Ti Karit iti Panangam-ammo iti Dios

ADDA manglaplapped kenka a mangam-ammo ken Jehova ken mangtagiragsak iti nasinged a relasion Kenkuana. Asino dayta a nadangkes? Ilawlawag ti Biblia: “Ti dios daytoy a sistema ti bambanag binulsekna ti pampanunot dagiti di manamati.” Ni Satanas a Diablo ti dios daytoy agdama a dakes a lubong. Kayatna nga agtalinaedka nga ignorante tapno saanka a malawlawagan iti “nadayag a pannakaammo iti Dios.” Saan a kayat ni Satanas a maam-ammom ni Jehova. Ngem kasano a binulsek ni Satanas ti pampanunot dagiti tattao?—2 Corinto 4:4-6.

Inusar ni Satanas ti palso a relihion tapno dagiti tattao saanda a maam-ammo ti Dios. Kas pagarigan, idi nagkauna a tiempo, adda dagiti Judio a nangyaleng-aleng iti naipaltiing a Kasuratan gapu iti tradision a mangiparit iti panangusar iti nagan ti Dios. Kadagidi immuna a siglo ti Kadawyan a Panawentayo, agparang a nabilin dagiti Judio a parabasa iti publiko a saanda a basaen ti nagan ti Dios a nailanad iti kopiada a Nasantuan a Kasuratan, no di ket suktanda dayta iti sao nga ʼAdho·nai′, a kaipapananna “Apo.” Dayta ti ad-adda a nangisiasi kadagiti tattao iti Dios. Adu ti naikapis kadagiti gunggona a tagtagiragsaken dagiti addaan iti nasinged a personal a relasion iti Dios. Ngem ni ngay Jesus? Ania ti inaramidna agpaay iti nagan ni Jehova?

Ni Jesus ken Dagiti Pasurotna Impakaammoda ti Nagan ti Dios

Inkararag ni Jesus ken Amana: “Impakaammok . . . ti naganmo ket ipakaammokto dayta.” (Juan 17:26) Namin-adu la ketdi nga inusar ni Jesus ti nagan ti Dios idi binasa, inadaw, wenno inlawlawagna dagiti paset ti Hebreo a Kasuratan a nakailanadan dayta a nagpateg a nagan. Kas kadagiti propeta, sigurado a naynay nga inusar ni Jesus ti nagan ti Dios. No adda man dagiti Judio a saanen a mangus-usar iti nagan ti Dios bayat ti ministerio ni Jesus, saan la ketdi a sinurot ni Jesus ti tradisionda. Binabalawna dagiti lider ti relihion, a kunkunana kadakuada: “Pinagbalinyo nga awan kapapay-an ti sao ti Dios gapu iti tradisionyo.”—Mateo 15:6.

Kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus, intultuloy nga impakaammo dagiti matalek a pasurotna ti maipapan iti nagan ti Dios. (Kitaem ti kahon nga  “Inusar Kadi Dagiti Immuna a Kristiano ti Nagan ti Dios?”) Idi Pentecostes 33 K.P., iti mismo nga aldaw a nabuangay ti kongregasion Kristiano, kinuna ni apostol Pedro iti adu a Judio ken proselita, kas panangadawna iti padto ni Joel: “Tunggal maysa nga umawag iti nagan ni Jehova maisalakanto.” (Aramid 2:21; Joel 2:32) Dagiti nagkauna a Kristiano tinulonganda dagiti tattao manipud iti adu a nasion tapno maam-ammoda ni Jehova. Gapuna, iti  taripnong dagiti apostol ken lallakay iti Jerusalem, kinuna ni adalan a Santiago: “Ti Dios . . . inturongna ti asikasona kadagiti nasion tapno mangala kadakuada iti ili a maipaay iti naganna.”—Aramid 15:14.

Kaskasdi, saan a simmardeng dagiti bumusbusor iti nagan ti Dios. Idi natayen dagiti apostol, inkagumaan ni Satanas nga itandudo ti apostasia. (Mateo 13:38, 39; 2 Pedro 2:1) Kas pagarigan, mapattapatta nga idi natay ti naudi nga apostol a ni Juan, naipasngay met ti agkunkuna a Kristiano a mannurat a ni Justin Martyr. Ngem iti sursurat ni Justin, maulit-ulit nga impettengna a ti Manangipaay ti amin a bambanag ket “maysa a Dios nga awanan iti personal a nagan.”

Idi nangaramid dagiti apostata a Kristiano kadagiti kopia ti Kristiano a Griego a Kasuratan, agparang nga inikkatda ti personal a nagan ni Jehova ket sinuktanda iti Ky′ri·os, ti Griego a sao  para iti “Apo.” Kasta met laeng ti napasamak iti Hebreo a Kasuratan. Malaksid a saandan nga ibasbasa ti nagan ti Dios, dagiti eskriba nga apostata a Judio sinuktanda ti nagan ti Dios iti ʼAdho·nai′ iti nasurok a 130 a daras kadagiti inaramidda a kopia ti Kasuratan. Naikkat met ti personal a nagan ti Dios iti nalatak a Latin a patarus ti Biblia a kinompleto ni Jerome idi 405 K.P. ken naawagan idi agangay iti Vulgate.

Moderno a Panangikagumaan a Mangikkat iti Nagan ti Dios

Ammo ita dagiti eskolar nga agarup 7,000 a daras nga agparang iti Biblia ti personal a nagan ti Dios. Gapuna, ti personal a nagan ti Dios a Jehova, wenno “Yahweh” iti dadduma a bersion, ket namin-adu met a nagparang kadagiti nalatak a patarus, a kas iti Biblia dagiti Katoliko a Jerusalem Bible, uray iti Iloko a Ti Biblia ken Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Makapaladingit ta adu a relihion a nangisponsor iti pannakaipatarus ti Biblia ti nangpilit kadagiti eskolar a mangikkat iti nagan ti Dios kadagiti patarusda. Kas pagarigan, iti suratna a napetsaan iti Hunio 29, 2008 para kadagiti presidente ti komperensia dagiti obispo a Katoliko, kinuna ti Vatican: “Kadagiti nabiit pay a tawen, in-inut a naisuro ti panangibalikas iti personal a nagan ti Dios ti Israel.” Dinakamat ti surat daytoy a nabatad a pammilin: “Ti nagan ti Dios . . . ket saan a rumbeng nga usaren wenno baliksen.” Kanayonanna, “kadagiti maipatarus a teksto ti Biblia kadagiti moderno a lenguahe, . . . ti tetragrammaton ket maipatarus kas ‘Apo,’ a katupag ti Adonai/Kyrios.” Nalawag a panggep daytoy a pammilin ti Vatican a maisardeng ti panangusar iti nagan ti Dios.

Kasta met la ti saan a panangraem dagiti Protestante iti nagan a Jehova. Kastoy ti insurat ti pannakangiwat iti inisponsoran dagiti Protestante a New International Version a naipablaak iti Ingles idi 1978: “Jehova ti nagan a mangyam-ammo iti Dios ken kasayaatan a talaga no usarentayo dayta. Ngem 1.6 a milion nga euro ti magastomi iti daytoy a patarus ket sigurado a masayang laeng dayta a gatad no ipatarusmi kas pagarigan, ti Salmo 23 kas ‘Ni Yahweh ti pastorko.’ Awan koma ti pagmamaayan ti patarusmi ta awan ti mayat a mangbasa iti dayta.”

Kanayonanna, ti dadduma a relihion linapdanda pay dagiti Latino Americano a mangam-ammo iti nagan ti Dios. Ni Steven Voth, a konsultant iti panagipatarus para iti United Bible Societies (UBS), insuratna: “Maysa kadagiti agtultuloy a topiko iti panagdedebate dagiti Protestante a Latino Americano ket mainaig iti panangusar iti nagan a Jehová . . . Ngem ti nagadu ken umad-adu pay a miembro ti baro a relihion a  pentecostal . . . kinunada a kayatda ti 1960 nga edision ti Reina-Valera, nga awan ti nagan a Jehová. Imbes ketdi, kayatda a masuktan dayta iti sao a Señor [Apo].” Sigun ken Voth, saan a pinatgan ti UBS dayta a kiddaw idi damo ngem timmulok met laeng idi agangay ket impablaakna ti edision ti Biblia a Reina-Valera “a naikkat ti sao a Jehová.”

No maikkat ti nagan ti Dios iti naisurat a Saona ken masuktan dayta iti “Apo,” talaga a malapdan dagiti agbasbasa a mangammo iti pudpudno a kinasiasino ti Dios. Agresulta dayta iti pannakariro. Kas pagarigan, mabalin a saan a matarusan ti agbasbasa no ni Jehova wenno ni Jesus nga Anakna ti tuktukoyen ti sao nga “Apo.” Gapuna, idi inadaw ni apostol Pedro ti kinuna ni David a: “Kinuna ni Jehova iti Apok [ni napagungar a Jesus]: ‘Agtugawka iti makannawanko,’” mabasa dayta a teksto iti adu a patarus ti Biblia kas: “Kinuna ti Apo iti Apok.” (Aramid 2:34, Ti Biblia) Kanayonanna, iti salaysayna a “Yahweh and the God of Christian Theology,” kinuna ni David Clines: “Ti maysa a resulta no awanen ti Yahweh a mabasa dagiti Kristiano ket agannayasdan a mangipangpangruna ken Kristo.” Gapuna, adu a makimismisa ti saan a makaammo a ti pudno a Dios a nagkararagan ni Jesus ket maysa a Persona nga agnagan iti Jehova.

Ikagkagumaan ni Satanas a kullaapan ti panunot dagiti tattao maipapan iti Dios. Nupay kasta, posible a maam-ammom ni Jehova ken sumingedka kenkuana.

Posible a Maam-ammom ni Jehova

Babaen ti palso a relihion, sisisikap nga ar-aramiden ni Satanas ti amin a kabaelanna tapno saan a maammuan dagiti tattao ti nagan ti Dios. Ngem iti kinapudnona, awan ti aniaman a pannakabalin iti langit wenno iti daga a makalapped iti Soberano nga Apo a ni Jehova a mangipakaammo iti naganna kadagidiay mayat a mangammo iti kinapudno maipapan kenkuana ken iti nadayag a panggepna para kadagiti matalek a tattao.

Maragsakan dagiti Saksi ni Jehova a tumulong kenka a mangammo no kasano ti umadani iti Dios babaen ti panagadal iti Biblia. Sursurotenda ti ulidan ni Jesus, a nangikuna iti Dios: “Impakaammok kadakuada ti naganmo.” (Juan 17:26) Bayat a pampanunotem dagiti teksto a mangipalgak iti nagduduma nga akem ni Jehova a pakabendisionan ti sangatauan, maapresiarmo ti adu a nagsasayaat nga aspekto ti kinatan-okna.

Tinagiragsak ti matalek a patriarka a ni Job ti “kinasinged iti Dios,” ket matagiragsakmo met dayta. (Job 29:4) Maam-ammom a talaga ni Jehova babaen ti pananggun-odmo iti pannakaammo iti Saona. Babaen iti dayta, makapagtalekka nga agtignay ni Jehova a maitunos iti kaipapanan ti naganna—“Agbalinakto no anianto ti pagbalinak.” (Exodo 3:14) Gapuna, sigurado a tungpalennanto amin dagiti nagsasayaat a karina iti sangatauan.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 6]

 Inusar Kadi Dagiti Immuna a Kristiano ti Nagan ti Dios?

Idi kaaldawan dagiti apostol ni Jesus idi umuna a siglo K.P., nabuangay dagiti kongregasion Kristiano iti adu a pagilian. Regular a nagtataripnong dagiti kameng dagita a kongregasion tapno adalenda ti Kasuratan. Masarakan kadi ti nagan ti Dios a Jehova iti Kasuratan nga inusar dagiti nagkauna a Kristiano?

Yantangay nagbalin idin nga internasional a lenguahe ti Griego, adu a kongregasion ti nangusar iti Griego a Septuagint, maysa a patarus ti Hebreo a Kasuratan a nakompleto idi maikadua a siglo K.K.P. Sigun iti dadduma nga eskolar, sipud idi naipatarus ti Septuagint, nasukatanen ti nagan ti Dios iti titulo a Ky′ri·os, ti Griego a sao para iti “Apo.” Ngem adda dagiti pammaneknek a saan nga agpayso dayta.

Dagiti nailadawan ditoy ket paset ti Griego a Septuagint a sipud pay idi umuna a siglo K.K.P ti kabayagnan. Nabatad nga ipakita dagitoy a masarakan iti teksto a Griego ti uppat a Hebreo a letra a יהוה (YHWH), wenno ti Tetragrammaton a mangirepresentar iti nagan a Jehova. Insurat ni Propesor George Howard: “Addaantayo iti tallo a kopia ti Biblia a Griego a Septuagint ket pulos a saan a naipatarus ti Tetragrammaton kas kyrios uray naminsan laeng. Masiguradotayo ngarud a sakbay, bayat, ken kalpasan ti tiempo a nadeskribir iti Griego a Kasuratan, nakayugalianen dagiti Judio nga isurat ti nagan ti Dios . . . iti mismo a Griego a teksto ti Kasuratan.”—Biblical Archaeology Review.

Inusar kadi dagiti apostol ken adalan ni Jesus ti nagan ti Dios kadagiti naipaltiing a sursuratda? Kinuna ni Propesor Howard: “No ti Septuagint nga inusar ken nangadawan dagiti kongregasion a nadeskribir iti Baro a Tulag ket naglaon iti Hebreo a porma ti nagan ti Dios, masiguradotayo ngarud nga inramanda nga inadaw ti Tetragrammaton.”

Gapuna, di pagduaduaan a nabasa dagiti nagkauna a Kristiano ti nagan ti Dios kadagiti patarus iti Hebreo a Kasuratan ken iti Kristiano a Griego a Kasuratan.

[Gubuayan]

Amin a ladawan: Société Royale de Papyrologie du Caire

 [Ladawan iti panid 4, 5]

Paset ti libro nga Isaias a nairaman kadagiti Lukot a nasarakan iti Dead Sea, a nakaitampokan ti nasantuan a nagan

[Gubuayan]

Shrine of the Book, Photo © The Israel Museum, Jerusalem

[Ladawan iti panid 7]

Inlemmeng ti dadduma a relihion ti nagan ti Dios iti Biblia gapu iti tradision dagiti Judio wenno gapu pay ketdi iti ganansia

[Ladawan iti panid 8]

Inyulidan ni Jesus ti panangipakaammo iti nagan ti Dios