1. Ɛgɛnyá nɛ igbo cɛgbá lɛ ācɛ ɛpleeko néē ta Ubáyíbu a?

 IGBO wɛ ɔdole ocɛgbá fiyɛ duu lɛ ācɛ néē kɛla lɛyikwu ɔ ɛpleeko néē ta Ubáyíbu a. (Ohút. 14:18; Ulúk. 4:4) Ó cɛgbá nɛɛnɛhi nɛ Ubáyíbu kóō gē bi “igbō” le yuklɔ, eko nōó yɔ i kɛla lɛyikwu aɔdole ɔhá. (Umát. 6:11; Ujɔ́n. 13:18) Igbo ɛpa, Ujisɔsi bi igbo yuklɔ ipu auklɔ idaago nɛ ó ya nɛ ācɛ jé a. (Umát. 16:​9, 10) Alɔ lɔfu má éyi ku uklɔ idaago nyā ipu ɔkpá ku Ujɔ́ni ɛyi 6. Abɔ alɔ yɔ i leyi yɛ ɔ̄kā nyā, alɔ lɔfu má aɛlā nɛ alɔ géē bi le yuklɔ icɛ.

2. Eko nyá nɛ utajan alɛwa ku ācɛ cɛgbá ɔdole a?

² Igbihi néē lɛ uklɔ ku ɔna ō ta ya kwɛyi a, ɛ̄jɛ̄ le jɛ ayikpo ku Ujisɔsi a nɛɛnɛhi néē cɛgbá ō mlɛnyɔ. Ohigbu ɛnyá, é le yɛ ipu ɔkɔ mla Ujisɔsi le behe Isu ku Ugalili. (Umák. 6:​7, 30-32; Ulúk. 9:10) É gā ɛga éyi nɛ uya i yɔ ŋ nōo yɔ kwu Ubɛtisayida ajaajɛ. Amáŋ, ācɛ alɛwa gáā le po ka Ujisɔsi yɔ abɔɔ, ohigbu ɔɔma ācɛ alɛwa le pɛ wa o ya ɛɛ kéē lɛ ɔ má. Ujisɔsi i leyi gwu uwa bonu ŋ. Ó gbonɛnɛ lɛ eko taajɛ ō nwu uwa ɛlā lɛyikwu Ajɔɔcɛ a klla hɛ ācɛ o doōcē ta. Eko nɛ ɔnɔɔnɛ le gbo a, ayikpo a gbɔɔ ō junwalu lɛ iyi uwa ku ɛga néē géē má ɔdole ŋma, nɛ utajan alɛwa ku ācɛ a géē lé a. Ōhī ku ācɛ a lɔfu bi ɔdole mla iyi uwa, amáŋ alɛwa ku uwa géē cɛgbá ō nyɔ gā ipu aipɔlɛ ō gáā lá ɔdole. (Umát. 14:15; Ujɔ́n. 6:​4, 5) Ɔdi nɛ Ujisɔsi gáā ya a?

 UJISƆSI LƐ IGBO YA TƆƆTƐ ƆWƐ OHIDAAGO

3. Ɔdi nɛ Ujisɔsi da ayikpo ku nu kéē ya lɛ utajan alɛwa ku ācɛ a? (Má ifoto nōo yɔ ku Ɔda Ō Gbaajɛ nyā a.)

³ Ujisɔsi da ayikpo ku nu kahinii: “Ó cɛgbá kéē nyɛ̄ɛ̄ ŋ́. Aá je odée lɛ uwá kéē lé.” (Umát. 14:16) Ɛnyā lɛbɛɛka ó gáā tɔɔtɛ gla ŋ ma, ohigbu ka acɛnyilɔ foofunu nōo yɔ abɔɔ a lɛbɛɛka utajan ɛhɔ a. Acɛnya mla ayipɛ yɔ abɔɔ duu. Ohigbu ɛnyā, ɛjɛɛji ācɛ nōo cɛgbá ɔdole a lɛbɛɛka utajan igwɛɛhɔ a. (Umát. 14:21) Andru kahinii: “Ɔyípɛ̄ éyi yɔ̄ amānyā nōo bī igbō eyē ɛhɔ̄ mla ɛbéenyi ɛpa. Ɛ̄nyā jɛ̄ ɔdí ipú ɛwa ɛ́gɛ́nyā glá?” (Ujɔ́n. 6:9) Igbo néē ya ŋma eyē wɛ ɔdole nɛ ācɛ gē lé ojigogo ɛpleeko ɔɔma, ó kē lɔfu wɛ ka é lɛ ɔma tu ɛbeenyi a klla lɛ ɔ nwu duu ɛ. Naana kpɔ a, aluka ku igbo mla ɛbeenyi nɛ ɔyi a bi a i gáā jɛ ɛjɛɛji ācɛ a ŋ!

4. Ɛlā nyá nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɔkpá ku Ujɔ́ni 6:​11-13 a? (Má aifoto a.)

⁴ Ujisɔsi dɔka ō mafu ogbonɛnɛ lɛ ācɛ a, ohigbu ɔɔma ó da ācɛ a kéē gáā yaajɛ igwiigwu ɛyi ací a. (Umák. 6:​39, 40; jé Ujɔ́ni 6:​11-13.) Oŋma ɔɔma, Ujisɔsi lɛ ahinya ta Adā nu ohigbu igbo mla ɛbeenyi a. Oŋma lɛ ō ya ɛgɛnyā, ó mafu ka Ujehofa wɛ ɔcɛ nōo ya ɔdole ɔɔma tɔɔtɛ a, ɔdole a kē jɛ ɔ eyī. Ó cɛgbá nɛhi ku alɔ yɛce ocabɔ ku Ujisɔsi, oŋma lɛ ō gbɔɔkɔ gbɔbu ɛɛ ku alɔ lé ɔdole ɔdaŋ ka alɔ yɔ ofoofu alɔ amāŋ yɔ ɛga nɛ ācɛ yɔ. Ujisɔsi da ayikpo ku nu kéē je ɔdole a lɛ ācɛ a, ɛjɛɛji uwa kē le lé klla lɛ ipu nu. Ɔdole a kóō le nwune nɛɛnɛhi nɛ ācɛ a i kóō lé ɛjɛɛji nu gla ŋ. Ujisɔsi i kē dɔka kéē lɛ ɔdole a piya bonu ŋ, ohigbu ɔɔma Ujisɔsi da ayikpo ku nu kéē lɛ iwili a tuba o ya ɛɛ ku ācɛ kéē lɔfu lé eko  ɔhá. Ujisɔsi bi ɔdā nɛ ó lɛ a yuklɔ ɔwɛ ku ijeeyi. Ɔɔma kē wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ lɛ alɔ. Ɔdaŋ ku a wɛ adā amāŋ ɛ́nɛ́, a lɔfu bi ɔ̄kā nyā le nwu ayipɛ ɔlɛ uwɔ ɛlā ɔdā nōo ya ɛɛ nōó cɛgbá kéē gbɔɔkɔ gbɔbu ɛɛ kéē lé ɔdole, kéē nwula abɔ lɛ ācɛ ɔhá, mla ō gbonɛnɛ mla ɔdā néē lɛ a ɛgɛ nɛ Ujisɔsi ya a.

5. Ɔdi nɛ ācɛ dɔka ō ya igbihi néē má uklɔ idaago nɛ Ujisɔsi ya ɛ̄cī ɔɔma a, amáŋ ɔdi nɛ ó kē ya a?

⁵ Ācɛ a le kpo hidaago ohigbu ka Ujisɔsi lɛ ɔfu ō yuklɔ idaago mla ɔcɛ ō nwu ɔkpá nɛhi. Ācɛ a jé ka Umosisi ka ka Ɔwɔico géē je ɛnɛɛnɛ ɔcomɛɛbɛ éyi lɛ uwa, ohigbu ɔɔma é lɔfu gbɛla ka Ujisɔsi wɛ ɔcomɛɛbɛ ɔɔma a. (Obla. 18:​15-18) Á jé ŋ, é kóō lɔfu gbɛla ka Ujisɔsi géē wɛ ɔcɛ́ olɔhi, nōo kóō géē lɔfu ya ɔdole tɔɔtɛ lɛ ɛjɛɛji éwo a. Ohigbu ɛnyā, ɛwa nɛhi ku ācɛ a dɔka ō “kwú [Ujisɔsi] abɔ̄fú kéē je ɔ́ lé ɔ̄cɛ́.” (Ujɔ́n. 6:​14, 15) Ɔdaŋ ka Ujisɔsi lɛ ɛga je lɛ uwa kéē kwu ɔ i piya ɔcɛ́, ayika ó yɔ i lɛ abɔ ipu ɛlā imeli ku ācɛ Ujiyu, nɛ ācɛ Urom yɔ i lé ɔcɛ́ ikpɛyi ku uwa eko ɔɔma a. Amáŋ, ó ya lɛ a ŋ. Ɔdi nɛ ó ya a? Ubáyíbu da alɔ ka Ujisɔsi le kwu gā ɛyi ɛfu ofoofunu. Naana nɛ ācɛ ɔhá yɔ i kwu ɔ abɔfu a, ó dɔka ō lɛ abɔ ipu ɛlā imeli ŋ. Ɛnyā wɛ ɛnɛɛnɛ ɛlā ō nwu lɛ alɔ!

6. Ɛgɛnyá nɛ alɔ lɔfu yɛce ocabɔ ku Ujisɔsi a? (Má ifoto a.)

⁶ Ó wɛ ɔkwɛyi ka ācɛ i gáā da alɔ ku alɔ ya ɔdole tɔɔtɛ ɔwɛ ohidaago, hɛ uwa ta ŋma ōcē, amāŋ kwu piya ɔcɛ́ ku uwa ŋ. Amáŋ, é lɔfu da alɔ ka alɔ lɛ abɔ ta ɔkpá amāŋ mafu ka alɔ yɔ  aya ku ɔcɛ néē gbɛla ka ó lɔfu lé ɔcɛ́ lɔhi a. Amáŋ, ocabɔ ku Ujisɔsi teyi peee. Ó ta ō lɛ abɔ ipu ɔdā duuma nōo lɛ ō ya mla ɛlā ku imeli, ó kóō ka igbihaajɛ kahinii: “Ajɔ̄ɔ̄cɛ́ kú um í yɔ̄ ipú ɛcɛ nyā ŋ́!” (Ujɔ́n. 17:14; 18:36) Abɔ alɔ wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a, alɔ cɛgbá ō gbɛla bɛɛka Ujisɔsi a mla ō yɛce ocabɔ ku nu. Bɛɛka Ujisɔsi a, alɔ gē lɛyitaajɛ lɛ Ajɔɔcɛ ku Ɔwɔico. Alɔ klla gē da ācɛ ɔhá lɛyikwu ɔ mla ō gbɔɔkɔ lɛyikwu ɔ kóō gā. (Umát. 6:10) Ó lɛ ɔdā alɛwa nɛ alɔ lɔfu nwu lɛyikwu uklɔ idaago nɛ Ujisɔsi ya lɛyikwu igbo nɛ ó ya tɔɔtɛ a. 

‘ƐYI KÚ IGBŌ A’

7. Ɔdi nɛ Ujisɔsi ya a, ɛgɛnyá nɛ ayikpo a kē ya ɛlā lɛ a? (Ujɔ́ni 6:​16-20)

⁷ Igbihi nɛ ó lɛ ɔdole je lɛ ɛwa a, anu mla ayikpo ku nu le cigbihi gā Ukapanɔm. Abɔɔ a, ó lɛ yɛ gā ɛyi ɛfu foofunu o ya ɛɛ kóō le kwu ŋma ɛgiyi ɛwa nōo yɔ i ceyitikwu ō lɛ ɔ piya ɔcɛ́ a. (Jé Ujɔ́ni 6:​16-20.) Abɔ ayikpo a yɔ ipu ɔkɔ yɔ i nyɔ a, owu nɛhi gbɔɔ ō ta ipu isu a nōo ya kóō gbɔɔ ō ta ugbagwu nɛɛnɛhi. Anu Ujisɔsi wa gáā ta uwa yɔ i yiyawu ɛyi eŋkpɔ a. Ó kóō da ɔyikpo Upita kóō yɛ ɛyi eŋkpɔ a duu. (Umát. 14:​22-31) Boobu nɛ Ujisɔsi le yɛ gā ipu ɔkɔ a, owu a i ta gɛ ŋ. Ayikpo a le hidaago nɛhi, anu é kahinii: “Ɔkwɛ̄yi, awɔ ā wɛ Ɔyínɔ̄nyīlɔ kú Ɔwɔicō á.” a (Umát. 14:33) Ó wɛ ɔdā ō ta ɔtu kwu ɔtu ō jé, ka ayikpo a kɛla nyā igbihi néē má Ujisɔsi yɔ i yɛ ɛyi eŋkpɔ a, ó wɛ igbihi nɛ ó ya ɔdole tɔɔtɛ lɛ ɛwa nɛhi a ŋ. Leyi bi ɔdā nɛ ɔyikpo Umaki ta lɛyikwu ɛlā nyā a. Ó kahinii: “Ayíkpó ā le kpó hídáagó, ohígbū ka é jɛ́ɛyí kú úklɔ́ o hídáagó kú ɔwɛ nɛ̄ igbō . . . ā le jɛ̄ ācɛ . . . ā ŋ́, ohígbū ka ɔtū kú uwā le lɔfú, é klla cɛ̄ ɛlā ā ŋ́.” (Umák. 6:​50-52) Ayikpo a i jé ka Ujehofa je ɔfu lɛ Ujisɔsi fiyɛ ō ya ɔdole tɔɔtɛ ŋ. Ó gboji ŋ igbihi nɛ aɔdā nōo ba nyā le ya a, Ujisɔsi kɛla lɛyikwu igbo a kpɔ o ya ɛɛ kóō nwu alɔ aɛlā ocɛgbá ɔhá.

8-9. Ɔdiya nɛ ɛwa nɛhi ku ācɛ a yɔ i dɔka Ujisɔsi a? (Ujɔ́ni 6:​26, 27)

⁸ Ɛwa nɛ Ujisɔsi je ɔdole lɛ uwa a lɛ ɔtu ku uwa kwu ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku ɔkpiye ku uwa, mla ɔdā nōo yɔ i ŋmo uwa unwu a. Ɛgɛnyá a? Ɛ̄cī nōo gboce ɔ a, ɛwa nɛhi a le pɛ wa ɛga nɛ Ujisɔsi je ɔdole lɛ uwa a, amáŋ Ujisɔsi mla ayikpo ku nu i yɔ abɔɔ gɛ ŋ. Ohigbu ɛnyā ācɛ a le yɛ gā ipu ɔkɔ nōo ŋma Utiberiyasi a, yɔ i gā Ukapanɔm o ya ɛɛ kéē dɔka Ujisɔsi. (Ujɔ́n. 6:​22-24) É ya lɛ a ohigbu ka é dɔka ō nwu ɛlā tōōtɔ̄ɔ̄ lɛyikwu Ajɔɔcɛ a nɛɛ? Ehee. É ya ɛnyā ohigbu ka é dɔka ku Ujisɔsi kóō je igbo lɛ uwa kpɔ. Ɛgɛnyá nɛ alɔ bi le jé ɛnyā a?

⁹ Leyi bi ɔdā nōo ya eko nɛ ācɛ a gáā lɛ Ujisɔsi má ɛga nōo kwu Ukapanɔm ajaajɛ a. Ujisɔsi da uwa ka é yɔ i dɔka anuɔ ohigbu ka é cɛgbá ɔdole ofoofunu. Naana néē lɛ “igbō lé lɛ ipú nū ā,” Ujisɔsi da uwa ka ɔɔma wɛ “ɔdōlé nōo gē bīya.” Ó ta uwa ɔtu kwu ɔtu kéē yuklɔ “ohígbū ɔdōlé nōo gē je oyēeyī opiyóó” a. (Jé Ujɔ́ni 6:​26, 27.) Eko nɛ ācɛ a le po ka ó lɛ ɔdole éyi nōo lɔfu je oyeeyi opiyoo lɛ uwa a, ó lɔfu le hɛ uwa idaago nɛhi! Ɛdɔ ku ɔdole nyá lɔfu ya ɛnyā tɔɔtɛ gla a, ɛgɛnyá nōó kē lɔfu tɔɔtɛ lɛ uwa ō lɛ ɔdole nyā gla a?

10. Ɔdi nɛ ācɛ a cɛgbá ō ya o ya ɛɛ kéē lɛ “oyēeyī opiyóó” lɛ a?

¹⁰ Ācɛ Ujiyu a dɔka ō jé ɔdā néē cɛgbá ō ya o ya ɛɛ kéē lɛ ɔdole nyā lɛ a. É lɔfu yɔ i gbɛla lɛyikwu ɔdā nɛ Íne Ku Umosisi ka ka é cɛgbá ō ya piii a. Amáŋ, Ujisɔsi da uwa kahinii: “Ɛ̄nyā wɛ úklɔ́ kú Ɔwɔicō á, aá lɔtūce ɔ̄cɛ nɛ̄ anú abɔ̄yī nū tɛ̄hɔ̄ ā.” (Ujɔ́n. 6:​28, 29) É cɛgbá ō kpɔtuce Ujisɔsi o ya ɛɛ kéē lɛ “oyēeyī  opiyóó” lɛ. Ku ɛlā ɔkwɛyi a, Ujisɔsi kɛla lɛyikwu ɛlā nyā gbɔbu duu ɛ. (Ujɔ́n. 3:​16-18, 36) Ujisɔsi klla kɛla eko ɔhá kpɔ lɛyikwu ɔdā néē cɛgbá ō ya, o ya ɛɛ kéē lɛ oyeeyi opiyoo lɛ a.—Ujɔ́n. 17:3.

11. Ɛgɛnyá nɛ ācɛ Ujiyu a mafu ka ɔdā néē cɛgbá foofunu a wɛ ɔdole ɔlamu a? (Aíjē Kú Ɛ̄gbā 105:40)

¹¹ Ācɛ Ujiyu a i miyɛ cɛ ka é cika ō kpɔtuce Ujisɔsi ŋ. É da ɔ ɔka kahinii: “Ɔdā ō hídáagó nyá nāa géē yá cɛ́ɛ́ kú alɔ cɛ̄ɛ̄lā kú uwɔ ā?” (Ujɔ́n. 6:30) É klla ka ka ācɛ ɛpleeko ku Umosisi a gē miyɛ umana ɔwɛ ohidaago, ɔɔma ka é wɛ ɔdole néē gē lé ɛ̄cī doodu a. (Uneh. 9:15; jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 105:40.) Ó teyi peee, ka ɔdole ɔlamu ɛ̄nɛ̄ é géē lé a nɛ ɔtu ku uwa kwu ɔ a. Eko nɛ Ujisɔsi kē kɛla lɛyikwu ‘igbo ɔkwɛ̄yi nōo ŋmá ɔkpáncō’ nōo lɔfu je eyiyoce lɛ uwa nōó lɛbɛɛka umana ŋ ma, é kóō da ɔ ɔka ku ɔdā nōo wɛyi nu a ŋ. (Ujɔ́n. 6:32) É lɛ ɔtu ku uwa kwu ɛgbá ku ɔkpiye ku uwa, néē kóō jahɔ tu ɛlā nɛ Ujisɔsi yɔ i ceyitikwu nwu uwa lɛyikwu ɛgɛ néē géē lɛ oyeeyi opiyoo a ŋ. Ɔdi nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɔ̄kā nyā a?

ƆDĀ NŌO CIKA Ō CƐGBÁ FIYƐ DUU LƐ ALƆ A

12. Ɛgɛnyá nɛ Ujisɔsi mafu ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu a?

¹² Ɛnyā wɛ ɛlā ocɛgbá fiyɛ duu nɛ alɔ nwu nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ujɔ́ni ɛyi 6 a. Ō lɛyitaajɛ lɛ Ɔwɔico mla ō lɛ ɛma olɔhi mla anu, cika ō wɛ ɔdā ocɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku alɔ a. Ujisɔsi abɔyi nu kē kɛla ekponu nyā eko nɛ ó ta ojama ku Usetan a. (Umát. 4:​3, 4) Eko nɛ ó yɔ i nwu ɛlā ɛyi Ɛfu Ku Olifu a, ó nwu ɛlā lɛyikwu ɔdā nōo ya ɛɛ nōó cɛgbá ku alɔ lɛ ɛma olɔhi mla Ɔwɔico a. (Umát. 5:3) Ohigbu ɛnyā, alɔ lɔfu da iyi alɔ ɔka kahinii: ‘Ɔwɛ nɛ um gē lā oyeeyi ku um a mafu ka um lɛ ɛlá wu ɛma ku um mla Ujehofa, fiyɛ ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku ɔkpiye ku um a?’

13. (a) Ɔdiya nōó wɛ ɔdobɔbi ō jɔɔnyɛ ɔdole ŋ ma? (b) Ɔdi nɛ Upɔlu pi alɔ ahɔ̄ lɛyikwu ɔ a? (1 Ācɛ Ukɔ́rīnti 10:​6, 7, 11)

¹³ Ó wɛ ɔdobɔbi ō gbɔɔkɔ lɛyikwu ɔdā nōo wɛ ɛgbá ku alɔ mla ō jɔɔnyɛ ku oyeeyi ŋ. (Ulúk. 11:3) Ubáyíbu ka ka ó lɔhi ku ɔcɛ kóō “yɔ̄ ī lé, klla í gwá, yɔ̄ í jɔ́ɔnyɛ kú ɔdā nɛ̄ ó yúkɔ́ nū ā,” ɛnyā kē wɛ ɔdā nɛ “Ɔwɔicō je lɛ ɔ́ ipú ɛcɛ ā.” (Ɔ̄cok. 2:24; 8:15; Ujɛ́m. 1:17) Amáŋ, alɔ cɛgbá ō leyi kwɛɛcɛ ku ɔdā agbenu kóō kwu piya ɔdā nōo cɛgbá fiyɛ duu ipu oyeeyi ku alɔ ŋ. Alɔ lɔfu nwu ɛlā lɛyikwu ɛlā nyā ŋma ɔkpá nɛ ɔcocɛhɔ Upɔlu ta gē lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist a. Ó kɛla lɛyikwu ocabɔ obɔbi ku ācɛ ku Isrɛlu eko néē yɔ ipu igbili, mla ɔdā néē ya eko néē yɔ ɛga nōo kwu ɛyi Ɛfu ku Usinayi ajaajɛ a. Ó pi Ācɛ O Yɛce Ukraist ahɔ̄ kahinii: “[Aa] yúnwū ɔdā obɔ̄bí ɛ́gɛ́nɛ̄ [ācɛ ku Isrɛlu] yá ā ŋ́.” (Jé 1 Ācɛ Ukɔ́rīnti 10:​6, 7, 11.) Ujehofa humayi je ɔdole lɛ ācɛ ku Isrɛlu a ɔwɛ ohidaago. Amáŋ ohigbu unwu obɔbi ku ɔdole néē lɛ a, ɔdole nɛ Ujehofa yɔ i je lɛ uwa a kwu piya “ɔdā obɔ̄bí” tu uwa. (Áluk. 11:​4-6, 31-34) Eko néē kē gba ojibo ku ugoolu ɛ̄gbā a, ācɛ ku Isrɛlu a mafu ka é lɛ ɛlá wu ɔdole, ejé ō gwa, mla ō jɔɔnyɛ iyi uwa fiyɛ ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa. (Oyɛb. 32:​4-6) Upɔlu bi ocabɔ ku uwa le yuklɔ, kóō wɛ ahɔ̄ ō pi lɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo lā ɛpleeko néē gáā ca Ujerusalɛm mla agbliihɔ nɛhi a taajɛ ɛpla ihayi ku 70 Eko Ku Ukraist a. Alɔ abɔyi alɔ lā eko amoomɛ néē gáā je ɛcɛ nyā cataajɛ a, ohigbu ɛnyā, ó cɛgbá ku alɔ jahɔ tu ukɔ́ nɛ Upɔlu tu a.

14. Ɔdi nɛ Ubáyíbu ka lɛyikwu ɔdole ipu ɛcɛ ɛyipɛ a?

¹⁴ Eko nɛ Ujisɔsi da alɔ ka alɔ gbɔɔkɔ lɛyikwu “ɔdōlé nɛ̄ alɔ cɛgbá ɛ̄cī nyā ā,” ó klla nwu alɔ ka alɔ gbɔɔkɔ ku ɔdā nɛ Ɔwɔico tine a kóō le ya “ɛ́gɛ́nɛ̄ ó ī yá ɔkpáncō ā.” (Umát. 6:​9-11) Ɛgɛnyá nɛ ɛcɛ nyā gáā lɛ ɛpleeko ɔɔma a? Ubáyíbu da alɔ ka ɔdole olɔhi wɛ ipu aɔdā nɛ  Ujehofa bi ɔtu lɛyikwu ɛcɛ nyā a. Ɔkpá ku Ayisáya 25:​6-8, da alɔ ka ɔdole olɔhi alɛwa géē yɔ ipu ɛcɛ nɛ ācɛ géē jɔɔnyɛ nu. Aíjē Kú Ɛ̄gbā 72:16 kahinii: “Īkpɔ̄dɛ̄hɔ̄ kóō le nwuné ipú ajɛ ā. Aɔ́dɛ̄hɔ̄ kéē le jɛ̄ klá aɛ́fu nēe í gwá īkpō bɛ̄ɛka ákú ɛga nēé hī Ulɛ́bānɔn ā.” A yɔ i leyice eko nɛ a géē bi ikpɔdɛhɔ ɔɔma le ya ɛnɛɛnɛ ɔdole nōo gē he uwɔ ɔtu a, amāŋ bi ɔ le he ɔdole ɛpɛpɛ? A klla lɔfu yɔ i leyice eko nɛ a géē nyi ikpo ɔcí ku abɔyi uwɔ klla jɔɔnyɛ nu. (Ayis. 65:​21, 22) Ɛjɛɛji ācɛ nōo kē yɔ ipu ɛcɛ a, géē jɔɔnyɛ ɛnɛɛnɛ aɔdā nōo ba nyā.

15. Ɛlā nyá nɛ ācɛ nōo heyi ŋma ɔlekwu a gáā nwu a? (Ujɔ́ni 6:35)

¹⁵ Jé Ujɔ́ni 6:35. Gbɛla kpɔ kwu ācɛ nōo lé igbo klla lé ɛbeenyi nɛ Ujisɔsi ya tɔɔtɛ a. Naana nōó lɔfu wɛ ka ɛyinɛhi ku uwa i kpɔtuce Ujisɔsi ŋ ma, é lɔfu hɛ uwa eyi ŋma ɔlekwu, a kē lɔfu má ōhī ku uwa. (Ujɔ́n. 5:​28, 29) Amáŋ, é géē cɛgbá ō nwu ɛlā lɛyikwu ɔdā nōo wɛyi ɛlā ku Ujisɔsi nōo kahinii: “Ami wɛ igbō kú oyēeyī á. Ɔ̄cɛ nōo wā ɛgiyí um, ɛmiyɛ í gáā ŋmó ɔ̄ fúlufúlu ŋ́.” É géē cɛgbá ō kpɔtuce ka Ujisɔsi je oyeeyi ku nu gwɛɛya kwɛyi uwa. Ɛpleeko ɔɔma, ācɛ néē heyi ŋma ɔlekwu mla ayi néē gáā ma ipu ɛcɛ ɛyipɛ a, géē nwu ɛlā ɔkwɛyi lɛyikwu Ujehofa mla ɔdā nɛ ó bi ɔtu a. Ō ta ācɛ ɔhá abɔ kéē gáā lɛ ɛma olɔhi lɛ mla Ujehofa, géē bi eeye gē lɛ alɔ nɛɛnɛhi fiyɛ ɔdole olɔnyɛ duuma nɛ alɔ géē lé ipu ɛcɛ ɛyipɛ a.

16. Ɔdi nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā a?

¹⁶ Alɔ leyi yɛ aya ōhī ŋma ɔkpá ku Ujɔ́ni ɛyi 6 a ɛ, amáŋ, Ujisɔsi lɛ ɔdā alɛwa ō nwu lɛyikwu “oyēeyī opiyóó” a. Ācɛ Ujiyu nɛ Ujisɔsi kɛla lɛ uwa a cɛgbá ō jahɔ lɔɔlɔhi tu ɛlā nɛ ó yɔ i ka a, alɔ kē cɛgbá ō ya lɛ a duu. Alɔ géē gɔbu leyi yɛ ɔkpá ku Ujɔ́ni ɛyi 6 ipu ikpɛyi ɛlā nōo gboce ɛnyā a.