Ang Metusela sa Bukid

SA White Mountains sa nakatundan nayon sang Estados Unidos nga 3,000 metros sa ibabaw sang katupungan sang dagat nagapanubo ang ginapatihan nga pinakatigulang nga kahoy sa kalibutan—isa ka bristlecone pine nga ginatawag Metusela (Methuselah Tree), nga kilala man subong Tigulang nga Lalaki (Old Man). Ginabulubanta nga kapin na sa 4,700 ka tuig, ang Metusela amo ang pinakatigulang nga katapo sang kakahuyan sang dumaan nga mga bristlecone pine nga kilala subong Methuselah Grove. *

Ini nga mga kahoy makabato sa malain nga kahimtangan. “Ang promedyo nga ulan kubos pa sa 30 sentimetros [12 pulgadas] sa isa ka tuig, nga ang kalabanan sini nagatupa subong niebe, gani diutay lang gid ang tubig,” siling sang isa ka report sa dyurnal nga New Scientist. “Kag ang mga kahoy nagatubo sa dolomite, isa ka porma sang apog nga bato nga may diutay lang gid nga sustansia.” Dugang pa, “ang temperatura sobra kainit kag mabaskog ang huyop sang hangin.”

Apang, ini nga mga kahimtangan nagabulig sa pagpalawig sang kabuhi sang mga kahoy. “Mainit gid ang kahimtangan amo nga bisan ang mga virus kag bakterya halos indi mabuhi. Kag ang kahoy [sang bristlecone pine] matig-a kag matagok amo nga indi makaukot sa sini ang mga piste nga insekto. Makatalagam man ang kilat, apang malayo ang antadanay sang mga kahoy amo nga wala nagalapta ang kalayo,” paathag sang New Scientist.

Ang pagpamuhi sang kahoy nagalawig sing mga 45 ka adlaw. Ginakini sini ang diutay nga enerhiya paagi sa pagtubo sing tuman kahinay. Ang kadakuon sang lawas sini nagadugang sing 25 ka milimetro lamang sa sulod sang isa ka siglo, kag ang mga dahon sini nagadugay sing tubtob sa 30 ka tuig. Ang pinakataas nga kahoy nagataas sing mga 18 ka metro. Ginabulubanta sang mga manugpanalawsaw nga ang pinakatigulang nga mga pine mahimo magkabuhi pa sing lima ka siglo.

Sang nagligad lang nga tinuig, ang mga tawo nga luyag palawigon ang kabuhi sang tawo nangin interesado sa bristlecone pine, nga nagalaum nga mahibaluan kon ano ang mga sekreto sini. Apang, ang matuod gid nga sekreto sang malawig nga kabuhi mas madali matigayon sangsa butang nga mahimo masapwan sa bukuhon nga tigulang nga kahoy sa mataas nga bukid. Ang pinakadumaan nga libro sa kalibutan, ang Biblia, nagasiling: “Ini amo ang kabuhi nga walay katapusan, nga pagkilalahon ka nila nga ikaw lamang ang matuod nga Dios, kag ang imo ginpadala nga si Jesucristo.” (Juan 17:3) Ini nga ihibalo mahimo matigayon sang tanan. Ngaa indi mo mismo ini pag-usisaon?

[Nota]

[Retrato sa pahina 22]

Isa sa mga “bristlecone pine” sa Methuselah Grove