Ngaa Nagahimo sing Malain ang mga Tawo?

MAY isa ka butang nga ginaugyunan sang kalabanan: Tanan kita indi perpekto. Amo nga makasala kita kag makahimo sang mga butang nga hinulsulan naton sa ulihi. Pero amo bala sini ang rason kon ngaa halos kada adlaw mabatian ukon makita naton sing personal ukon paagi sa media ang malain nga mga buhat, daku man ini ukon gamay?

Bisan pa indi perpekto, nahibaluan sang mga tawo nga kinahanglan sundon ang mga kasuguan sa moral kag masarangan sang tawo nga likawan ang paghimo sing malain. Madamo man ang nagapati nga ang indi hungod nga pagsugid sing sala nga impormasyon lain sangsa pagpasipala, kag ang aksidente lain sangsa ginplano nga pagpatay. Sa gihapon, ang makangilidlis nga mga buhat ginahimo sa masami sang daw ordinaryo lang nga mga tawo. Kon amo, ngaa nagahimo sing malain ang mga tawo?

 Ang Biblia may sabat sa sini nga pamangkot. Maathag nga ginasugid sini ang panguna nga mga rason kon ngaa ginahimo sang mga tawo ang butang nga nahibaluan nila nga malain. Binagbinaga ang ginasiling sini.

▪ “Ang pagpamigos nagapabuang sa maalam.”—ECLESIASTES 7:7, BIBLIA SANG KATILINGBAN SANG MGA KRISTIANO.

Ginapakita sang Biblia nga bangod sa pila ka kahimtangan, ang mga tawo nagakapilitan kon kaisa nga himuon ang indi nila gusto. Ang iban nagahimo pa gani sing krimen kay abi nila makabulig ini para masolusyunan ang mga problema kag mga inhustisya. “Sa masami,” siling sang libro nga Urban Terrorism, “ang panguna nga rason kon ngaa nagahimo sing malain ang isa ka terorista amo ang sobra nga kaugot sa daw indi na mabag-o nga kahimtangan sa pulitika, katilingban, kag ekonomiya.”

▪ “Ang gugma sa kuarta amo ang gamot sang tanan nga sahi sang makahalalit nga mga butang.”—1 TIMOTEO 6:10.

Ang hulubaton nga, ‘Ang tanan madala sa kuarta’ nagapakita nga bisan pa maayo ang isa ka tawo, lapason niya ang mga kasuguan sa moral kon bayaran sia sing daku nga kantidad. Ang mga tawo nga daw mabuot kag maayo mahimo nga maglain ang batasan kon may kuarta na nga nadalahig. Madamo ang krimen nga resulta sang kasakon pareho sang pagpang-blackmail, pagpangilkil, pagpanunto, pagpangidnap, kag pagpamatay.

▪ “Kon indi dayon masentensyahan ang tawo nga nakasala, nagahunahuna ang iban sa paghimo sang malain.”—MANUGWALI 8:11, ANG PULONG SANG DIOS, APD.

Ginapakita sini nga teksto ang panghunahuna sang tawo nga puede niya mahimo ang bisan ano kon wala sing awtoridad nga nagabantay. Makita ini sa mga tawo nga nagamaneho sing tama kadasig, nagapang-ilog sa eksam, nagapangawat sang pundo sang gobierno, kag iban pa. Kon indi estrikto ang pagpatuman sang kasuguan, ukon kon ang mga tawo wala nahadlok nga madakpan, ang mga masinulundon sa kasuguan mahimo matentar nga lapason ini. “Madamo nga kriminal ang wala masilutan,” siling sang magasin nga Arguments and Facts, “gani bisan ang ordinaryo nga mga tawo nagahimo man sing makasiligni katama nga krimen.”

▪ “Ang kada isa ginatilawan kon ginaganyat sia kag ginahaylo sang iya kaugalingon nga kailigbon. Nian ang kailigbon, kon nakapanamkon na, nagabun-ag sang sala.”—SANTIAGO 1:14, 15.

Ang tanan nga tawo mahimo maghunahuna sing sala. Kada adlaw, ginaatubang naton ang madamo nga pangganyat kag tentasyon nga maghimo sing malain. Sang panahon nga ginsulat ang Biblia, ginsilingan ang mga Cristiano: “Wala sing pagsulay nga nagaabot sa inyo luwas sa kon ano ang kinaandan sa mga tawo.” (1 Corinto 10:13) Pero nagadepende sa tawo kon paano niya atubangon ang pagsulay. Magapili sia kon bala untatan niya ang paghunahuna  sing malain ukon tugutan ini. Ginapakita sang bersikulo nga ginsulat ni Santiago paagi sa giya sang Dios, nga kon tugutan sang isa ang kailigbon nga ‘magpanamkon,’ sigurado gid nga makahimo sia sing malain.

▪ “Maglakat upud sa maalam nga mga tawo kag manginmaalam ka, apang ang kaupdanan sang mga buangbuang magaantus.”—HULUBATON 13:20.

May daku gid nga impluwensia sa aton ang aton kaupdanan, maayo man ini ukon malain. Sa masami, nagahimo sing malain ang mga tawo bisan pa indi nila gusto, kay ginapilit sila sang ila indi maayo nga kaupdanan. Sa Biblia, ang tinaga nga “buangbuang” wala nagapatuhoy sa mga tawo nga kulang sing alam, kundi sa mga nagasupak sa maalam nga laygay sang Pulong sang Dios. Pamatan-on man kita ukon may edad na, kon indi naton pagpilion sing maayo ang aton mga abyan kag mga kaupdanan suno sa mga prinsipio sang Biblia, sigurado gid nga “magaantus” kita.

Ginapaathag sini kag sang iban pa nga mga bersikulo sa Biblia kon ngaa bisan ang ordinaryo nga mga tawo nagahimo sing malain, ukon makangilidlis pa gani nga mga butang. Gani, nahangpan na naton kon ngaa nagahimo sing malain ang mga tawo. Pero may paglaum pa bala nga magbag-o ang kahimtangan? Huo, kay nagapromisa man ang Biblia nga dulaon ang kalainan. Ano ini nga mga promisa? Madula gid bala ang tanan nga kalainan sa kalibutan? Sabton ini sang masunod nga artikulo.