• Nalasatan ti Biblia ti adu a nakaro nga iyaatake dagiti naimpluensia a tattao. Kas pagarigan, bayat ti 1200’s agingga iti 1400’s, iti dadduma a nasion nga agkunkuna a Kristiano, “naibilang kas kumonkontra ken rebelde dagidiay adda Bibliana ken mangbasbasa iti dayta iti lengguahe ti kaaduan [ti lengguahe ti ordinario a tattao],” kuna ti libro nga An Introduction to the Medieval Bible. Dagiti eskolar a nangipatarus iti Biblia iti lengguahe ti kaaduan wenno nangiparegta iti panagadal iti Biblia ket nagpeggad ti biagda. Dadduma kadakuada ti napapatay.

• Uray adu ti bumusbusor iti Biblia, nagbalin dayta a kasasaknapan ti pannakaiwarasna a libro ken agtultuloy pay laeng a kasta. Natantia a lima a bilionen a kopia ti intero a Biblia wenno ti dadduma a pasetna ti nayimprenta iti nasurok a 2,800 a lengguahe. Ngem saan a pulos a makakamat iti dayta dagiti libro iti pilosopia, siensia, ken dadduma pay a libro, a mabalin a limitado laeng ti sirkulasionda ken alisto laeng nga agpaso.

• Iti tulong ti Biblia, napreserba ti dadduma a lengguahe a nakaipatarusanna ken mas simmayaat pay dagita. Dakkel ti impluensia ti German a patarus ni Martin Luther iti dayta a lengguahe. Nailadawan ti kaunaan nga edision ti King James Version kas “nalabit ti kaimpluensiaan pay laeng a libro a naipablaak” iti Ingles.

• “Dakkel ti impluensia [ti Biblia] iti kultura dagiti nasion iti Europa ken North America, saan laeng nga iti patpatien ken kostumbre dagiti relihion, no di ket uray iti arte, literatura, linteg, politika, ken iti di mabilang a dadduma pay a tay-ak.”—The Oxford Encyclopedia of the Books of the Bible.

Dadduma laeng dagita kadagiti rason a naidumduma ti Biblia. Ngem apay a kasta unay ti kinapopularna? Apay nga adda dagiti nangirisgo iti biagda para iti Biblia? Dagitoy ti dadduma iti adu a rason: Naglaon ti Biblia kadagiti moral ken naespirituan a pannursuro a mangipakita iti nagpaiduma a sirib. Iti tulong ti Biblia, maawatantayo no ania ti ramut ti panagrigrigat ken panagririri dagiti tattao. Saan la a dayta, ikarkarina pay nga agpatingganto dagita a problema, ken ibagana pay no kasano a mapasamak dayta.

Napateg ti edukasion a maited ti eskuelaan. Ngem kuna ti maysa nga artikulo iti newspaper ti Canada nga Ottawa Citizen nga uray adu ti nalpasmo a kurso, saan a garantia dayta a kanayon nga umison ti panagdesisionmo maipapan iti moral. Wen, adu a nangato ti adalna—a pakairamanan dagiti pangulo ti dadakkel a negosio ken dagiti nakatugaw iti gobierno—ti agkuskusit, manglukluko, ken agtaktakaw, isu a “maaw-awanen ti panagtalek” dagiti tattao kadakuada, sigun iti maysa a sangalubongan a panagadal nga impablaak ti kompania nga Edelman.

Ti Biblia ket nakasentro iti moral ken naespirituan nga edukasion. Ibagana no ania ti ‘naimbag, nalinteg, saan a panangidumduma, ken no ania ti rumbeng nga aramidentayo.’ (Proverbio 2:9, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Alaentayo a pagarigan ti 23 anyos a lalaki nga awagantayo iti Stephen. Idi adda iti maysa a pagbaludan idiay Poland, nagadal iti Biblia ket naapresiarna dagiti makatulong a balakad a linaonna. “Ammok itan no ania ti kayat a sawen ti ‘dayawem ni amam ken ni inam,’” insuratna. “Nasursurok met a kontrolen ti emosionko, aglalo ti nakaro a panagpungpungtotko.”—Efeso 4:31; 6:2.

Ti maysa a prinsipio nga impapuso ni Stephen ket ti mabasa iti Proverbio 19:11: “Ti pannakatarus ti maysa a tao pudno unay a pabannayatenna ti ungetna, ket kinapintas iti biangna ti panangpalabas iti salungasing [wenno, kamali].” Ita, no maipasango ni Stephen iti narigat a situasion, ikagumaanna a panunoten a naimbag ti situasion iti kalmado a pamay-an ken surotenna dagiti makatulong a prinsipio ti Biblia. “Napaneknekak a ti Biblia ti kasayaatan a libro a mangidalan iti biagtayo,” kinunana.

Ni Maria a maysa a Saksi ni Jehova ket ininsulto ti maysa a mangidumduma a babai iti sanguanan ti adu a tao isu nga inaribungbonganda ida. Imbes nga agibales ni Maria, kalmado a pimmanaw. Kalpasan dayta, nakonsiensia ti babai isu a sinapulna dagiti Saksi. Iti agarup makabulan, nakitana met laengen ni Maria. Inarakupna ken dimmawat iti pammakawan. Kasta met, naawatanna a naalumamay ken managteppel ni Maria gapu iti patpatien ti relihionna. Ti resultana? Ti dati a mangidumduma a babai ken ti lima a kapamiliana  ket nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova.

Kinuna ni Jesus a mapaneknekan a nalinteg ti sirib gapu kadagiti resultana. (Lucas 7:35) Nakaad-adu ti pammaneknek nga epektibo ti sirib wenno dagiti prinsipio ti Biblia! Pagbalinendatayo a nasaysayaat. Dagita ti “mamagsirib iti daydiay awanan kapadasan,” “mamagrag-o iti puso,” ken “mamagsilnag iti matmata” tapno maaddaan ti tao iti moral ken naespirituan a pannakatarus.—Salmo 19:7, 8.

No adalen dagiti imbestigador ti maysa nga epidemia, ikagumaanda a kitaen no ania ti ramut ti bigla a panagwaras dayta a sakit. Kasta met laeng ti aramidentayo tapno maawatantayo no apay nga adda panagrigrigat ken panagririri dagiti tattao. Dakkel manen ti maitulong ti Biblia iti dayta, ta inrekordna ti rugrugi ti pakasaritaan ti tao, ti tiempo a nangrugi dagiti problematayo.

Ibaga ti libro a Genesis a nangrugi ti panagrigrigat ti sangatauan idi nagrebelde iti Dios ti umuna nga agassawa. Saan la a dayta, pinilida pay nga isuda ti agdesision para iti bagida no ania ti naimbag ken dakes—banag a ti Namarsua laeng ti adda kalinteganna a mangaramid. (Genesis 3:1-7) Makapaladingit ta sipud idin, kaaduan a tattao ti kas kadakuada a saanen nga agpapaidalan iti Dios no agdesisionda. Ti resultana? Ti pakasaritaan ti tao ket salaysay maipapan iti riri, panangirurumen, ken agkokontra a naespirituan ken moral a prinsipio, saan ketdi a maipapan iti wayawaya ken kinaragsak. (Eclesiastes 8:9) Husto ti kuna ti Biblia: “Saan a kukua ti naindagaan a tao . . . ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) Ngem makaparagsak ta dandanin agpatingga ti panagrebelde ti sangatauan.

Ipasigurado ti Biblia a gapu iti ayat ti Dios kadagidiay mangresrespeto iti autoridad ken  moral a prinsipiona, pagpatinggaennanto ti kinadakes ken ti panagrigrigat a resulta dayta. Dagiti managdakdakes ‘lak-amendanto ti bunga ti aramidda.’ (Proverbio 1:30, 31, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Ngem “dagidiay [napakumbaba] tagikuaendanto ti daga ket pudno a maragsakandanto iti napalalo iti kinaruay ti talna.”—Salmo 37:11.

Tungpalento ti Dios ti panggepna nga agbalin a natalna ti daga babaen ti “pagarian ti Dios.” (Lucas 4:43) Dayta a Pagarian ket sangalubongan a gobierno, ken dayta ti usarenna a mangipakita nga isu ti maikari a kangatuan nga agturay iti sangatauan. Impakita ni Jesus a ti daga ket sakup dayta a Pagarian idi kinunana iti modelo a kararagna: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam . . . iti daga.”—Mateo 6:10.

Wen, aramidento dagiti sakup ti Pagarian ti Dios no ania ti pagayatanna kas panangbigbigda a ti Namarsua ti maikari nga Agturay, saan a ti asinoman a padada a tao. Awanton ti korapsion, kinaagum, gubat, di patas a pinansial nga estado ti biag, ken panangidumduma gapu iti puli. Maymaysanton ti gobierno ditoy lubong, agkaykaysanton ti amin a tattao, ken maymaysanton ti naespirituan ken moral a prinsipio a sursurotenda.—Apocalipsis 11:15.

Tapno makitamto ti baro a lubong, kasapulam ti edukasion. Kuna ti 1 Timoteo 2:3, 4: “Ti pagayatan [ti Dios] ket maisalakan koma dagiti amin a kita ti tattao ken dumtengda iti umiso a pannakaammo iti kinapudno.” Karaman iti dayta a kinapudno dagiti pannursuro  ti Biblia maipapan iti mabalin nga awagantayo kas konstitusion ti Pagarian—dagiti linteg ken prinsipio a nakaibatayan ti panagturayna. Dadduma kadagita ti mabasa iti sasao ni Jesu-Kristo iti Sermonna iti Bantay. (Mateo, kapitulo 5-7) No basaem dagita a tallo a kapitulo, padasem nga iladawan no anianto ti biag no sursurotenton ti amin a tattao dagiti prinsipio nga imbaga ni Jesus.

Masdaawtayo kadi a ti Biblia ti kasasaknapan ti pannakaiwarasna a libro? Sigurado a saan! Ipakita dagiti pannursuro ti Biblia nga impaisurat ti Dios dayta. Ken ipakita ti nasaknap a pannakaiwaras ti Biblia a kayat ti Dios a maammuan dagiti tattao ti maipapan kenkuana, aniaman ti lengguahe ken nasionalidadda, ken kayatna a masagrapda dagiti bendision nga iyegto ti Pagarianna.—Aramid 10:34, 35.