Pagtan-aw mo sang imo mga ­bank state­ment kag balayran, narealisar mo nga ang imo kuarta daw balas lang nga nagalusot sa imo kamot. Bag-o pa lang kamo nag-asawahay pero indi na makontrol ang inyo gasto. Ang imo bala tiayon ang balasulon sa sini? Indi gid man! Pensara ninyo ini anay nga duha kag binagbinaga ang pila ka rason nga mahimo ginbangdan sini nga problema. *

Mga pagbag-o. Kon nagaistar ka sa inyo balay antes kamo nag-asawahay, mahimo mamag-o ka sa pagbayad sang mga balayran kag pagtunga sang mga galastuhan. Mahimo man nga lainlain ang inyo paagi sa pagbadyet sang kuarta. Halimbawa, ang isa mahimo nga palagasto samtang ang isa naman kuripot. Nagakinahanglan pa sing tion agod maka-­adjust ang magtiayon kag magsugtanay kon paano badyeton ang kuarta.

Pagpabuyanbuyan. Si Jim, nga madinalag-on na nga negosyante subong, nag-aku nga sang bag-o lang sia ginkasal, nabudlayan gid sia kay indi sia kabalo magbadyet. “Kay nagapabuyanbuyan ako magbayad,” siling niya, “nagabayad kami sang akon asawa sing linibo ka dolyar sa multa amo nga naubos ang amon kuarta!”

Ang peligro sang “indi makita nga kuarta.” Mahapos lang maggasto kon indi ninyo makita nga nagakaubos ang inyo kuarta sa kahita ukon puyopuyo. Amo ina ang mahimo matabo kon halos tanan sang inyo transaksion ginapaagi sa cred­it ukon deb­it card, pagpamakal sa Internet, kag elec­tron­ic bank­ing. Bangod mahapos lang mangutang, mahapos man para sa bag-o nga mag-asawa nga maggasto sing sobra.

Ano man ang rason, ang problema sa kuarta mahimo bangdan sang pagluya sang inyo pag-­upda­nay. “Ang kalabanan nga magtiayon nagasiling nga bisan madamo ang ila kuarta, amo gihapon ini ang ila panguna nga problema,” siling sang libro nga Fight­ing for Your Mar­riage. “Ang kuarta amo pirme ang ginabangdan sang problema.”

Magkooperar. Imbes nga magbasulay, magbuligay kamo agod makontrol ang inyo paggasto. Sa umpisa pa lang, indi pagtuguti nga mag-away kamo tungod sa kuarta.—Prinsipio sa Biblia: Efeso 4:32.

Magbadyet. Isulat ang tanan ninyo nga gasto sa sulod sang isa ka bulan, bisan ano pa ini ka gamay. Makabulig ini nga mahibaluan kon ano ang inyo ginagastuhan kag ginabakal nga indi man kinahanglanon. “Dapat ninyo kontrolon ang paggasto,” siling ni Jim nga ginsambit kaina.

Ilista ang inyo dapat gastuhan, lakip ang pagkaon, panapton, arkila, balayran sa salakyan, kag iban pa. Butangi sang ‘presyo’ ang tagsa ka kategoriya, nga nagabulubanta kon pila ang inyo magasto sa pila ka tion, mahimo sa isa ka bulan.—Prinsipio sa Biblia: Lucas 14:28.

Paini sing badyet kada bulan ang inyo mga galastuhan (pagkaon, arkila, gatong, kag iban pa). Ginahimo ini sang iban paagi sa pagbutang sang kuarta sa lainlain nga sobre suno sa galastuhan. * Kon maubos ang unod sang sobre, mahimo untatan nila ang paggasto para sa sini ukon isaylo ang iban nga kuarta halin sa lain nga sobre.

Usisaa liwat ang inyo pagtamod sa mga pagkabutang. Ang inyo kalipay wala nagadepende sa pagtigayon sang pinakabag-o nga mga butang. Kay man si Jesus nagsiling: ­“Bisan pa may kabuganaan ang isa ka tawo ang iya kabuhi indi nagagikan sa mga butang nga ginapanag-iyahan niya.” (Lucas 12:15) Sa masami, ginapakita sang inyo paggasto kon bala nagapati kamo sa iya ginsiling.—Prinsipio sa Biblia: 1 Timoteo 6:8.

Maghimo sing mga pagbag-o. “Ang mga butang pareho sang TV nga may ca­ble kag pagkaon sa gua masarangan sa primero, pero magasto gali ini sa ulihi,” siling ni ­Aaron, nga minyo na sa sulod sang duha ka tuig. “Natun-an namon nga pangindian ang pila ka butang agod makaigo ang amon ­badyet.”