nga indi iya pero hamili gid sa Dios. Sang ulihi, bilang pagtuman sa mando sang emperador, gindala niya ang iya nagabusong nga asawa sa Betlehem para magparehistro. Didto natawo ang bata.

6-8. (a) Ano nga hitabo ang nagpabag-o pa gid sang kabuhi ni Jose kag sang iya pamilya? (b) Ano ang ebidensia nga si Satanas ang nagpadala sang “bituon”? (Tan-awa man ang footnote.)

⁶ Wala gindala ni Jose ang iya pamilya pabalik sa Nazaret. Sa baylo, nag-istar sila sa Betlehem, nga malapit lang sa Jerusalem. Imol sila, pero gintinguhaan gid ni Jose nga saguron sanday Maria kag Jesus. Nag-istar sila sa gamay nga balay. Sang sobra na isa ka tuig si Jesus, hinali lang nga nagbag-o liwat ang ila kahimtangan.

⁷ May mga tawo nga nag-abot. Mga astrologo sila halin sa Sidlangan, nga mahimo sa Babilonia. Ginsundan nila ang “bituon” pakadto sa balay nanday Jose kag Maria kag ginpangita ang bata nga mangin hari sang mga Judiyo. Matinahuron gid ini nga mga tawo.

⁸ Nakahibalo man sila ukon wala, ginbutang sa katalagman sang mga astrologo ang bata nga si Jesus. Ang “bituon” nga ila nakita naggiya sa ila sang primero, indi sa Betlehem, kundi sa Jerusalem. * Ginsugiran nila didto si Hari Herodes nga ginapangita nila ang bata nga mangin hari sang mga Judiyo, amo nga naakig gid si Herodes.

9-11. (a) Paano ginproteksionan sanday Jose sang isa nga mas gamhanan pa kay Herodes ukon kay Satanas? (b) Ngaa tuhay ang paglakbay nanday Jose pakadto sa Egipto sangsa ginlaragway sa apokripal nga mga sinulatan?

⁹ Pero maayo lang kay ang pamilya ginproteksionan sang isa  nga mas gamhanan pa kay Herodes ukon kay Satanas. Paano? Ang mga bisita nagdala sang mga regalo kag wala nagpangayo sing kabaylo. Wala gid ginapaabot nanday Jose kag Maria nga makatigayon sila sing malahalon nga mga butang—“bulawan kag olibano kag mira”! Tuyo sang mga astrologo nga isugid kay Hari Herodes kon diin nila nakit-an ang bata nga ila ginapangita. Pero nagpasilabot si Jehova. Paagi sa damgo, gin-instruksionan niya ang mga astrologo nga magpauli paagi sa lain nga ruta.—Basaha ang Mateo 2:1-12.

¹⁰ Wala madugay sang nakahalin na ang mga astrologo, ginpaandaman si Jose sang anghel ni Jehova: “Bangon ka, dalha ang bata kag ang iya iloy kag magpalagyo pakadto sa Egipto, kag magpabilin ka didto tubtob magsiling ako nga magbalik ka na; kay pangitaon ni Herodes ang bata agod patyon sia.” (Mat. 2:13) Gani subong sang mabasa naton sa umpisa sini nga kapitulo, nagtuman gilayon si Jose. Gin-una niya ang kaayuhan sang iya bata kag gindala ang iya pamilya sa Egipto. Bangod sa malahalon nga mga regalo sang mga astrologo, may gamiton na sila sa Egipto.

¹¹ Ginpasobrahan sang apokripal nga mga sinulatan ini nga paglakbay pakadto sa Egipto. Naghimo kuno sing milagro si Jesus para maglip-ot ang ila paglakbay kag magbuot ang mga hurong sa dalan. Ginpaduko man kuno niya ang mga palma para makuha sang iya iloy ang mga bunga sini. * Pero ang matuod, isa lamang ini ka malawig kag makakalapoy nga paglakbay.

12. Ano ang matun-an sang mga ginikanan kay Jose sa pagpadaku sang ila kabataan sa sining makatalagam nga kalibutan?

¹² Madamo sang matun-an ang mga ginikanan kay Jose. Handa niya nga ipaiway ang iya trabaho kag ang iya kaugalingon para proteksionan ang iya pamilya. Para sa iya, salabton niya kay Jehova ang iya pamilya. Subong, ginapadaku sang mga ginikanan ang ila kabataan sa kalibutan nga may makatalagam kag makahalalit nga impluwensia. Huwaran gid ang mga iloy kag amay nga nangin maalamon pareho kay Jose. Ginatinguhaan gid nila nga proteksionan ang ila kabataan sa sina nga mga impluwensia!

13, 14. Ngaa sa Nazaret ginpadaku nanday Jose kag Maria ang ila kabataan?

¹³ Mahimo nga wala magdugay ang pamilya sa Egipto, kay sang ulihi ang anghel nagsiling kay Jose nga patay na si Herodes.  Gani, nagpauli si Jose kag ang iya pamilya sa ila pungsod. Gintagna nga tawgon ni Jehova ang iya Anak “gikan sa Egipto.” (Mat. 2:15) Nagbulig si Jose para matuman ini nga tagna, pero diin na niya subong dalhon ang iya pamilya?

¹⁴ Mainandamon si Jose. Nahibaluan niya nga ang nagbulos kay Herodes nga si Arquelao mapintas man kag manugpatay. Gani paagi sa giya sang Dios, gindala niya ang iya pamilya sa aminhan para makalikaw sa Jerusalem kag sa malain nga mga plano sini, pabalik sa iya lugar nga Nazaret sa Galilea. Didto nila ni Maria gin-atipan ang ila pamilya.—Basaha ang Mateo 2:19-23.

15, 16. Ano ang obra ni Jose, kag ano nga mga gamit ang mahimo nga gingamit niya?

¹⁵ Simple lang ang ila kabuhi, pero indi mahapos. Ginapakita sang Biblia nga si Jose isa ka panday, nga nakahibalo sang mga obra sa kahoy, pareho sang pagpulod sini, paghakot, kag pagbulad para gamiton sa paghimo sang mga balay, baruto, gamay nga taytay, kariton, ruweda, gota, kag tanan nga galamiton sa pagpanguma. (Mat. 13:55) Makakalapoy gid ini nga trabaho. Ang panday sang panahon sang Biblia masami nagaobra malapit sa puertahan sang iya balay ukon sa isa ka ulubrahan sa tupad sang iya balay.

¹⁶ Madamo sing gamit sa pagpamanday si Jose, nga ang iban sini mahimo napanubli pa niya sa iya amay. Mahimo naggamit sia sing eskuala, tunton, pitik, wasay, lagari, daldag, martilyo, maso, tigib, isa ka sahi sang barina, mga pangpapilit, kag mahimo pila ka lansang, bisan pa nga mahal gid ini.

17, 18. (a) Ano ang natun-an ni Jesus sa iya ginakabig nga amay? (b) Ngaa kinahanglan gid nga maghimakas si Jose?

¹⁷ Handurawa nga ginatan-aw sang bata nga si Jesus ang iya ginakabig nga amay samtang nagaobra ini. Ginahimutaran niya ang kada hulag ni Jose, kag nagadayaw gid sia sa kakusog kag abilidad sang iya amay. Mahimo nga gintudluan ni Jose ang iya bata sang mga simple nga trabaho pareho sang pagpahining sang magaras nga bahin sang kahoy paagi sa ginbulad nga panit sang isda. Mahimo gintudluan man niya si Jesus sang lainlain nga sahi sang kahoy nga iya gingamit pareho sang sicomoro, oak, ukon olibo.

 ¹⁸ Natun-an man ni Jesus nga bisan pa makusog ang iya amay sa pagpulod, pagsapsap, ukon pagpulpog sang kahoy, mainayuhon ini sa pag-atipan kag pagpaumpaw sa iya, sa iya iloy, kag sa iya mga utod. Huo, nagdaku ang pamilya nanday Jose kag Maria, kay namanghuran si Jesus sing mga anom pa. (Mat. 13:55, 56) Kinahanglan nga maghimakas si Jose para maatipan sila tanan.

19. Paano gin-atipan ni Jose ang espirituwalidad sang iya pamilya?

¹⁹ Pero nahibaluan ni Jose nga mas importante ang espirituwal nga mga kinahanglanon sang iya pamilya. Gani, nagahatag sia sing tion sa pagtudlo sa iya kabataan parte kay Jehova nga Dios kag sa Iya kasuguan. Ginadala nila ni Maria ang ila kabataan sa sinagoga sa ila lugar, diin ang Kasuguan ginabasa kag ginapaathag. Mahimo nga madamo sing pamangkot si Jesus kag ginatinguhaan ni Jose nga masabat ini. Ginadala man ni Jose ang iya pamilya sa mga kapiestahan sa Jerusalem. Para sa Paskua kada tuig, mahimo nga kinahanglan ni Jose ang duha ka semana sa paglakbay sing mga 120 kilometros, sa pagtambong sa kapiestahan, kag sa pagpauli.

20. Paano mailog sang Cristiano nga mga ulo sang pamilya ang halimbawa ni Jose?

²⁰ Ginahimo man ini subong sang mga ulo sang Cristiano nga pamilya. Nagapangabudlay sila para sa ila kabataan, nga ginauna ang pagtudlo parte sa Dios sangsa iban nga butang, lakip ang materyal. Ginatinguhaan gid nila nga makadumala sing pangpamilya nga pagsimba sa ila balay kag madala ang ila kabataan sa mga miting kag mga asembleya. Pareho kay Jose, nahibaluan nila nga amo ini ang pinakamaayo nga mahimo nila para sa ila kabataan.

21. Ano ang ginahimo sang pamilya ni Jose sa tion sang Paskua, kag san-o natalupangdan nanday Jose kag Maria nga nadula si Jesus?

²¹ Sang 12 anyos si Jesus, gindala ni Jose ang iya pamilya sa Jerusalem, subong sang ginahimo niya pirme. Paskua sadto, gani ang mga pamilya nagalakbay sing ululupod nga nagaagi sa madabong nga kaumhan. Sang malapit na sila sa Jerusalem, mahimo madamo sa ila ang nagakanta sang bantog nga mga ambahanon sang mga nagataklad sa siudad. (Sal. 120-134) Mahimo nga linibo ka tawo ang nagdagsa sa siudad. Pagkatapos sang Paskua, nagpauli naman sila. Sa kadamo sang ginahikot nanday Jose kag Maria,  abi nila nagaupod lang si Jesus sa iban, ayhan sa ila mga paryente. Pero, isa na ka adlaw ang ila nalakbay sang natalupangdan nila nga wala si Jesus!—Luc. 2:41-44.

22, 23. Ano ang ginhimo nanday Jose kag Maria sang nadula ang ila bata, kag ano ang ginsiling ni Maria sang nakita nila sia?

²² Nagsalasala sila kag ginsubay nila ang ila inagyan pabalik sa Jerusalem. Handurawa nga malinong na ang siudad samtang ginatawag nila ang ngalan sang ila bata sa mga kalye. Diin ayhan si Jesus? Sa ila ikatlo nga adlaw nga pagpangita, naghunahuna ayhan si Jose nga ginpabay-an niya ang iya daku nga salabton kay Jehova? Sang ulihi, nagkadto sila sa templo. Nagpangita sila asta nga nakalab-ot sila sa kuarto diin ang maalam nga mga tawo, nga eksperto sa Kasuguan, nagatipon—upod sa bata nga si Jesus nga nagapungko  sa tunga nila! Naumpawan gid sanday Jose kag Maria!—Luc. 2:45, 46.

²³ Nagapamati si Jesus sa maalam nga mga tawo kag nagapamangkot. Nagdayaw gid ang mga tawo sa iya paghangop kag mga sabat. Pero sanday Jose kag Maria natingala gid. Ginapakita sang Biblia nga naghipos lamang si Jose. Pero si Maria nagsiling: “Anak, ngaa ginhimo mo ini sa amon? Tan-awa, nalisdan kami sang imo amay sa pagpangita sa imo.”—Luc. 2:47, 48.

24. Paano ginalaragway sang Biblia ang pagkaginikanan?

²⁴ Ginalaragway sang Pulong sang Dios kon paano mangin ginikanan. Makakalapoy gid ini—bisan pa himpit ang isa ka bata! Ang pagpadaku sang kabataan sa sining makatalagam nga kalibutan makahatag sing ‘kalisdanan’ sa mga ginikanan, pero makapaumpaw  gid kon mahibaluan nila nga ginasambit sang Biblia ang mga kabudlayan nga ila ginaatubang.

25, 26. Paano ginsabat ni Jesus ang iya mga ginikanan, kag ano ang mahimo ginbatyag ni Jose sa ginsiling sang iya bata?

²⁵ Makalilipay nga nagpabilin si Jesus sa isa ka lugar diin nabatyagan niya nga suod gid sia sa iya Amay sa langit, si Jehova, kag nagtinguha nga maintiendihan ang tanan niya nga matun-an. Gani, sinsero sia nga nagsabat sa iya mga ginikanan: “Ngaa ginpangita gid ninyo ako? Wala bala kamo makahibalo nga dapat yara ako sa balay sang akon Amay?”—Luc. 2:49.

²⁶ Pat-od nga ginpamensaran ni Jose sing madamo nga beses ang ginsiling ni Jesus. Mahimo nalipay gid sia sa sini. Kay man, nangabudlay gid sia para tudluan si Jesus nga kabigon nga Amay si Jehova nga Dios. Gani bisan bata pa si Jesus, naintiendihan na niya ang buot silingon sang tinaga nga “amay”—nga mahimo bangod sa mga tinuig nga kaupod niya si Jose.

27. Ano ang imo pribilehiyo bilang amay, kag ngaa dapat mo dumdumon ang halimbawa ni Jose?

²⁷ Kon ikaw isa ka amay, narealisar mo bala nga isa gid ka pribilehiyo nga ipabatyag sa imo kabataan kon paano ang isa ka amay nagapalangga kag nagaproteksion? Kon may manak ka ukon gin-adoptar nga bata, dumduma ang halimbawa ni Jose kag pabalori ang kada isa sa ila. Buligi sila nga mangin suod sa ila Amay sa langit, si Jehova nga Dios.—Basaha ang  Efeso 6:4.

28, 29. (a) Ano ang ginasugid sang Lucas 2:51, 52 parte kay Jose? (b) Ano ang ginhimo ni Jose para buligan nga mag-uswag ang kaalam sang iya bata?

²⁸ Diutay lang ang ginasiling sang Biblia parte sa kabuhi ni Jose, pero maayo gid ini binagbinagon. Mabasa naton nga si Jesus ‘padayon nga nagpasakop’ sa iya mga ginikanan. Mabasa man naton nga “si Jesus padayon nga nagdaku, kag labi nga nag-alam  kag ginkahamut-an sang Dios kag sang mga tawo.” (Basaha ang Lucas 2:51, 52.) Madamo ang ginatudlo sini parte kay Jose. Ginapakita sini nga padayon niya nga ginpangunahan ang iya pamilya, kay padayon nga nagtahod kag nagpasakop ang iya himpit nga anak sa iya awtoridad.

²⁹ Matun-an man naton nga nag-uswag ang kaalam ni Jesus. Pat-od nga daku ang nahimo ni Jose sa sini. Sadto, may bantog nga hulubaton ang mga Judiyo. Makita kag mabasa pa ini subong. Nagasiling ini nga ang mga manggaranon lamang ang mangin maalam, pero ang mga trabahador pareho sang mga panday kag mangunguma “indi makapahayag sing paghukom kag hustisya; kag wala sila ginasambit sa mga parabola.” Pero ginpamatud-an ni Jesus nga sala ini nga hulubaton. Sang bata pa sia, pirme sia ginatudluan sang iya ginakabig nga amay, nga isa lamang ka panday, parte sa “paghukom kag hustisya” ni Jehova!

30. Paano nangin maayo nga halimbawa si Jose sa mga ulo sang pamilya subong?

³⁰ Makita man naton nga gin-atipan sing maayo ni Jose ang ikaayong lawas ni Jesus. Nagdaku si Jesus nga mabakod kag mapagros. Gintudluan man ni Jose ang iya anak nga mangin eksperto sa mabug-at nga mga obra. Kilala si Jesus, indi lamang bilang anak sang panday, kundi bilang “ang panday.” (Mar. 6:3) Maayo gid ang resulta sang pagtudlo ni Jose. Dapat gid sia ilugon sang mga amay sa pag-atipan sa ila kabataan kag sa pagtudlo sa ila nga suportahan ang ila kaugalingon.

31. (a) Ano ang ginapakita sang mga ebidensia parte sa kamatayon ni Jose? (Ilakip ang  kahon.) (b) Ano nga halimbawa ang ginbilin ni Jose nga ilugon naton?

³¹ Sang ginsiling sang Biblia nga ginbawtismuhan si Jesus sa edad nga 30, wala na kita sing mabasa parte kay Jose. Ginapakita sang ebidensia nga balo na si Maria sang ginsugdan ni Jesus ang iya ministeryo. (Tan-awa ang kahon nga “ San-o Napatay si Jose?”) Pero nagbilin sing maayo nga halimbawa si Jose. Ginproteksionan niya, gin-amanan, kag padayon nga gin-atipan ang iya pamilya. Maayo gid nga ilugon sang tanan nga amay, sang tanan nga ulo sang pamilya, ukon sang bisan sin-o nga Cristiano ang pagtuo ni Jose.